اظهار نظر علمی به شرط داشتن تخصص

فرهاد قریب/ زمین‌شناس
در جامعه ما کسانی هستند که با درآمیختن موضوعات درست و غلط، حتی پا به حریم دانش هم می‌گذارند و اتفاقات علمی را به نفع یا دلخواه خود معنی و تفسیر می‌کنند.

چنین شیوه‌‌ای پیامدهای منفی فراوانی دارد. تصور کنید کسی که بدون دانش کافی درباره پدیده‌های علمی مثل تغییرات اکولوژیکی، زمین‌لرزه و امثال آن اظهارنظر می‌کند بسته به میزان مخاطبان و مقدار تأثیرپذیری چقدر در اشاعه اطلاعات غلط و نادرست نقش خواهد داشت. در سال‌‌های اخیر در مواردی شاهد بوده‌ایم که بعضی از نشریات برای جذب خواننده عناوین نخست خود را به زلزله، احتمال وقوع آن و حتی پیش‌بینی شدت آن و نقاط در خطر تخریب اختصاص می‌دهند.

واقعیتی که بارها به آن اشاره شده است این است که فعلا و با ابزاری که بشر دارد، پیش‌بینی زمان زلزله محال است اما شناسایی محل گسل‌‌ها، محدود‌سازی ارتفاع ساختمان‌ها در چنین نقاطی و در کل مقاوم‌سازی بناها در برابر زلزله عملی و شدنی است.

در نظر بگیرید که اگر ما با این پدیده برخوردی کاملا علمی داشته باشیم و به جای کمک به رواج شایعه زلزله در افزایش آگاهی‌ها در این زمینه سهیم باشیم چقدر در زمینه پیشگیری از تلفات و زیان‌های زمین‌لرزه موفق خواهیم بود.

همه ما در همین شهر تهران جرزهایی را میان ساختمان‌های عموما تازه‌ساز دیده‌ایم؛  فاصله‌های چند سانتی‌متری که به درز انقطاع شهرت دارند. این فاصله‌ها برای جلوگیری از فشار تکانه‌های ناشی از زلزله رعایت می‌شود و البته چون دسترسی به آن وجود ندارد، محل و معبری برای جولان موش‌ها و حشرات می‌شود.

چند دهه پیش در سفری که به ژاپن داشتم مطلع‌ شدم این جرزها را با شیشه خرده پر می‌کنند تا هر تکان نامحسوسی را با شنیدن صدای قرچ وقروچ این شیشه‌خرده‌ها تشخیص دهند. البته توانمندی ژاپنی‌ها در مقابله با خرابی‌های زلزله چند‌روزه به وجود نیامده است.

آنها در کشوری زندگی می‌کنند که یک‌پنجم کشور ما وسعت دارد؛ با این حال تعداد زمین‌شناسان آنها 20 برابر ماست. به هر روی، قصدم از چنین قیاسی بیگانه‌دوستی یا خودکم‌بینی نیست، منظورم بیشتر نشان‌دادن نقش بی‌بدیلی است که آگاهی‌های علمی بر رفاه و سلامت جوامع دارد.