مهار خشکسالی با آبخیزداری

علیرضا برازجانی|  بوشهر - خبرنگار:


قانون برنامه ششم توسعه، دستگاه‌های اجرایی و متولی را مکلف کرده است سازوکار لازم برای انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری در ۱۰میلیون هکتار از اراضی کشور را تا پایان این برنامه فراهم کنند.


تخصیص800 میلیارد تومان اعتبار آبخیزداری

امسال از محل صندوق توسعه ملی برای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری ۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شد. این اعتبار قابل‌ توجه می‌تواند کمک خوبی به اجرای سیاست‌های مقابله با خشکسالی، دشت‌های بحرانی، فرسایش خاک، سیل و جذب مشارکت‌های مردمی و بهبود شاخص‌های آن در استان‌های هدف کند. در صورت تحقق اعتبارات مصوب به‌زودی شاهد ثمرات مثبت و قابل توجه در استان‌ها خواهیم بود و منجر به استمرار نتایج ارزشمندی در حوزه آب خواهد شد.


برنامه‌هایی که در طرح کنونی آبخیزداری در حال اجراست شامل اقداماتی است که در آن، توجه ویژه‌ای به احیا و غنی‌سازی جنگل، توسعه جنگل در محدوده‌های امکان‌پذیر، احیای مراتع در حوزه‌های آبخیز، احیای پوشش گیاهی در مرتع و حفاظت قرق و مدیریت چرا شده است. این اقدامات امسال برای ۸۵۰ هزار هکتار از عرصه‌های کشور اجرایی می‌شود.


تقویت سفره‌های آب زیرزمینی با آبخوان‌داری

اهمیت این اقدامات آن‌گونه که کارشناسان می‌گویند این است که با انجام یک هکتار عملیات آبخیزداری، در سال ۵۳۰ مترمکعب در هکتار آب برداشت و استحصال می‌شود، یعنی آب باران به جای تبخیر و هدررفت، امکان نفوذ پیدا می‌کند و سرعت تبخیر آن کاهش می‌یابد. همچنین با آبخوان‌داری در دشت‌ها، امکان نفوذ هزار متر مکعب آب در سال به سفره‌های زیرزمینی فراهم می‌شود. این درحالی است که هم‌اکنون به دلیل برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، برخی دشت‌های کشور با فرونشست‌های جدی مواجه شده‌اند و زنگ خطر در این خصوص به صدا درآمده است. 


17میلیارد تومان برای آبخیزداری بوشهر
 
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر با اشاره به این‌که از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی، اعتباری بالغ بر17میلیارد تومان به طرح‌های آبخیزداری و عملیات بیولوژیکی و بیومکانیکی در نقاط مورد نظر استان بوشهر تخصیص یافته است، به همشهری می‌گوید: پروژه‌های آبخیزداری در شهرستان‌های دیلم، کنگان، دشتستان و دشتی از مهم‌ترین طرح‌هایی هستند که در سال 97 با تخصیص اعتبار از منابع صندوق ملی عملیات اجرایی آنها شروع شده و هم‌اکنون در دست اجراست. 

«علی جعفری» اضافه می‌کند: این طرح‌های آبخیزداری شامل 25سازه و بندهای سنگی ملاتی و خاکی به حجم 110 هزار متر مکعب با حجم 6 میلیون و 250 هزار متر مکعب و همچنین عملیات بیولوژیکی شامل هلالی‌های آبگیر، جنگل‌کاری و مراقبت و آبیاری است. پروژه‌هایی که هم‌اکنون با استفاده از این اعتبارات در دست اجرا قرار دارند حدود 2هزار و 299 هکتار از اراضی و محدوده‌های امکان‌پذیر استان بوشهر را تحت پوشش قرار خواهند داد.


تخلیه90 درصد سیلاب‌ها در خلیج فارس

وی می‌افزاید: با این‌که استان بوشهر با میانگین بارندگی 250 میلی‌متر و میانگین تبخیر سالانه 2‌هزار و 774 میلی‌متر، از اقلیم‌های گرم و خشک محسوب می‌شود ولی برآوردها و پایش‌های انجام شده حاکی از این است که از مجموع روان‌آب‌های ناشی از بارش‌های این استان و دیگر استان‌های همجوار حدود 4 میلیارد متر مکعب آب سرگردان راهی دشت‌های استان بوشهر می‌شود. 
این درحالی است که با همه تلاش و برنامه‌‌ریزی سالیانه که به صورت هدفمند در این سال‌ها از سوی وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی انجام شده تنها حدود 10‌درصد از حجم روان‌آب‌ها و سیلاب‌های فصلی کنترل و مهار می‌شود و بقیه یعنی 90 درصد آن بدون استفاده به خلیج فارس تخلیه می‌شود و این فرصت بی‌نظیر امکانی برای بهره‌برداری و استفاده 
پیدا نمی‌کند.

جعفری ادامه می‌دهد: برای استفاده بهینه از این حجم روان‌آب‌های بلااستفاده در این شرایط، اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری ضرورتی دوچندان پیدا می‌کند، زیرا افزون بر این‌که بخش اعظمی از این روان‌آب‌ها کنترل می‌شوند از فرسایش و تخریب خاک جلوگیری و باعث تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی نیزمی‌شود.


مهار روان‌آب‌ها؛ جلوگیری از فرسایش خاک

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر تاکید می‌کند: اجرای پروژه‌های بیولوژیک و بیومکانیک در استان بوشهر، ضمن جلوگیری از فرسایش خاک و مهار روان‌آب‌های سطحی باعث ذخیره آن در چاله‌ها یا هلالی آبگیر شده و بهبود و احیای پوشش گیاهی در این دشت‌ها را به دنبال خواهد داشت. 
مناطق آبخیز جم، ریز و باغان در شهرستان‌های جم و دشتی از  نقاطی هستند که در اجرای سازه‌های آبخیزداری استان بوشهر، نقش مهمی در افزایش 2متری سطح سفره‌های زیرزمینی دارند.


طرح آبخیزداری جم عملیاتی شود

فرماندار شهرستان جم با بیان این‌که 2 مرحله از طرح آبخیزداری جم اجرا شده بر تکمیل فاز 3 آن‌که از مصوبه‌های سفر هیات دولت به این استان است تاکید می‌کند و می‌گوید: طرح آبخیزداری جم با 612 هزار و 870 میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات وزارت نفت از مصوبات دولت در سال 86 اجرا می‌شود.

«محمدحسین حسینی» می‌افزاید: در سال 1394، 73 سازه سنگی‌ملاتی در این منطقه اجرا و در 1395 نیز 82 سازه سنگی‌ملاتی و بند خاکی در قالب این طرح به اجرا درآمد. فاز دوم طرح‌های آبخیزداری جم با 150 سازه سنگی‌ملاتی در سال 1396به بهره‌برداری رسید.