کشاورزی آذربایجان شرقی رونق گرفت

سید‌مرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:


یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی در آذربایجان شرقی بی‌توجهی به موضوع صنعتی کردن و استفاده از تکنولوژی‌های نوین در این بخش طی دهه‌های اخیر بوده است. 

این موضوع در طولانی‌مدت موجب افت کیفی و کمی محصولات کشاورزی‌، نابودی منابع آبی همچنین اتلاف نیروی انسانی‌، افزایش پدیده مهاجرت و رها کردن زمین‌های کشاورزی شده است. از سال 92 تمرکز مسئولان جهاد کشاورزی استان بر صنعتی کردن بخش کشاورزی بیشتر شده و با وجود موانعی چون مشکلات بانکی و عدم توان بهره‌برداران در خرید تجهیزات کشاورزی این فرایند دنبال می‌شود.

 نگاهی به آمار منتشرشده از سوی جهاد کشاورزی استان نشان می‌دهد که بر اثر صنعتی شدن این بخش میزان تولید محصولات در هر هزار هکتار رشد شش برابری را شاهد بوده است، اما با این حال کارشناسان امور کشاورزی و باغداری ابهاماتی در زمینه وضعیت فعلی مکانیزه شدن ادوات کشاورزی و کاهش احتمالی تجهیزاتی مانند تراکتور و کمباین به دنبال افزایش قیمت این ماشین‌آلات در یک سال اخیر مطرح می‌کنند که نتیجه آن روند نزولی صنعتی شدن کشاورزی در استان است. 

«اکبر فتحی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با همشهری به بیان ابعاد بیشتری از روند صنعتی شدن کشاورزی در استان پرداخته است.


سهم بخش کشاورزی در اشتغال و تولید آذربایجان شرقی در سال جاری چگونه بوده است؟ آیا پدیده مهاجرت معکوس که برخی مسئولان مدعی آن هستند در این بخش توانسته است نتایج مثبتی به جای بگذارد؟

در حال حاضر 247 هزار خانوار در این بخش فعال هستند که بر روی یک میلیون و 220 هزار هکتار زمین کار می‌کنند. همچنین 21 درصد تولید استان در بخش کشاورزی است. با وجود کاهش جمعیت ثابت روستایی در سال‌های اخیر با پدیده اسکان موقت در روستاها روبه‌رو هستیم، یعنی مهاجران روستایی در فصل کار (بهار و تابستان) به روستا بازگشته و در مدت زمان کوتاه با توجه به تجهیزاتی که در اختیار دارند عملیات کاشت و داشت را انجام می‌دهند. البته اگر تجهیزات نوین کشاورزی در اختیار این افراد نبود، امکان این میزان بهره‌وری در مدت زمان کوتاه و سوددهی میسر نمی‌شد و همین مهاجرت‌های معکوس نصف و نیمه را هم شاهد نبودیم.

تعداد دقیق ماشین‌آلات کشاورزی در زمین‌های کشاورزی استان چه میزان است و آیا این تجهیزات با توجه به نوسانات و افزایش قیمت قطعات و هزینه‌های تعمیر کاهش یافته‌اند؟

روند کاهشی در استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات کشاورزی نداریم. جالب این‌که به واسطه استفاده از تجهیزات نوین در حال تبدیل شدن به یکی از قطب‌های تولید و صادرات محصولات کشاورزی کشور هستیم‌. 

در حال حاضر 36 هزار تراکتور و 830 دستگاه کمباین در زمین‌های کشاورزی استان به کار گرفته می‌شود که تنها در مورد کمباین افزایش 100 برابری طی 4 دهه اخیر داشته‌ایم. با وجود کوهستانی بودن استان و کاشت در دامنه‌های کوه ضریب مکانیزاسیون به نزدیک2 درصد رسیده و روند افزایشی از سال آینده هم وجود خواهد داشت. باید توجه داشت که افزایش قیمت تجهیزات کشاورزی و قطعات هم در افزایش قیمت‌های تمام‌شده محصولات برای کشاورزان موثر بوده و بر همین اساس تلاش کردیم ضمن حمایت از مصرف‌کننده، زمینه سود منطقی بهره‌برداران از تولیدات را هم فراهم کنیم. 

ضمن این‌که مذاکره با بانک‌ها برای همراهی بیشتر با کشاورزان و وام‌گیرندگان این بخش برای تسهیل شرایط ادامه دارد.

افزایش مکانیزاسیون بخش کشاورزی چه نتایجی در تولید و صادرات استان داشته است؟

توجه به مکانیزاسیون کشاورزی و صنعتی شدن آن از سال 92 در استان شدت بیشتری گرفته است. به نحوی که با صنعتی شدن کشاورزی فقط در بخش گندم نه‌تنها دیگر وارد‌کننده نیستیم، بلکه بنابر تکلیفی که اعلام شده به دنبال بازارهای هدف برای صادرات گندم هم هستیم. همچنین توجه به شاخص‌های صنعتی و دخالت تکنولوژی در کشاورزی استان، زمینه صادرات 260 میلیون دلاری بخش کشاورزی را در سال زراعی اخیر فراهم کرده است.

در سال زراعی فعلی هم افزایش 15 درصدی در این زمینه ثبت شده که این افزایش با وجود افزایش جمعیت استان و بالا رفتن میزان مصرف تنها با توسعه صنعتی و افزایش راندمان ممکن است. این روند موجب شده تا 729 واحد صنعتی دامی و کشاورزی و نزدیک به هزار واحد صنعتی طیور در شهرهای مختلف آذربایجان شرقی فعالیت داشته باشند. با توجه به ظرفیت‌های استان در حال حاضر 10 درصد تولید تخم‌مرغ کشور در اختیار ماست. 

یکی از چالش‌های بخش مرغداری استان با وجود ظرفیت‌های بالای آن، نبود کشتارگاه‌های صنعتی به تعداد کافی است. کارشناسان معتقدند علت عدم رشد همزمان بخش مرغداری گوشتی و تخم‌گذار به همین علت است، برای این مشکل چه تدبیری اندیشیده شده است؟

طی سال‌های گذشته حتی یک واحد کشتارگاه صنعتی در استان وجود نداشت و پس از آن هم با کمبود این کشتارگاه‌های صنعتی روبه‌رو بودیم. اما در حال حاضر تقریبا در تمامی شهرهایی که واحدهای مرغداری گوشتی وجود دارد این کشتارگاه‌ها احداث و فعال شده‌اند. در شهری مانند تبریز هم زمینه رقابتی بودن فعالیت این کشتارگاه‌ها ایجاد شده و نتیجه این اقدام رشد تدریجی مرغداری‌های گوشتی در استان است که با وجود مصرف بالای گوشت مرغ در استان می‌توانیم در آینده نزدیک به یکی از استان‌های صادرکننده هم مبدل شویم.

یکی از موضوعات مهم در توسعه صنعت کشاورزی توجه به زیرساخت‌های این بخش است. کشاورزان و بهره‌برداران از نبود جاده‌ بین مزارع و مشکلاتی که برای تردد ماشین‌آلات کشاورزی خود دارند، گلایه‌مندند. نبود این زیرساخت مهم زمین‌های کشاورزی به‌ویژه در ارتفاعات را با افت محصول و نابودی تدریجی روبه‌رو کرده است. چه اقدامی در این باره انجام شده است؟

یکی از مهم‌ترین اولویت‌های این سازمان توجه به جاده‌های بین مزارع است که با توجه به کوچک بودن زمین‌های کشاورزی و منفک بودن این زمین‌ها از همدیگر و همچنین فاصله این زمین‌ها از روستا دارای اهمیت خاصی است. بر همین اساس با تلاش‌های صورت‌گرفته 4 هزار کیلومتر جاده بین مزارع در استان احداث شده است. خروجی این بهسازی راه‌ها افزایش کیفی و کمی محصولات و کاهش پرت تولیدات کشاورزی برای رسیدن به دست مصرف‌کننده است.

مکانیزاسیون کشاورزی و صنعتی شدن این بخش در استان به نسبت میانگین کشوری چه وضعیتی دارد؟

در این زمینه جزو استان‌های رده اول بوده و میزان تولید محصول به نسبت فضای مورد استفاده هم بالاتر از میانگین کشوری است .