شب‌های سیاه گنده‌لات‌های تهران

شبنم سیدمجیدی

اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی از سوی نیروی انتظامی در سال 1386 کلید خورد. این طرح ابتدا بر موضوع عفاف و حجاب تمرکز داشت که در اصل همان طرح گشت ارشاد بود. برخورد با اراذل و اوباش و اشرار محله‌های مختلف تهران دومین مرحله از اجرای طرح ارتقای امنیت اجتماعی بود؛ اشراری که زورگیری و سرقت کمترین جرم‌شان بود و در کارنامه درخشان(!) آنها از آدم‌ربایی و تجاوز به عنف وجود داشت تا به آتش‌کشیدن منازل افراد، خرید و فروش مواد‌مخدر و سلاح گرم و تیراندازی به مأموران پلیس. اما پلیس عزم خود را برای پایان حکومت اشرار در برخی محله‌ها جزم کرده بود و از اردیبهشت‌ماه هشدارها را داد و اعلام کرد که برخورد با این افراد، قاطعانه، تند و خشن خواهد بود. پلیس شبانه به مخفیگاه‌ها یا محل‌های پاتوق این افراد یورش می‌برد و در عملیات‌های مختلف تعداد زیادی از آنها را دستگیر می‌کرد. یک شب اراذل مناطق فلاح، چهارراه استانبول، رودکی و 13آبان دستگیر می‌شدند، شب دیگر اراذل مجیدیه، هفت‌حوض و نظام‌آباد و یک شب دیگر نوبت اراذل ستارخان یا خاک‌سفید می‌رسید. در بعضی از عملیات‌ها و بعد از دستگیری اراذل، آنها در ملأعام (اغلب با یک آفتابه آویزان‌شده از گردن) چرخانده می‌شدند تا به قول پلیس یگان‌ویژه، هیبت پوشالی این اراذل شکسته شود و عبرتی باشند برای نوچه‌ها و دیگر اشرار که رفاه و آسایش مردم را سلب می‌کردند. هربار نیز جمعیت زیادی از مردم برای تماشا به خیابان‌ها می‌آمدند. خیلی‌ها کرکره مغازه‌ها را پایین می‌کشیدند تا چهره شکسته این اوباش را ببینند. نمایش که تمام می‌شد، گاهی از اوباش خواسته می‌شد میان مردم اظهار ندامت کنند. حقیقت این است که بسیاری از مردم از اجرای این طرح استقبال می‌کردند و گزارش‌های منتشرشده در مطبوعات و خبرگزاری‌های آن دوره نشان می‌دهد که مردم برای خیلی از اوباش خواستار اجرای اشدمجازات بودند و گلایه داشتند از اینکه آنها بعد از مدتی آزاد می‌شوند و بیش از گذشته از مردم سلب آسایش می‌کنند.

ملک کماندو، مهدی گربه، امیر سیاه، گولاخ، یاکوزا و جعفر جنی نام‌های مستعار برخی اراذل مشهور تهران در آن دوره بود که گنده‌لات به شمار می‌آمدند. دنیای اراذل نیز طبقه‌بندی داشت. طبقه اول، گنده‌لات‌ها بودند و بقیه جزو طبقه دوم یا همان نوچه‌ها محسوب می‌شدند. نوچه‌ها و آنها که جرمشان کمتر بود به شلاق و حبس و برخی مجازات‌های دیگر محکوم می‌شدند، اما پرونده‌های بزرگ‌تر مجازات‌های بزرگ‌تری هم در پی داشت. پرونده‌ها به‌دلیل اهمیت و سرعت عملیات‌ها، در کوتاه‌ترین زمان ممکن رسیدگی می‌شد و مجازات برای هر کدام از دستگیر‌شدگان به اجرا در‌می‌آمد. طولی نکشید که در تابستان پرونده زندگی بسیاری از اشرار گنده‌لات برای همیشه بسته شد. تعداد زیادی از آنها که متهم به تجاوز به عنف، آدم‌ربایی و شرارت بودند در یک صبح گرم تیرماه به دار مجازات آویخته شدند. تعداد دیگری از آنها نیز در روزهای دیگر پای چوبه دار رفتند و تهران برای مدتی هر چند کوتاه از وجود اشرار پاک شد.