هوایی که پاک نیست

عباس ثابتی راد | خبرنگار

دیروز هوای تهران بارانی بود. باران و برف آمد و این شهر خاکستری کمی جان گرفت. گویی نخواست به یادآوریم که آلودگی هوا، سالانه جان 4 هزار و 810نفر را در همین شهر می‌گیرد. آنهم در حوالی روز «هوای پاک». همه آنچه که در مورد هوای پاک می‌توان گفت همین است.

مدیریت گروه سلامت هوای وزارت بهداشت گفته که مرگ 4هزار و 810 نفر در تهران و 33 هزار و 500 نفر در کشور. سال‌ها تلاش برای دست یافتن به هوای پاک در تهران و دیگر شهرهای کشور در همین آمار خلاصه می‌شود. چندان مهم نیست اگر بخواهیم قوانین بر زمین مانده را دوباره بازخوانی کنیم. اینکه از لایحه هوای پاک بگوییم که در سال 1374به تصویب مجلس رسید یا بعد از یک دهه کمیسیون اصل 90مجلس مقصران اجرا نشدن لایحه هوای پاک را مشخص کرد.

در طول سال‌های گذشته، هوای تهران هر روز وضعیت بدتری پیدا کرده‌است. نیازی به عدد و رقم نیست؛ فقط کافی است هر شهروند تهرانی نگاهی به آسمان بیندازد تا ببیند که آسمان آبی را سال‌هاست بر فراز سرش نداشته‌است. برنامه‌ریزی دوگانه برای شهر قرار بود مترو و توسعه فضای سبز در کنار هم از آلودگی هوای تهران بکاهند. فضای سبز تهران در طول سال‌های گذشته توسعه قابل توجهی داشته‌است. طی 3دهه اخیر، مساحت کمربند سبز شهر تهران از ۲ هزار و ۹۰۰ هکتار به ۳۹ هزار و ۱۳۲ هکتار رسیده‌است، به‌عبارت دیگر تنها در طرح توسعه کمربند سبز بیش از ۱۰ برابر افزایش داشته‌ایم اما وضعیت آلودگی تهران همچنان ادامه دارد.

امسال نیز مانند هر سال در روز هوای پاک اتفاقات گسترده‌ای رخ می‌‌دهد. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار است به مناسبت روز هوای پاک در آنچه نهضت درختکاری نام گرفته است، شرکت کند. شاید بعد از گذشت 30سال کمربند سبز پایتخت به 50هزار هکتار برسد؛ طرحی که از سال 64به تصویب رسید اما تاکنون به اجرا درنیامده است. از سوی دیگر مترو نیز قرار بود توسعه پیدا کند. هم‌اکنون به جز خط6 و 7سایر خطوط مترو فعال هستند.

قرار است تا نیمه سال آینده این دو خط نیز کارشان را آغاز کنند تا بتوانند خدمات بیشتری به شهروندان بدهند. همه این اتفاقات اما در حالی در شهر رخ می‌دهد که همچنان 5/3میلیون خودرو در تهران به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین متهمان آلودگی هوای تهران شناخته می‌شوند. گویا قرار نیست این توده خاکستری بر فراز شهر، دست از سرمان بردارد و مرگ سالانه 4هزار و 810نفر قربانی همیشگی اجرا نشدن طرح‌های بر زمین‌مانده هستند. تنها یک نام تهی از اتفاق در طول یک دهه گذشته، روز هوای پاک تنها یک نام بود. در هیچ کدام از روزهای هوای پاک طی یک دهه گذشته، تهران شاهد هوای پاک نبود.

دست‌کم در روزی نمادین که قرار است این شهر هوای پاک را تجربه کند، نتوانستیم شاهد هوای پاک باشیم. در یک دهه گذشته و در روز هوای پاک، پایتخت 7روز ناسالم را تجربه کرد و تنها 3روز هوای سالم داشت. در روزی که قرار است شهر، آسمان را آبی ببیند، سهم پایتخت چیزی بیشتر از هوای سالم نبود.  وضعیت هوای تهران طی 304روز گذشته اما چندان هم خوب نبود. تهران از ابتدای سال تنها 12روز هوای پاک داشت 210روز سال هوای شهر در وضعیت سالم بود و 5روز ناسالم را تجربه کرد. 

   آلودگی هوا با دستور حل نمی‌شود

یک روز مانده به روز هوای پاک، تصاویر شفاف از آسمان روی جلد اغلب نشریه‌ها دیده می‌شود. دغدغه اصلی اغلب شهرهای بزرگ ایران در سالی که رو به پایان است، داشتن هوای پاک بود و همین است که امسال توجه به روز هوای پاک بیشتر هم شده است. روز گذشته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران درباره این روز با رسانه‌ها گفت‌وگو کرد. او به خبرگزاری فارس گفت: «آلودگی هوا با دستور حل نمی‌شود. هم‌اکنون ۱۷ دستگاه در حوزه آلودگی هوا مسئول هستند اما مصوبات مربوط به این موضوع را به‌درستی اجرا نمی‌کنند.» وحید حسینی گفت: قوانین و مصوبات اجرا نشده یا بد اجرا شده توسط دستگاه‌های مسئول به قدری زیاد است که اثر بخشی آنها را از بین برده است. باید به این فکر کنیم چرا این قوانین اجرا نشده و اگر ارگان یا سازمانی، بخشی از این قوانین را اجرا نکرده به چه دلیل بوده است؟ این پدیده در کشورهای دیگر نایاب است. تعدد نهادها و مسئولان، هماهنگی‌ها و عمل را ضعیف کرده است.»  براساس آماری که مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران ارائه کرد، سالانه حدود ۵هزار نفر در کلانشهر تهران بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. او گفت: تا به حال هیچ نهاد، سازمان یا حتی فردی به‌عنوان مقصر آلودگی هوا اعلام نشده و ندیده‌ایم بابت مرگ ۵هزار نفر کسی مواخذه شود. درحالی‌که تمام دستگاه‌های اجرایی و نظارتی بر آلودگی هوا و وسیله‌های موتوری شخصی آلوده در این مسئله سهم دارند.