نگاه
همکاری عمان با تحریم‌های آمریکا علیه ایران بعید است
میرجواد میرگلوی بیات/ کارشناس مسائل عمان
با توجه به افزایش فشارها علیه ایران از سوی آمریکا و برخی هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش، نقش کشور عمان به‌عنوان یکی از بازیگران مهم منطقه مورد‌توجه قرار می‌گیرد. آیا عمان با آمریکا علیه ایران همراهی خواهد کرد؟ در اینجا سه سطح تحلیل؛ سطح داخلی این کشور، سطح منطقه‌ای و سطح تعامل با قدرت‌های جهانی برای ما مهم است.
عمان انزوای جغرافیایی و مذهبی دارد. اکثریت مذهب اباضی این کشور موجب انزوای مذهبی این کشور در جهان اسلام شده و وهابیت اباضیان را از فرق منحرف جهان اسلام می‌دانند و بعضا اباضیه را نیز تکفیر می‌کنند. نرخ بیکاری در میان جوانان این کشور به 47درصد می‌رسد و در ماه‌های گذشته این مسئله سبب اعتراضاتی در کشور عمان شده که به‌شدت سیاست‌مداران عمانی را ترسانده است.
با توجه به حضور قدرتمند اقتصادی ایران در سال‌های اخیر در این کشور درصورت چالش بین این دو کشور مشکل اقتصادی و بیکاری در عمان تشدید می‌شود. جمعیت حدود 5درصدی شیعه که قدرت و ثروت زیادی دارند به همراه بلوشی‌ها یا همان بلوچی‌های علاقه‌مند به ایران عملا وضعیتی را ایجاد کرده که دولت عمان نخواهد روابط خود را با ایران متلاطم کند. نگاه مثبت تاریخی سیاست‌مداران عمانی در وقایع 50سال گذشته به ایران دلیل دیگری بر همراهی نخبگان سیاسی و فکری این کشور با ایران است.
صدور ویزای فرودگاهی، دعوت از ایران در پروژه‌هایی همانند، نانو سیتی، شهر جدید سندان، حضور ایرانی‌ها در مناطق عمان، حضور علمی ایران، سفر درمانی به ایران، ایجاد بنادری مانند بندر السویق برای مبادلات با ایران و افزایش 106درصدی صادرات ایران به عمان نسبت به سال گذشته نشانه‌هایی برای تمایل افزایش ارتباط طرفین است.
همسایگی جنوبی عمان با ایران در تنگه هرمز و پروژه‌های مختلف منطقه‌ای در دریای عمان اهمیت منطقه‌ای ایران را برای دولتمردان این کشور نشان می‌دهد. نفوذ ایران در یمن باعث شده که عمانی‌ها نظر مثبت ایران را برای امنیت مرزهای خود مهم بدانند. عمان با دو کشور امارات و عربستان مشکلات مرزی حل نشده زیادی دارد. عربستانی‌ها نسبت به استان سنی‌نشین ظفار عمان چشم طمع داشته و این منطقه را مسیر دستیابی خود به آب‌های جنوبی شبه‌جزیره به‌حساب می‌آورند. از سوی دیگر علمای اباضی نسبت به وهابیت نگاه مثبتی ندارند. عمان شورای همکاری خلیج‌فارس را از آن جهت مهم می‌داند که در قالب این همکاری بتواند از اعمال تجاوزکارانه عربستان جلوگیری کند، لذا آنها از بالانس قدرت به نفع عربستان خشنود نخواهند بود. ثبات در منطقه هدف اصلی عمان برای توسعه این کشور و دستیابی به چشم‌اندازهای 2020و 2040 است. در شرایطی که قدرت عربستان با حمایت آمریکا به ضرر قطر و ایران در حال افزایش است،عمان در پی تضعیف ایران نخواهد بود.
برای تحلیل قدرت کنش‌گری عمان در مقابل آمریکا باید قدرت‌های جهانی دیگر مانند انگلستان در درجه اول و هند و چین و اتحادیه اروپا را در درجه دوم وارد تحلیل کنیم. با بازگشت انگلستان به خاورمیانه ما شاهد رقابت نظم انگلیسی در مقابل نظم آمریکایی در منطقه بودیم. انگلیس از دیر‌باز نفوذ همه‌جانبه‌ای در حیات و ممات سلطنت عمان دارد. نظم انگلیسی در کشورهایی مثل قطر و اردن هاشمی نیز نفوذ دارد و این دو کشور به‌خصوص قطر چندین بار نشان دادند که در مقابل افزایش نفوذ عربستان و امارات (شما بخوانید آمریکا) مقاومت می‌کنند.
شواهدی از رقابت پنهان انگلیس و آمریکا در منطقه وجود دارد؛ برای مثال در قضیه خاشقچی روزنامه گاردین بارها ضد‌منافع آمریکا عمل کرد، یا در دشمنی قطر و عربستان، انگلیس عملا از قطر حمایت کرد. اردن نیز چندین بار همراهی خود با انگلیس را نشان داده است. انگلیس در برجام تقریبا موضعی مخالف آمریکا دارد لذا در سیاست عمانی‌ها به آنها آزادی عمل و استقلال رأی بیشتری در مقابل آمریکا می‌دهد. همانند اردن که چند روز پیش اعلام کرد در تحریم‌های ضد‌ایرانی آمریکا مشارکت نخواهد کرد انتظار می‌رود که عمان نیز با توجه به روابط گسترده‌تر با ایران و با توجه به توضیحاتی که داده شد وارد همکاری با آمریکا نشود و چه بسا از آمریکا معافیت‌هایی نیز درخواست کند.
هندی‌ها و چینی‌ها بزرگ‌ترین شرکای تجاری عمان هستند که نفوذ اقتصادی و حتی سیاسی زیادی دراین کشور دارند. با توجه به روابط بسیار خوب ایران و هند و رقابت چین و آمریکا در خاورمیانه انتظار می‌رود که این دو قدرت جهانی از عمان در رابطه با ایران حمایت ویژه‌ای انجام دهند. اتحادیه اروپا نیز در ماجرای برجام از هر فشاری روی عمان برای تحریم ایران پرهیز کرده است. با عنایت به سیاست‌های بی‌طرفانه عمان و میانجیگری آنها در پرونده‌های مختلف بعید است که عمان بخواهد سطح روابط خود با ایران را به‌طور محسوسی کاهش دهد.
