سایه جنگ و مذاکره

اصغر صوفی | خبرنگار

فروردین: کمتر از یک سال مانده به حمله نظامی آمریکا به عراق، جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا و سایر مقامات این کشور، عبارت ابداعی جورج بوش علیه 3کشور ایران، عراق و کره‌شمالی را به تکرار مورد استفاده قرار می‌دهند؛ «محور شرارت». مقامات آمریکایی بر ضرورت مقابله با این کشورها پافشاری می‌کنند. دونالد رامسفلد، وزیر دفاع آمریکا نیز در اظهاراتی 3 کشور ایران، عراق و سوریه را به حمایت از تروریسم متهم کرد. در واپسین روزهای فروردین، جیانگ زمین، رئیس‌جمهور چین در راس یک هیأت بلندپایه سیاسی و اقتصادی به ایران سفر و ضمن دیدار با مقامات ایران و رهبر انقلاب، قراردادهای همکاری با ایران را امضا کرد. 

   اردیبهشت: کاندولیزا رایس، مشاور امنیت ملی جورج بوش مدعی شد که تلاش‌های ایران برای دستیابی به سلاح‌های کشتار جمعی، این کشور را محور شرارت کرده است. 13اردیبهشت، اتحادیه اروپا، سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. در 21 اردیبهشت طرح ممنوعیت ورود ایرانی‌ها به آمریکا در کنگره این کشور تصویب شد؛ کنگره در گزارش خود شهروندان و اتباع ایرانی را تروریست خواند. 

   خرداد: در نخستین روز خرداد، وزارت امور خارجه آمریکا در گزارش سالانه خود ایران و 6 کشور عراق، کره‌شمالی، سودان، لیبی، سوریه و کوبا را به حمایت از تروریسم متهم کرد. چند روز بعد، آیت‌الله نمازی، دادستان کل کشور در سخنانی از قول رهبر انقلاب هشدار داد که «هیچ‌کس مجاز نیست که مذاکره با آمریکا را به زبان بیاورد.» وی گفت که تدبیر رهبری در شورای‌عالی امنیت ملی به‌صورت مصوبه درآمده است و با متخلفین به سرعت برخورد می شود. در 29خرداد سخنرانی هاشم آغاجری در خانه معلم همدان جنجال‌برانگیز شد. او به اتهام توهین به اسلام و مقدسات مسلمانان دستگیر و به اعدام محکوم شد. این حکم 2 سال بعد به حبس تقلیل یافت.

   تیر: در 4تیر، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی لایحه تقسیم استان خراسان را تصویب کرد. در 23تیر، سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهور در سخنانی در انتقاد از آمریکا گفت: «مشکل اساسی حاکمان آمریکا تکیه بر غرور بی‌جا و پندار نادرست در مورد جهان و ازجمله ایران است». در 28تیر مردم ایران در سراسر کشور پس از پایان مراسم نمازجمعه علیه اظهارات مداخله‌جویانه جورج بوش، رئیس‌جمهور آمریکا راهپیمایی کردند. بوش در سخنانی حاکمیت ایران را به 2 گروه انتخابی و انتصابی تقسیم کرده و گروه اخیر را مانع دمکراسی خوانده بود.

   مرداد: روزنامه واشنگتن‌پست در گزارشی از سخت‌شدن سیاست آمریکا در قبال ایران خبر داد وبه نقل از یک مقام بلندپایه آمریکایی نوشت: «این تغییر سیاست بعد از 5سال تلاش دولت آمریکا برای یافتن راه‌هایی به‌منظور همکاری با دولت ایران و بازبینی جدی در سیاست دولت آمریکا در مقابل دولتی صورت می‌گیرد که بوش آن را محور شرارت خوانده است». مهدی کروبی، رئیس مجلس ششم در پاسخ به سؤال خبرنگار همشهری درباره نامزدی‌اش در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری گفت: «مطمئن باشید در آینده در هیچ انتخاباتی به‌عنوان کاندیدا شرکت نخواهم کرد».

   شهریور: روز چهارم شهریور حجت‌الاسلام یونسی، وزیر اطلاعات اعلام کرد  که طی چند‌ماه اخیر بیش از یکصد تروریست و 50جاسوس شناسایی و دستگیر و یکهزار قبضه اسلحه نیز کشف و توقیف شده است. 11شهریور کاردار عراق در تهران به وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران احضار و مراتب اعتراض شدید ایران به اظهارات طه‌یاسین رمضان، معاون صدام به وی ابلاغ شد. رمضان در جمع گروهی از اتحادیه‌های تجاری اردن در بغداد، ایران را به همدستی با دیگران علیه اعراب متهم کرده و گفته بود: «حتی یک فصل در تاریخ پیدا نمی‌کنید که در آن فارس‌ها با عرب‌ها همکاری کرده باشند». 

   مهر: نخستین روز مهر، پس از 9‌ماه کاهش روابط ایران و انگلیس، ریچارد دالتون، به‌عنوان سفیر جدید انگلستان در ایران معرفی شد. چندی بعد جک استراو، وزیرخارجه انگلیس با سفر به تهران در مورد اوضاع عراق با سیدمحمدخاتمی رئیس‌جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. کمال خرازی وزیرخارجه ایران در مصاحبه با هفته‌نامه نیوزویک درباره حمایت یا عدم‌حمایت ایران از آمریکا درصورت حمله به عراق گفت: «اگر آمریکایی‌ها قصد حمله یکجانبه به عراق را داشته باشند، مطمئنا ما حمایت نمی‌کنیم، اما اگر عراق به قطعنامه‌های سازمان ملل گردن ننهد و شورای امنیت اجازه استفاده از زور را علیه این کشور بدهد، موضوع فرق می‌کند». 30مهر یوناس وندل، کاردار امور تجاری و شخصیت شماره 2سفارت سوئد در ایران اخراج شد. سفارت سوئد در تهران اخراج این مقام سوئدی را اقدامی تلافی‌جویانه از جانب ایران و در پاسخ به اخراج یک دیپلمات ایرانی از سوئد اعلام کرد. سوئد با این ادعا که یک دیپلمات ایرانی در استکهلم قصد خرید کالاهایی با استفاده دوگانه را داشته، او را از این کشور اخراج کرده بود. 

   آبان: خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام دیپلماتیک نوشت که ایالات‌متحده از طریق کشور ثالثی به تهران اطلاع داده که آمریکا بعد از جنگ عراق، به ایران حمله نخواهد کرد. در آن مقطع زمانی این تحلیل وجود داشت که آمریکا پس از عراق، به ایران و سوریه حمله خواهد کرد. کمال خرازی، وزیرخارجه ایران هم از تغییر لحن آمریکا در ارتباط با ایران استقبال کرد و گفت که این تحول نشان می‌دهد که توصیه‌های اروپایی‌ها و دیگران به آمریکا مؤثر بوده است. حسن روحانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی در دیدار با وزیرخارجه سوئیس گفت که جمهوری اسلامی ایران امیدوار است که روزی روابط عادلانه با آمریکا برقرار شود. سخنگوی وزارت خارجه ایران شایعات پیرامون دیدار محمدرضا خاتمی، نایب‌رئیس مجلس با یک مقام آمریکایی در ژاپن را تکذیب کرد. هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در واکنش به اظهارات وزیر‌دفاع آمریکا گفت: «رامسفلد آرزوی تغییر نظام ایران را به جهنم می‌برد». رامسفلد 70ساله در سخنانی گفته بود: «فکر می‌کنم در طول حیاتم جوانان ایرانی حکومت روحانیون را سرنگون می‌کنند».

   آذر: محاکمه متهمان پرونده نظرسنجی مؤسسه آینده، جنجالی‌ترین پرونده سیاسی سال 1381، به ریاست قاضی مرتضوی و به‌صورت علنی برگزار شد. حسینعلی قاضیان، مدیرعامل مؤسسه آینده، به‌عنوان متهم ردیف اول، عباس عبدی و علیرضا علوی‌تبار متهمان ردیف دوم و سوم این پرونده بودند. آنها به تهیه و تنظیم نظرسنجی جعلی برای مؤسسه آمریکایی گالوپ متهم شده بودند. مؤسسه پژوهشی آینده یک مرکز آمارگیری خصوصی در ایران بود که در سال۱۳۸۱ پس از انجام یک نظرسنجی جنجالی تعطیل شد. برخورد با این مؤسسه هنگامی آغاز شد که نتایج3 نظرسنجی توسط این مؤسسه و 2 مؤسسه دیگر در مطبوعات منتشر شد که حاکی از موافقت 75درصد مردم ایران با مذاکره میان ایران و آمریکا بود. 

   دی:  تهران در 3‌ماه پایانی سال 1381، کانون رایزنی مقامات کشورها برای حل مسئله عراق بود؛ عبدالله گل نخست‌وزیر ترکیه، وزرای خارجه فنلاند، فیلیپین، رومانی و کویت، افغانستان، فرانسه، البرادعی، رئیس سازمان بین‌المللی انرژی اتمی، عمرو موسی، دبیرکل اتحادیه عرب، ناجی صبری، وزیرخارجه عراق ، بشار اسد و طالبانی رهبر حزب میهنی کردستان عراق، ازجمله شخصیت‌هایی بودند که در این مدت از تهران دیدار کردند. رادیو اتحادیه میهنی کردستان عراق به نقل از جلال طالبانی در سخنانی گفت: « آمریکایی‌ها از من خواسته‌اند به مقامات ایران اطمینان دهم که در حمله به عراق هیچ خطری متوجه ایران نیست». 4دی‌ماه، هیأت حل‌اختلاف، شورای شهر تهران را منحل کرد.

   بهمن: 11بهمن در پی صدور بیانیه 8 کشور اروپایی در حمایت از حمله نظامی به عراق، وزیرخارجه ایران اعلام کرد که حریم هوایی ایران  روی هواپیماهای جنگی آمریکا و انگلیس بسته است.

   اسفند: البرادعی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌منظور بررسی مسائل هسته‌ای ایران وارد تهران شد و با رئیس‌جمهور ایران دیدار کرد. مهم‌ترین رویداد سال 1381، در آخرین روز سال اتفاق افتاد؛ حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا به عراق آغاز شد؛ جنگی که تا به امروز به حضور نظامی آمریکا در عراق تداوم بخشیده و سیاست‌های منطقه‌ای ایران و روابطش با عراق را تحت‌تأثیر قرار داده است.