پیشروی فضاهای عمومی به نفع مردم

پریسا امیرقاسم‌خانی | خبر‌نگار

شما در تهران، با دیوارها و حصارهای مرئی یا نامرئی مانند نرده‌ها یا حفاظ‌های امنیتی و قوانین سخت برای دسترسی به برخی فضاهای شهری روبه‌رو می‌شوید که باعث محدود کردن قلمرو عمومی و بر هم زدن آرامش بصری و روانی شهروندان می‌شوند؛ از هشدارهایی که در برخی از بوستان‌های تهران پیش‌تر اعلام می‌شد که «از آوردن ساز به پارک خودداری شود» تا دیوارهای بلندبالای سازمان‌ها و نهادهای عمومی شهری. اگر شهر برای مردم است، باید در اختیار آنان باشد. دیوارهای شهر به‌ویژه در مکان‌ها و فضاهای عمومی، چیزی جز کاستن از فضاهای عمومی شهرها نیست. در این راستا مدیران شهری باید ابتدا از خودشان شروع کنند. شهرداری باید اجازه پیشروی به فضاهای عمومی به نفع مردم را بدهد. شهرداری مناطق می‌توانند آن بخش از ساختمان‌ها را که در اختیار دارند، با اندکی تغییرات دیوارهایش را برداشته و به فضای عمومی شهر اضافه کنند و این پیشروی طوری جلو برود که به‌تدریج مردم تا نزدیک ساختمان‌های دولتی نیز حضور پیدا کنند...

شهر از کمبود فضاهای عمومی رنج می‌برد


  ترانه یلدا، معمار و شهرساز

در دوران مدیریت آقای کرباسچی یک اتفاق خوب افتاد، آن هم برداشتن دیوارها و حصارها از اطراف پارک‌ها و بوستان‌ها بود ولی امروز ما با کمبود فضاهای عمومی و همگانی در شهر مواجه هستیم. متأسفانه فضاهای همگانی خوبی در شهر نداریم و در مسیر عبور و مرور مردم مانند چهارراه ولیعصر، خیابان میرداماد و... با نرده‌ها و حصارهای فیزیکی مواجه هستیم و در برخی موارد دیوارها و حصارهای نامرئی مانند میدان مشق را داریم که 2دهه به‌علت وجود ساختمان وزارت امور خارجه در این محدوده از مردم پنهان بوده‌است. درحالی‌که میدان مشق متعلق به شهرداری بود و از پول مردم در این فضا هزینه می‌شد، ولی مدت‌ها به محلی برای گردهمایی‌های اجتماعی و فرهنگی مردم تبدیل نمی‌شد. تراژدی تپه‌های عباس‌آباد هم یک نوع دیگر است. در تپه‌های عباس‌آباد ما جایی برای دورهمی‌های مردمی نداریم و میدان‌های بزرگ شهرمان مانند میدان آزادی، میدان بهارستان و... از همین قاعده پیروی می‌کنند. ما از کمبود فضاهای همگانی در شهر تهران رنج می‌بریم.

در مجلس به روی مردم باز شود


  مهرداد مال‌‌عزیزی، کارشناس شهری

اگر ما فرض را بر این بگذاریم که شهر برای شهروندان است، بنابراین هیچ امری نباید از نگاه شهروندان پوشیده باشد. همچنین هر مجموعه درون شهر وقتی به فضای عمومی تبدیل می‌شود، می‌تواند جاذبه گردشگری شهر را بالا ببرد و به درآمد پایدار شهری بدل شود؛ طوری که نیاز به شهرفروشی نداشته باشیم. به‌عنوان مثال اکنون مجموعه پادشاهی در لندن با اینکه امنیتی است، بدون دیوار و حصار است و به یک فضای عمومی تبدیل شده که شهروندان می‌توانند از آن بازدید کنند. همین باعث می‌شود که به یک مجموعه بزرگ گردشگری در دنیا بدل شود. ما بعد از 40سال استقرار نظام جمهوری اسلامی باید به سطحی از امنیت رسیده باشیم که دلواپسی از بازکردن درها و برداشتن دیوارهای مرئی و نامرئی در شهر پیدا نکنیم. یکی از نخستین مجموعه‌هایی که در تهران باید به روی مردم بازگشایی شود، مجموعه مجلس شورای اسلامی است. چون در این مجموعه نمایندگان مردم حضور دارند و اگر ما اتفاق نظر داشته باشیم که مجلس برای مردم و رأی مردم است. باید درهای آن به روی عموم مردم باز شود. شهرداری‌های مناطق نیز ابتدا باید با ارگان‌ها و دستگاه‌های مربوطه هماهنگی‌های لازم را انجام بدهند تا درِ اماکن نظامی مانند پادگان جی به روی مردم باز شود و بعد خود ساختمان‌های شهرداری نیز در این مسیر قرار بگیرند.

ارگان‌ها و نهاد‌ها، فضاهای عمومی را در اختیار مردم بگذارند


  زهرا نژادبهرام، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر

در عصر جدید وقتی تحولات مدرن شکل گرفت، شهرها به سمت خصوصی‌تر شدن پیش رفتند و در عین حال فضاهای عمومی مورد توجه کارشناسان قرار گرفت. فضاهای عمومی در شهر فضاهایی هستند که در آنها امکان تعاملات اجتماعی، فرهنگی، انسانی و مشارکت مردم بیشتر فراهم می‌شود. در این فضاها فارغ از اینکه کدام گروه زن یا مرد، کودک یا بزرگ، کدام طبقه و.... هستید، می‌توانید از امکانات مساوی برخوردار باشید. در گذشته پارک‌ها بخشی از فضاهای عمومی به‌شمار می‌رفتند، ولی امروز فضاهای عمومی میدانگاه‌هایی هستند که مردم می‌توانند در آنها تردد کنند و زندگی شهری یا شهر زندگی در این مکان‌ها رواج پیدا کند. امروز برای ایجاد این فضاها نیازمند بازنگری و بازخوانی در شهر هستیم و باید بررسی کنیم چه فضاهایی امکان فضاهای عمومی را دارند و تا آنجا که ممکن است باید از پیشروی فضاهای خصوصی جلوگیری کنیم. سازمان‌ها و ادارات دولتی باید در این امر پیشرو باشند. بسیاری از اماکن مانند باغ‌ها یا ساختمان‌ها که در اختیار نهادها و ارگان‌ها قرار دارند، می‌توانند به فضاهای عمومی تبدیل شوند. دغدغه‌های امنیتی نباید مانع این کار شود.

هزینه‌های بی‌حساب برای ایجاد دیوارها در شهر تا کجا...

دیوارها فضای بی‌روح سطح شهر را افزایش می‌دهند. دیوارها مانع دید کافی شده و به‌نوعی مانع بروز زیبایی‌های شهر می‌شوند و با وجود آنها فضای سبز در شهر کمرنگ‌تر می‌شود.

آیا تا به حال فکر کرده‌اید که هزینه ایجاد دیوارها و حصارهای مرئی و نامرئی در شهر چه اندازه می‌تواند باشد و بار مالی که برای شهر ایجاد می‌شود تا کجا پیش می‌رود؟ اگر قرار باشد شهری پیشرو داشته باشیم، ایجاد فضاهای عمومی از بار مالی که برای ایجاد دیوارها، نگهداشت و... آنها انجام می‌دهیم می‌کاهد و به درآمد پایدار در شهر کمک می‌رساند. اکنون آمار مشخصی از تعداد دیوارهای مرئی یا نامرئی در شهر و میزان هزینه برای ایجاد و نگهداشت آنها وجود ندارد.

دیوار‌های نامرئی بهانه‌های خوبی نیستند

درِ میدان مشق به‌زودی به روی مردم باز خواهد شد. دیوارها رنگ خواهند باخت و زندگی شروع می‌شود با پرواز نخستین پرنده و نوری که در میدان می‌تابد. میدان مشق 2دهه درگیر دیوارهای نامرئی و قواعد و قوانین سخت و پیچیده‌ای بود که با برداشتن آنها شهر بار دیگر نفس خواهد کشید. امروز فناوری به جایی رسیده که بدون دیوارهای نامرئی هم می‌توان امنیت را حفظ کرد. استفاده از دوربین و کنترل‌های محسوس انسانی به‌ویژه در فضاهای اداری و نظامی می‌تواند به ما کمک کند که فضاهای داخل برخی از این اماکن را در معرض دید عموم قرار دهیم و کنترل و حراست کنیم. این مکان‌ها تنها با سیستم‌های امنیتی روز دنیا از قبیل دوربین‌های مدار بسته و سیستم کنترل مانیتورینگ حفظ خواهند شد و کمی اعتماد به مردم چاشنی این کار است.