آب
زاینده‌رود با کارون زنده نمی‌شود
کارشناسان می‌گویند انتقال آب در وضعیت کنونی جز اتلاف وقت و سرمایه، ثمری ندارد
الهام مصدقی‌راد/خبر‌نگار
چهارشنبه گذشته خبر تصویب انتقال آب کارون به زاینده‌رود در هیأت دولت، از قول استاندار اصفهان رسانه‌ای شد. ایسنا به نقل از عباس رضایی نوشت که او مصوبه انتقال آب کارون به اصفهان را بهترین مصوبه (یکشنبه گذشته) هیأت دولت خواند و گفت: این مصوبه در 15 سال گذشته می‌توانست مانع بسیاری از مشکلات امروز حوزه آب اصفهان شود. 2 روز بعد از انتشار این خبر - جمعه گذشته- نیز نامه تقدیر استاندار اصفهان از رئیس‌جمهور در برخی خبرگزاری‌ها بابت اتخاذ تصمیم انتقال آب منتشر شد، اما برخلاف آنچه از قول استاندار اصفهان رسانه‌ای شد، موضوعی که در جلسه یکشنبه گذشته 16دی‌ماه 97 به تصویب هیأت دولت رسید، نه انتقال آب کارون به زاینده‌رود بلکه تشکیل ستاد احیای زاینده‌رود است؛ ستادی که نمایندگان استان اصفهان پیگیر آن بوده و مدتی قبل نیز به نشانه اعتراض به بی‌توجهی دولت به این موضوع، استعفای دسته‌جمعی خود از مجلس را تقدیم هیأت رئیسه کردند. نمایندگان اصفهان با تأیید تصویب تشکیل این شورا در هیأت دولت بر ساماندهی زاینده‌رود اظهار امیدواری کرده بودند. کارشناسان حوزه آب نیز معتقدند آنچه این ستاد باید در پیش گیرد، نه انتقال آب بلکه راهکارهای مؤثر و ماندگار برای کاهش بحران آب در اصفهان و زنده شدن دوباره زاینده‌رود است.
حمیدرضا فولادگر و احمد سالک، نمایندگان اصفهان در مجلس درگفت‌وگو با تسنیم، به بیان جزئیات مصوبه اخیر هیأت دولت پرداخته و تشکیل شورای‌عالی آب را مورد تأکید قرار داده‌اند.
فولادگر گفته است: هیأت وزیران به شورای‌عالی آب به‌عنوان مرجع هماهنگی سیاستگذاری در زمینه تامین، توزیع و مصرف آب کشور مأموریت داد. براساس این ماموریت شورای‌عالی آب باید با تشکیل کارگروه‌هایی موضوع احیای زاینده‌رود و ساماندهی کمی و کیفی رودخانه کارون بزرگ و درصورت لزوم سایر رودخانه‌های مهم کشور را در دستور کار قرار دهد.
سالک نیز گفت که ماموریت درباره آب شرب، کشاورزی، صنعت و گردشگری و تشکیل ستاد احیای زاینده‌رود به جهانگیری داده شد و مورد تصویب هیأت دولت قرار گرفت؛ این مصوبه بسیار مهم بود. جهانگیری به‌عنوان رئیس شورای‌عالی آب، مسئول فعلی ستاد است. ایشان باید سازوکار ستاد را تشکیل دهد و مراحل بعد برنامه‌ریزی شود، که ما منتظر برگزاری نخستین جلسه این شورا هستیم. او گفت که جهانگیری باید مانند ارومیه، سازوکار حرکت و اختصاص بودجه برای حل بحران زاینده‌رود را بررسی کند.
انتقال آب به تنش‌های اجتماعی منجر می‌شود
غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان نیز روز گذشته تأکید کرد که دولت مصوبه‌ای برای انتقال آب کارون به اصفهان ندارد. او به ایرنا گفت: تشکیل کارگروه‌های یادشده به معنی انتقال آب از سرشاخه‌های کارون برای احیای زاینده‌رود نیست و اظهارنظرهای غیرکارشناسی در این زمینه تنها به تنش‌های اجتماعی منجر خواهد شد.
کارشناسان حوزه آب، حتی کارشناسان اصفهان نیز اعتقاد دارند موضوعی مانند انتقال آب به زاینده‌رود شدنی نیست زیرا بسیار زمان‌بر است و هزینه‌های سنگینی طلب می‌کند که با وضعیت کنونی نقدینگی کشور، همخوانی ندارد. این کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری، بر مدیریت مصرف آب، مجوزهای تخصیص آب و اجرای قانون حقابه‌ها تأکید کرده و آنها را از مناسب‌ترین راهکارها برای حل بحران زاینده‌رود بر می‌شمارند که ستاد تشکیل شده می‌تواند آن را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد.
اصفهان رتبه سوم چاه‌های غیرمجاز کشور را دارد
رسول میرعباسی، رئیس مرکز تحقیقات آب شهرکرد و عضو هیأت علمی دانشگاه با بیان اینکه بیلان آب در اصفهان به هم خورده و تعادل منابع و مصارف از بین رفته است، به همشهری میگوید: برای حل مشکل زاینده‌رود یا باید مصرف را کاهش دهیم که این موضوع در مورد آب شرب قابل اجرا نیست، صنعت نیز سهم کمی در مصرف آب دارد اما از کارایی بالایی برخوردار است و در ایجاد اشتغال هم نقش مهمی دارد؛ بنابراین تنها برای کاهش آب کشاورزی می‌توان اقدام کرد. او با اشاره به اقلیم گرم و خشک اصفهان، کشاورزی در این منطقه را کارا ندانسته و معتقد است: منابع آب در بخش کشاورزی، بیشتر هدر می‌رود به همین دلیل باید دولت برای تغییر نوع کشت به این کشاورزان- که زراعت منبع درآمدی‌شان است- با درصدی کمتر، تسهیلات بدهد یا آنها را به سمت مشاغل دیگر هدایت کند.
حمیدرضا خدابخشی، کارشناس ارشد منابع آب و معاون سابق طرح و توسعه آب منطقه‌ای خوزستان نیز چند راهکار کوتاه‌مدت را از بهترین گزینه‌ها در شرایط فعلی دانسته و میگوید: قطع مجوزهای تخصیص آب، بستن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از کشت پرمصرف (آب‌بر)، محدود کردن کشاورزی و تغییر نوع کشت، راهکارهایی است که درصورت عملیاتی شدن، ظرف مدت 2 سال زاینده‌رود و اصفهان را از بحران خارج می‌کند. او در گفت‌وگو با همشهری می‌افزاید: در 20 سال اخیر مجوزهای تخصیص آب در غرب اصفهان برای توسعه کشاورزی و به‌ویژه باغ‌ویلاها ارائه شده که باید قطع شود. صاحبان این باغ‌ویلاها مردم منطقه نبوده و سرمایه‌دارانی هستند که این بخش‌ها را به اماکن تفریحی تبدیل کرده‌اند.
او همچنین به رتبه سوم اصفهان، بعد از تهران و آذربایجان غربی در حفر چاه‌های غیرمجاز اشاره کرده و میگوید: آب‌های زیرزمینی باعث زایندگی زاینده‌رود می‌شوند اما برداشت از آنها، چشمه‌هایی را که به این رود ختم می‌شوند خشکانده است. بستن این چاه‌ها می‌تواند تأثیر بسیاری بر زاینده‌رود بگذارد.
به جز اجرای دقیق ممنوعیت کشت برنج که براساس آن تنها 2 استان گیلان و مازندران اجازه کاشت آن را دارند، محدود کردن کشاورزی و ترویج کشت گلخانه‌ای با کمک وام‌های کم یا بی‌بهره از دیگر راهکارهایی است که خدابخشی آن را در بهبود وضعیت زاینده‌رود مؤثر میداند و می‌افزاید: اجرای این اقدامات با شرط درنظر گرفتن در قانون بودجه، 500 میلیارد مترمکعب آب را در زاینده‌رود رها‌سازی می‌کند و راندمان بیش از 40درصدی را در بهره‌برداری از زاینده‌رود ایجاد خواهد کرد.
حل بحران زاینده‌رود با اجرای قانون حقابه
مهدی بصیری، متخصص حوزه آب و عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان نیز اجرای قانون و تنظیم عادلانه آب در حوزه زاینده‌رود را راهکار حل بحران میداند. او به همشهری میگوید: قانون حقابه‌ها، کنترل برداشت‌ها و مصوبات شورای‌عالی آب به‌طور کامل اجرا نشده است. دولت 384میلیون مترمکعب آب در اختیار داشته که خارج از حقابه‌ها بوده و تقریبا یک میلیارد و 900میلیون مترمکعب آب مصرف دارد که از حقابه آب‌های رودخانه برداشت کرده است.
این استاد دانشگاه معتقد است: در کنترل برداشت آب اقدام مؤثری انجام نشده است. به‌عنوان مثال در سال آبی 97-96 که بارندگی در حوزه زاینده‌رود کم بود، برداشت آب در بالادست حتی بیشتر از سال‌های قبل هم بوده و اصفهان نتوانست آب مورد نیاز کشاورزانش را تامین کند. آب شرب نیز با مشکل روبه‌رو شد و به همین دلیل آب‌های زیرزمینی مورد استفاده قرار گرفت که فرونشست زمین در اصفهان را رقم زد.
او برخلاف 2 کارشناس دیگر، محدود کردن کشاورزی را مورد انتقاد قرار داده و میگوید: حق تعطیل‌کردن کشاورزی وجود ندارد و طبق قوانین، حقابه کشاورزی مالکیت دارد اما وزارت نیرو این حقابه‌ها را قبول ندارد. این حقابه‌ها باید از رودخانه طبیعی زاینده‌رود و تونل اول کوهرنگ تامین شود اما تامین نشده است. باوجود این، در بالادست زاینده‌رود با پمپ آب برداشت می‌شود که از ورود آب به زاینده‌رود جلوگیری می‌کند. این آب، یا صرف صنایع می‌شود و یا 17سال است که بدون بازگشایی تونل سوم به یزد منتقل می‌شود که نیمی از آن هم در آن استان به مصرف حوزه صنعت می‌رسد.
