تجسمی
رقابت میلیاردی بر سر آثار هنری
دهمین دوره حراج آثار هنری تهران جمعه در هتل پارسیان آزادی برگزار می‌شود
مرتضی کاردر/روزنامه‌نگار
حراج تهران به دهمین دوره خود رسیده است؛ حراجی که تیر‌ماه و دی‌ماه هر سال برگزار و آثار هنرمندان کلاسیک و معاصر ایران در آنجا عرضه می‌شود. نمایش آثار از امروز آغاز شده و آثار عصر جمعه 21دی در هتل پارسیان آزادی چکش می‌خورند. در مجموع ۱۱۴ اثر در حراج دهم تهران ارائه شده است. جهش قیمت دلار در یک سال گذشته و تلاش حراج تهران برای یکسان‌سازی قیمت حراج با بازارهای بین‌المللی سبب شده است که متوسط قیمت آثار تقریباً 2 برابر شود، به‌ویژه آثاری که خریداران بین‌المللی دارد و مجموعه‌دارانی از آن سوی آب‌ها به آنها چشم دارند. برای همین، برآورد قیمت گران‌ترین آثار حراجی تقریباً دو و نیم برابر حراج گذشته است. با این حال باید دید که با توجه به این نوسانات اقتصادی آیا قدرت خرید مشتریان آثار هنری به اندازه گذشته هست یا نه.
چه کسانی رکوردها را می‌شکنند؟
امسال خبری از سهراب سپهری نیست و اثری از او در حراج عرضه نمی‌شود که بتوان امیدوار بود بار دیگر همه رکوردها را بشکند و دوستداران شاعر کاشانی بر سر خرید اثری از او رقابت کنند. اما دیگر هنرمندان ایرانی، خاصه آنها که در آن سوی مرزها از ارج و قرب بیشتری برخوردارند، حضور دارند. اثری از حسین زنده‌رودی در حراج ارائه می‌شود که قیمتش را بین ۳ تا ۴میلیارد تومان تخمین زده‌اند. حسین زنده‌رودی سال‌هاست که در خارج از ایران به خلق آثار هنری مشغول است؛ آثاری که با الهام از خط و نقاشی‌خط ایرانی شکل می‌گیرند؛ اثری که از حسین زنده‌رودی که در خارج از ایران به «شارل زنده‌رودی» معروف است به حراج دهم آمده، اثری است با عنوان «پی+ روز+جی» که در سال۲۰۱۵ در حراج بونامز لندن ارائه شده بود. منیر فرمانفرماییان (شاهرودی) نیز با دوتا از آینه‌کاری‌های آشنایش حضور دارد. قیمت یکی از کارهای منیر فرمانفرماییان را بین ۳تا۴ میلیارد تومان و دیگری را بین ۲تا۳ میلیاردتومان برآورد کرده‌اند. رقابت اصلی برای رکوردشکنی در حراج میان حسین زنده‌رودی و منیر فرمانفرماییان است.
براساس برآورد حراج تهران نفر سوم زنده‌یاد بهمن محصص است. مجسمه‌ای از او با عنوان «پرنده‌ها» در حراج دهم ارائه می‌شود که قیمتش بین ۲ تا ۳میلیارد تومان برآورد شده است. این اثر نیز در سال۲۰۱۰ در حراج بونامز لندن ارائه شده بود. پس از منیر فرمانفرماییان و حسین زنده‌رودی و بعد منیر فرمانفرماییان و بهمن محصص، نفر بعدی فرهاد مشیری است؛ هنرمند ایرانی‌تباری که آثارش در دنیا طرفداران بسیار دارد. او هم با 2 اثر به حراج دهم آمده است؛ یکی از همان مجموعه کوزه‌های آشنایش و دیگری اثری با عنوان فارسی «سیاه روی سفید». قیمت نقاشی کوزه که این بار نام یا ابوالفضل بر آن نقش بسته است، 5/1 تا ۲ میلیارد تومان برآورد شده و «سیاه روی سفید» بین ۱ تا 5/1میلیارد تومان. کورش شیشه‌گران، فرامرز پیلارام، کامران یوسف‌زاده (وای. زد. کامی) 3 هنرمند دیگری هستند که در بخت حضور در فهرست میلیاردی‌های حراج قرار دارند. قیمت آثار این سه هنرمند بین ۸۰۰میلیون تا ۲/۱میلیارد تومان برآورد شده است. بسیاری دیگر از نام‌های آشنای هنرهای تجسمی امروز نیز در حراج دهم حاضرند از زنده‌یاد پرویز کلانتری که با 2 اثر در حراج حاضر است و زنده‌یاد منصور قندریز شخصیت تأثیرگذار هنر مدرن ایران تا پروانه اعتمادی، ژازه تباتبایی، محمدعلی ترقی‌جاه، فرشید مثقالی، هانیبال الخاص، منوچهر معتبر، ناصر اویسی، سونیا بالاسانیان، مهدی سحابی، واحد خاکدان، رضا درخشانی و... که مجموعه آثار آنها تصویری از هنر معاصر ایران پیش چشم مخاطبان می‌گذارد، هرچند جای هنرمندان بسیاری در حراج دهم خالی است.
حضور پرشمار هنرمندان جوان
هرچه بیشتر می‌گذرد هنرمندان جوان بیشتری به حراج تهران راه می‌یابند. سال گذشته «جنگ کارناوال‌ها» از امین منتظری که با قیمت پایه ۴۰میلیون تومان ارائه شده بود در نهایت ۱۸۰میلیون تومان به فروش رسید تا یکی از رکوردداران درصد رشد در حراج باشد و نشان بدهد هنرمندان جوان ایرانی نیز طرفداران خودشان را دارند و رقابت بر سر خرید آثارشان جدی است. امسال شمار هنرمندان جوان بیشتر شده و نزدیک به 20 هنرمند در حراج حضور دارند. از حسن روح‌الامین که نقاشی‌های عاشورایی‌اش طرفداران بسیار دارد تا طاهر پورحیدری که به بازنمایی منظره‌های قدیمی شهری می‌پردازد و یحیی گمار، حامد رشتیان، علی مشهدی اصل، علیرضا معصومی، هومن بیات و هنرمندان جوان دیگری که بسیاری از آنها برای نخستین‌بار در حراج تهران حاضر شده‌اند. قیمت پایه آثار هنرمندان جوان اغلب از متوسط قیمت‌های حراج کمتر است. به‌نظر می‌رسد با همین قیمت پایین رقابت بر سر خرید آثار آنها تنگاتنگ و پرهیجان باشد و بتوانند قیمت آثار خود را بالا بکشند. در میان هنرمندان جوانی که شناخته‌شده‌ترند رقابت اصلی میان محمود بخشی و شهریار احمدی است که اولی با تابلوی «چشم خدا» از مجموعه معراج به حراج دهم آمده و دومی با چیدمانی از سیگار با عنوان «دیوار بهمن» که قیمت پایه هر دو اثر بین ۲۵۰تا ۳۵۰میلیون تومان برآورد شده است. به گمانم دیوار بهمن بتواند قیمت تخمینی خود را بشکند و با قیمتی گران‌تر به فروش برسد.
جای خالی احصایی
توجه به آثار هنرمندانی که با خط به خلق فرم‌های انتزاعی می‌پردازند، یکی از نشانه‌های حراج تهران است؛ هنرمندانی که سال‌ها از نشانه‌های هنر مدرن ایران بوده‌اند و بعضی از آنها مثل حسین زنده‌رودی و فرامرز پیلارام شهرت جهانی دارند.از هنرمندان حوزه خوشنویسی و نقاشی‌خط نیز بسیاری در حراج دهم حاضرند مثل نصرالله افجه‌ای، صداقت جباری، علیرضا اسکندری، حمید عجمی، علی شیرازی، فریدون امیدی، مهدی فلاح و عذرا عقیقی بخشایشی پدیده سال‌های اخیر نقاشی‌خط ایرانی که آثارش با اقبال بین‌المللی نیز مواجه شده است.در این دوره از حراج تهران نیز مثل دوره‌های گذشته جای اثر محمد احصایی خالی است؛ هنرمندی که درصورت حضور می‌توانست یکی از رکوردشکنان حراجی باشد.
تصویر خیال
اتفاق متفاوت دیگر امسال حضور بیشتر عکس‌های عکاسان ایرانی است. در حراج هشتم سعید صادقی با عکسی از عملیات کربلای5 که با قیمت پایه ۲۰میلیون تومان به حراج آمد و در نهایت ۵۵میلیون تومان به فروش رسید. این بار سعید صادقی با عکسی آشنا از فتح خرمشهر به حراج تهران آمده است. عکس دیگری از محمد فرنود نیز در حراج حضور دارد؛ عکسی از روز سوم خرداد که برخلاف عکس صادقی ویرانه‌های خرمشهر را نشان می‌دهد. جمشید بایرامی نیز با یکی از عکس‌های نیایشی‌اش به حراج آمده است. اگر آثار عکاسان ایرانی با استقبال خریداران مواجه شود می‌توان امید داشت که عکس‌ها در دوره‌های آینده جای بیشتری در حراج تهران داشته باشند.اما مثل همیشه زنده‌یاد عباس کیارستمی نیز با یکی از عکس‌های تک‌نسخه‌ای‌اش در حراج حاضر است. قیمت عکس کیارستمی که از در چوبی مزرعه‌ای است ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان برآورد شده است. عکسی از زنده‌یاد بهمن جلالی نیز با عنوان تصویر خیال با قیمت ۱۰۰ تا ۱۵۰میلیون تومان عرضه شده است.باید منتظر ماند و دید آثار هنرمندان ایرانی در حراج دهم چه سرنوشتی پیدا می‌کنند و کدام هنرمندان از اقبال بیشتری در بازار هنر برخوردار می‌شوند.