بازگشت بحران به روابط آمریکا و ترکیه

هنوز زمان زیادی از پایان بحران سیاسی واشنگتن و آنکارا بر سر کشیش آمریکایی و تحریم مقامات عالی‌رتبه ترکیه نگذشته که بحران تازه‌ای در روابط 2کشور آغاز شده است؛ این بار بر سر سوریه.

پرونده منازعات ترکیه و آمریکا بر سر وضعیت شمال سوریه و نیروهای مسلح کرد بعد از تماس تلفنی کوتاه اردوغان و ترامپ وارد مرحله تازه‌ای شد؛ تماس تلفنی که در پی آن رئیس‌جمهور آمریکا دستور داد نیروهای این کشور از خاک سوریه خارج شوند. در نگاه اول، بخش بزرگی از مشکل در اثر تفاهم تلفنی ترامپ و اردوغان به‌سادگی حل شده بود، اما به‌تدریج زمزمه‌هایی مبنی بر مخالفت با تصمیم ترامپ از درون دولت آمریکا به گوش رسید.

 نماینده آمریکا در ائتلاف مبارزه با داعش استعفا کرد، وزیر دفاع مستعفی از خطرات چنین رویکردی برای موقعیت جهانی آمریکا سخن گفت و حتی مقاماتی نظیر جان بولتون و مایک پمپئو که از نزدیک‌ترین چهره‌ها به ترامپ در کاخ سفید به‌شمار می‌روند تلاش کردند به‌نوعی این تصمیم ناگهانی را تعدیل کنند. به این ترتیب از ابتدای این هفته، سفرهای منطقه‌ای وزیر خارجه و مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا به پایگاه‌های این کشور در خاورمیانه برای توجیه متحدان واشنگتن و رفع نگرانی‌های احتمالی آنان از تصمیمات ناگهانی ترامپ آغاز شد. پمپئو راهی کشورهای عربی شد و بولتون به اسرائیل و ترکیه سفر کرد. از سوی دیگر مقامات عالی‌رتبه آمریکا، ازجمله بولتون و پمپئو طی روزهای اخیر برای تأکید بر سیاست‌های راهبردی آمریکا و حمایت از کردها سخنانی را درباره وضعیت شمال سوریه و نزاع ترکیه با کردها در این منطقه بیان کردند که از دید آنکارا تحریک‌آمیز ارزیابی شده؛ سخنانی که ظاهرا به مقدمه‌ای برای ایجاد بحرانی جدید در روابط 2کشور تبدیل شده است.

بر این اساس و درحالی‌که همه منتظر مذاکرات دوجانبه جان بولتون و رجب طیب اردوغان در آنکارا بر سر وضعیت شمال سوریه بودند، رئیس‌جمهور ترکیه بولتون را به حضور نپذیرفت. به گزارش خبرگزاری آناتولی، بولتون بعد از ورود به آنکارا، تنها دیداری به‌مدت 2ساعت و 10دقیقه با ابراهیم کالین، سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه داشته است؛ دیداری که البته پشت درهای بسته صورت گرفته و خبری از جزئیات آن در دست نیست. بولتون بعد از این ملاقات مدت‌زمان محدودی در ترکیه باقی مانده و سپس این کشور را ترک کرده؛ زمان‌بندی‌ای که براساس آن می‌توان حدس زد او منتظر ملاقات با اردوغان بوده است.

از سوی دیگر و در شرایطی که هنوز بولتون در داخل ترکیه بود، اردوغان سخنرانی بسیارتندی را علیه مقامات دولت آمریکا انجام داد. رئیس‌جمهور ترکیه با اشاره به مواضع اخیر بولتون در سرزمین‌های اشغالی گفت: او اشتباه بسیار بزرگی را مرتکب شده است، ما برای حفظ امنیت مرزهای خود هرکاری لازم باشد انجام می‌دهیم و در این زمینه هیچ شرطی از سوی هیچ‌کس را نخواهیم پذیرفت. بولتون در اسرائیل گفته بود: ترکیه نباید بدون هماهنگی کامل با آمریکا اقدام به عملیات نظامی در شمال سوریه کند.

اردوغان در ادامه سخنان خود گفت: من با آقای ترامپ بر سر وضعیت شمال سوریه به توافق رسیدم اما حالا صداهای دیگری از داخل دولت آمریکا به گوش می‌رسد، بدون شک مرجع ما برای اقدام عملی، تفاهم دوجانبه با رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود.


    نبرد جاده‌ها در شمال سوریه
به موازات بحرانی شدن روابط آمریکا و ترکیه بر‌سر شمال سوریه، تحولات میدانی این منطقه با سرعت قابل توجهی ادامه دارد، به‌گونه‌ای که هیأت تحریر الشام (جبهه النصره سابق) روز گذشته هم به پیشروی خود ادامه داد و مناطق جدیدی را در حاشیه غربی حلب به تصرف خود درآورد. اما راز این تحولات نظامی چیست و چرا درگیری‌ها میان گروه‌های تروریستی مستقر در این منطقه به ناگهان آغاز شده است؟ برای پاسخ به این پرسش باید نگاهی داشت به توافق سوچی و همچنین توافق دوجانبه ترکیه و روسیه که براساس آن قرار بود تا پایان سال میلادی2018 امنیت بزرگراه بین‌المللی حلب-دمشق برقرار شده و ترانزیت در آن از سر گرفته شود. اگرچه این توافق تا مدت‌زمان مقرر اجرایی نشد اما به‌نظر می‌رسد تحولات نظامی اخیر در شمال سوریه بی‌ارتباط با این توافق نباشد. در اثر درگیری‌هایی که طی چند روز گذشته رخ داده، اکنون تحریرالشام کنترل بخش قابل‌توجهی از مناطق مشرف یا مرتبط به این بزرگراه را به‌دست آورده و درصورت ادامه روند فعلی تنها نیرویی خواهد بود که قادر به تأمین امنیت بزرگراه است. این گروه شبه‌نظامی از سوی دیگر بعد از درگیری‌های نظامی سخت با گروه نورالدین‌الزنکی موفق به بسط سیطره خود بر روستای داره عزه شده است؛ روستایی که به‌دلیل موقعیت بااهمیت آن به‌عنوان دروازه عفرین شناخته شده و تنها مسیر عبور نفت از شمال‌شرق سوریه به ادلب به‌حساب می‌آید. بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد طی هفته‌های آینده نبرد نیروهای مختلف حاضر در خاک سوریه بر سر کنترل جاده‌های شمالی این کشور افزایش پیدا کند.