سمنان و یزد در محاصره فر و نشست زمین

استفاده نادرست از منابع آبی کشور، هر روز نتایج منفی و پیامدهای ناگوار بیشتری را به نمایش می‌گذارد. روز گذشته معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای سمنان از تهدید زیرساخت‌های این استان به‌دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آبی خبر داد. معاون مدیریت مخاطرات و زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز از در معرض خطر قرار گرفتن استان یزد و منطقه اطراف شیرکوه، ‌به‌دلیل برداشت زیاد از منابع آب زیرزمینی و احداث سدهای متعدد خبر داد.

استان سمنان که بعد از چند سال دوباره موضوع کارشناسی نشده انتقال آب خزر به آن، ‌توسط مسئولان دولتی زنده شده، یکی از استان‌های در معرض خطر فرونشست زمین است. آنطور که در گزارش ایسنا آمده است، محمدرضا خاموشی، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای این استان، از احتمال فرونشست جاده و راه‌آهن سمنان خبر داده و ابراز نگرانی کرده است. به گفته او، در پی برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های آب زیرزمینی، چاه‌ها و قنوات، سطح سفره‌های آب زیرزمینی افت کرده و امروزه هیچ راهی جز کاهش و جلوگیری از اضافه برداشت از چاه‌های آب در استان وجود ندارد.

خاموشی افزود: در استان سمنان وابستگی شدیدی به منابع آب زیرزمینی وجود دارد و درصورتی که نتوانیم از منابع آب زیرزمینی بهره‌برداری درستی انجام دهیم و آن را حفظ کنیم، قطعاً در آینده نزدیک با چالش‌های جدی مواجه می‌شویم.


مدیریت نادرست منابع آبی
عیسی کلانتری، معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز 2 روز قبل تأکید کرد: انتقال آب خزر به سمنان نه برای کشاورزی که برای تامین آب شرب و حوزه صنعت انجام می‌شود؛ به‌عبارت دیگر صرف اعتبار و هزینه سنگین برای تامین 14درصد مصرف آب در یک استان. این درحالی است که طبق اظهارات معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای سمنان، هیچ راهی جز کاهش و جلوگیری از اضافه برداشت وجود ندارد. کارشناسان نیز معتقدند آنچه باید در تمامی استان‌های دارای بحران کم‌آبی و نه فقط سمنان رخ دهد، تغییر الگوی کشت و مدیریت درست منابع آبی است. کارشناسان تأکید می‌کنند که کنترل آب انتقال‌یافته به مبدأ، هرچند به‌صورت دقیق هم انجام شود اما بازهم ممکن است راهی برای صرف آن در امور کشاورزی ایجاد شود؛ آن هم در استانی که بیشترین منابع آبی‌اش صرف این حوزه می‌شود. یزد یکی دیگر از استان‌های دارای بحران کم‌آبی است.

فرهاد انصاری، معاون مدیریت مخاطرات و زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز به ایسنا گفته، احداث بند و سد، می‌تواند تأثیرات زیانباری بر شیرکوه بگذارد که شدت این پیامدها در مناطقی که برداشت بی‌رویه آب صورت می‌گیرد، بیشتر است. او با اشاره به تغییرات اقلیمی، ‌برخی اقدامات انجام شده برای توسعه و عمران را ‌ناخواسته مؤثر در تشدید این تأثیرات دانسته و گفته است:‌ همزمان با نمود تأثیرات خشکسالی، فشار بر منابع آبی موجود در دره‌ها و رودخانه‌ها بیشتر شده که سدها نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیستند. چنین شرایطی بر کوهستان‌ها و ارتفاعات استان یزد مانند شیرکوه نیز حاکم است.

ساخت بند و سد در مکان‌های نامناسب علاوه بر اینکه مانع تغذیه آبخوان می‌شود، برداشت‌های بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی،  به فرونشست زمین، پیدایش فروچاله‌ها و ترک‌های زمین و از دست رفتن آبخوان‌ها نیز منجر می‌شود. اوگفت:‌ سدسازی اغلب منجر به کاهش ذخیره آب‌های زیرزمینی می‌شود چراکه دیگر آبی به این مناطق نمی‌رسد. آثار این فرایند به‌ویژه در مناطقی که برداشت زیادی از آب زیرزمینی انجام می‌شود، می‌تواند زیانبار باشد. انصاری، جایگزین کردن روش‌ها و سیستم‌های آبیاری مدرن، هوشمندانه و مکانیزه در کشاورزی برای کاهش مصرف آب و تجدیدنظر در دیدگاه موجود برای سدسازی و انجام مطالعات بیشتر و عمیق‌تر را اجتناب‌ناپذیر عنوان کرده است.