سانچی، فاجعه زیست محیطی آفرید

اسدالله افلاکی/ دبیر گروه زیست‌بوم:

سانحه غرق شدن کشتی سانچی علاوه بر مرگ غم‌انگیز 30خدمه ایرانی این نفتکش، محیط‌زیست دریایی را نیز آلوده کرد. محمدرضا فاطمی، استاد اکوبیولوژی دریا، دراین باره به همشهری گفت: گرچه صحبت کردن دراین باره بسیار دشوار است زیرا ماهیت ماجرا هنوز مشخص نیست اما آن‌طور که برخی منابع اعلام کرده‌اند این نفتکش که 164هزار تن وزن داشت محموله‌ای به وزن 136هزار تن متریک معادل 960هزار بشکه میعانات گازی را حمل می‌کرد. براین اساس، آلودگی گاز بسیار کمتر از نفت خام سنگین است زیرا گاز برخلاف نفت سنگین روی دریا نمی‌ماند و به بستر دریا نیز نفوذ نمی‌کند؛ بنابراین آلایندگی ناشی از آن ماندگار نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات با تاکید براینکه آلودگی ناشی از  محموله گاز محیط‌زیست دریایی را آلوده نمی‌کند، افزود: کشتی سانچی در همان محدوده خودش آلودگی ایجاد می‌کند. نکته‌ای که وجود دارد بخش عمده گازی که حمل می‌شده سوخته و از بین رفته است اما چند صدتن نفتی که در مخزن سوخت کشتی وجود داشته با توجه به اینکه عمق آب در محل حادثه کم است به‌تدریج وارد محیط و بروز لکه نفتی شده که پیامد آن آلودگی محیط‌زیست دریاست.

 فاطمی تأکید کرد: برای پیشگیری از آلودگی محیط‌زیست دریا و مهار این آلودگی باید در گام نخست با ایمن‌سازی‌، کشتی را شناور و سپس مخزن آن را تخلیه کنند؛ این شیوه‌ای است که برای هر نفتکش و کشتی سانحه‌دیده‌ای اجرا می‌شود.فاطمی ضمن ابراز تأسف از جان‌باختن 32خدمه کشتی گفت: برخی منابع اعلام کرده‌اند که دولت چین به‌خاطر آنکه آلودگی ناشی از نفتکش دامنگیر سواحل این کشور نشود از خاموش کردن کشتی دریغ کرده که اگر این موضوع صحت داشته باشد جای تأسف دارد زیرا محموله کشتی گاز بوده که آلودگی آنچنانی تولید نمی‌کرد.

وی با اشاره به اینکه سوانحی از این دست به دفعات در دریاها اتفاق افتاده، افزود: اگر تانکرهای نفتی بر اثر سانحه غرق شوند نفت سطح دریا را فرا می‌گیرد و لکه نفتی ایجاد می‌شود و در صورتی که دریا متلاطم نباشد نفت روی دریا باقی می‌ماند و در طول یک هفته به مناطق ساحلی می‌رسد.

ضرورت درجه‌بندی سواحل برای مقابله با آلودگی نفتی

فاطمی درباره پیامدهای ناگوار لکه نفتی بر سواحل هم گفت: سواحل بنا بر درجه حساسیتی که دارند به 3دسته تقسیم می‌شوند؛ نخست، سواحل شنی که به سهولت قابل پاکسازی است زیرا نفت در لابه‌لای ذرات شن نمی‌ماند و لکه نفتی را می‌توان به‌صورت فیزیکی و با تجهیزات از این سواحل برداشت. سواحل سنگی در رتبه دوم قرار دارند. در این سواحل، نفت خام روی بستر سنگی، لایه سختی ایجاد می‌کند که می‌تواند سال‌ها پابرجا بماند. برای رفع آلودگی نفتی در سواحل سنگی، این آلودگی‌ها را با آب گرم شست و شو می‌دهند و از سنگ جدا کرده و با مکش برداشت می‌کنند.

این استاد دانشگاه سواحل گلی را با حساسیت بالا اعلام کرد و افزود: آلودگی نفتی، این سواحل را با مشکل جدی مواجه می‌کند زیرا این سواحل اغلب به‌صورت خور و خلیج هستند و درنتیجه پاکسازی آنها از آلودگی‌های نفتی بسیار دشوار است. بستر سواحل گلی به‌دلیل ریزدانه بودن، نفت را در خود نگه می‌دارد؛ بنابراین نفت در بستر ساحل ماندگار می‌شود؛ به همین دلیل کشورها، سواحل خود را رتبه‌بندی کرده و همواره برای مقابله با آلودگی‌های این چنینی آماده هستند.

فاطمی، آلودگی نفتی درازمدت و ماندگار در دریا را از عوامل تهدید‌کننده محیط‌زیست دریایی دانست و گفت: این نوع آلودگی به‌تدریج وارد محیط دریا شده و تجزیه می‌شود و از آنجا که نفت حاوی عناصر سنگینی چون کادیوم، نیکل و وانادیوم است وقتی تجزیه شود دریا و آبزیان را به‌شدت آلوده می‌کند؛ برای مثال، این نوع آلودگی در اطراف چاه‌های نفت در خلیج‌فارس با ورود به بستر دریا به بدن ماهیان نیز راه می‌یابد و مانع از باروری تخم‌های ماهیان در آب می‌شود؛ در نتیجه علاوه بر تهدید حیات ماهیان، بر سلامت انسان نیز اثر منفی می‌گذارد.

خلیج فارس در معرض انواع آلودگی

استاد اکوبیولوژی دریا و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد، آلودگی‌های نفتی در خلیج‌فارس را خطری بزرگ برای محیط‌زیست این دریا عنوان کرد و یادآور شد: طی سال‌های جنگ، حدود 10میلیون بشکه نفت خام وارد خلیج‌فارس شد اما بعد از جنگ دیگر شاهد لکه نفتی در این دریا نبودیم؛ با وجود این، آلودگی نفتی درازمدت ناشی از نشت نفت، خلیج‌فارس را به‌شدت تهدید می‌کند. فاطمی درباره حجم نشت نفت در خلیج‌فارس هم گفت: هنوز آماری دراین زمینه وجود ندارد اما سالانه صدها تن نفت خام وارد این محیط دریایی می‌شود؛ ضمن آنکه انواع فاضلاب‌های خانگی،شهری، پساب‌های صنعتی و نیز زهاب‌های کشاورزی به مقدار زیاد به این دریا می‌ریزد و این آلاینده‌ها خلیج‌فارس را با تهدید جدی مواجه کرده است.

بدترین فاجعه نفتی قرن  

در پی غرق شدن  سانچی، رسانه‌های چینی و مقامات ژاپنی،  از این واقعه به عنوان بدترین فاجعه نفتی قرن یاد کردند. غرق شدن این نفتکش باعث  ایجاد یک لکه نفتی به طول ۱۰ مایل شده است.  تلویزیون دولتی چین گفته است که  این لکه نفتی یک تا ۴ مایل دریایی وسعت دارد و از روز یکشنبه گذشته در حال گسترش بوده و ابعاد آن چند برابر شده است  .مقامات چینی نگرانی خود را نسبت به خطراتی که این اکوسیستم را تهدید می‌کند ابراز داشته‌اند. کارشناسان پیش از این هشدار داده بودند که غرق شدن نفتکش ایرانی ابعاد محیط زیستی فراوانی به جا خواهد گذاشت و باعث رهاسازی نفت سنگین سوخت کشتی خواهد شد. این نوع سوخت به شدت سمی است و قدرت آتش گرفتن آن کم است.(انرژی امروز)