شهری
حاشیه‌های بزرگ‌ترین بلوار شهری
کارشناس شهرسازی: ایجاد کاربری‌های جدید مانند مراکز تجاری و موسسات فرهنگی در بلوار آیت الله بروجردی منجر به مشکلاتی در حاشیه بلوار خواهد شد
مریم رضوی| قم- خبرنگار:
سوم مرداد امسال بود که بلوار آیت‌الله بروجردی که با طول 9 کیلومتر، بزرگ‌ترین بلوار شهری در قم خوانده می‌شود، افتتاح شد تا پردیسان را از بن‌بست خارج و بلوار جمهوری و شهرک قدس و پردیسان را به یکدیگر متصل کند. این مسیر 9 کیلومتری در نقطه‌ای از شهر شکل گرفته که توپوگرافی جالبی دارد. پیش از دستکاری مسیر هم گونه‌های گیاهی جذابی در آن دیده می‌شد.
از طرفی این مسیر از همان روزهای نخست مورد استقبال قمی‌ها قرار گرفت و یکی از سؤالاتی که ناخودآگاه پس از عبور از آن به ذهن می‌رسد این است که آینده آن چه خواهد شد؟ پیش از افتتاح این مسیر مدیریت شهری علاقه داشت بدنه این بلوار وارد محدوده شهری شود، تا 130 میلیارد تومان هزینه‌ای که شهرداری برای ساخت آن به کار برده ارزش افزوده‌ای داشته باشد. این موضوع حتی در یکی از جلسه‌های شورای اداری و در حضور وزیر سابق راه و شهرسازی مطرح، اما با مخالفت مواجه شد.
این بلوار هنوز هم خارج از محدوده شهری محسوب می‌شود و 200 متر از دو طرف بدنه به فضای سبز اختصاص پیدا کرده اما بر اساس ضوابطی امکان تعریف برخی کاربری‌ها در آن وجود دارد. از طرفی پس از مدتی بدنه آن مملو از مراکز تجاری، مؤسسات فرهنگی و... می‌شود و ایجاد کاربری های جدید در حاشیه بلوار مشکلاتی را نظیر ترافیک و ... در پی خواهد داشت.
نگرانی از نگاه منفعت‌طلبانه
شاید همین دلایل بود که شهرداری را از تعریف کاربری برای بدنه این بلوار منصرف کرد. مدیر کل دفتر طرح‌های توسعه شهری شهرداری قم در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: شهرداری نامه‌ای برای سرپرست استانداری قم تنظیم کرده و آمادگی خود را مبنی بر تعریف نکردن کاربری در حاشیۀ بلوار آیت‌الله بروجردی اعلام کرده است.
«محسن صادقی‌امینی» اظهار می‌کند: نظر شهردار قم این است که حاشیه این بلوار کاملاً به صورت فضای سبز و طبق مصوبه شورای برنامه‌‌ریزی و توسعه استان ساخته شود تا فضای سبز این محدوده با استفاده از گونه‌های کم‌آب‌بر و مقاوم در شرایط اقلیمی شهر قم شکل گیرد.
وی با تأیید بر وجود این نگرانی که همانند سایر عرصه‌های واجد ارزش، برخی ممکن است نگاه منفعت‌طلبانه به بدنه این بلوار داشته باشند، می‌گوید: درخواست ما این است که واگذاری این اراضی به شهرداری سریع صورت گیرد تا کاشت درختان و گونه‌های گیاهی در اسرع وقت آغاز شود.
مدیر کل دفتر طرح‌های توسعه شهری شهرداری قم با اشاره به این‌که بلوار آیت‌الله بروجردی یک محور شهری اما خارج از محدوده است، اظهار می‌کند: معتقدیم باید این محور و حاشیه آن در اختیار همه شهروندان قرار گیرد و در کنار سایر اقداماتی مانند بوستان‌های هزار هکتاری پردیسان و هزار هکتاری کوهستان، در آینده شاهد یک عرصه عمومی با کیفیت که به عنوان ریه تنفسی شهر قم عمل کند، در این محدوده باشیم.
ناهمخوانی برخی کاربری‌هابا اصول اقتصاد شهری
وقتی بنا به تصمیم‌گیری برای آینده شهر باشد، رفتن سراغ مردم و متخصصان می‌تواند دیدگاه دستگاه‌های اجرایی و کسانی را که درگیر روزمرگی امور اداری هستند، تعدیل کند. «امیرخسرو خودکار»، عضو هیأت مدیره نظام مهندسی ساختمان استان قم، یکی از این متخصصان است که معتقد است برخی تصمیم‌گیری‌ها برای تعریف کاربری در شهر با اصول اقتصاد شهری همخوانی ندارد.
وی معتقد است مدیریت شهری باید در شرایط کنونی تمرکز خود را در سرمایه‌گذاری به بلوار پیامبر اعظم(ع) اختصاص دهد و به دنبال پراکنده کردن نیروها و سرمایه‌ها نرود. خودکار می‌گوید: بلوار پیامبر اعظم(ع) ظرفیت قوی اقتصادی و فرهنگی دارد. اگر امروز هم شروع کنیم و روی سرمایه‌گذاری بر این بلوار کار کنیم شاید 25 سال دیگر جواب دهد و تبدیل به گردش مالی برای شهر و مردم شود. در چنین شرایطی چرا مراکز جدید سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم؟
این کارشناس شهرسازی معتقد است پخش کردن این گونه سرمایه‌ها در شهر موجب می‌شود طرح‌ها به اهداف خود نرسند و سرمایه‌گذاران هم سرخورده شوند. وی می‌افزاید: تعریف یک کاربری در گوشه‌ای از شهر یک لکه و رنگ و تصمیم است. این تصمیم تا عملی و اجرایی شود و یک بازده برای شهر داشته باشد سرمایه زیادی می‌خواهد. بهتر این است که سرمایه مردم را در کل شهر پخش نکنیم.
خودکار ادامه می‌دهد: وقتی فضاهای جدید در شهر طراحی می‌کنیم، فکر می‌کنیم داریم به شهر خدمت می‌کنیم اما در واقع در حال خرج کردن از اندوخته‌های شهری هستیم و فرصت تصمیم‌گیری را از آیندگان سلب کرده‌ایم. از طرفی معمولاً در تعریف کاربری‌های جدید مسائلی مانند جمعیت و تراکنش آن، دسترسی‌ها، اتلاف منابع در جابه‌جایی‌های شهری و... در نظر گرفته نمی‌شود و در نهایت شهر به جای تبدیل شدن به یک شهر پویا به یک شهر سنگین تبدیل شده که کاربری‌ها و سرمایه‌ها در آن نتوانسته بازده اقتصادی خوبی ایجاد کند.
بهترین تصمیم‌گیری تعریف نکردن کاربری جدید است
کارشناس معماری و شهرسازی معتقد است شکل‌گیری بلوار آیت‌الله بروجردی در قم محصول نگرش خودرومحور در اتاق فکر مدیریت شهری است که شهر را در 15 سال گذشته به قلمرو جولان خودرو تبدیل کرده و همه سرمایه‌ها را برای تسهیل حرکت خودروها به کار گرفته است.
«جلال محدثی» با اشاره به ضررهای تعریف بی‌رویه کاربری‌ها در فضاهای جدید شهری می‌گوید: با همین رویه‌ها شهری که کوچک بوده، بزرگ‌تر می‌شود و بزرگ‌تر کردن شهرهای کوچک یک فاجعه زیست‌محیطی و انسانی است. اما اگر درست مدیریت شود همین شهر کوچک با ظرفیت‌های خودش فرصت‌های بسیاری می‌آفریند.
یک بلوار چند کیلومتری در یک بیابان ساخته می‌شود و اطرافش لکه‌های بزرگ کاربری تجاری و اقامتی و... تعریف می‌شود. پس از مدتی همان مسیر دچار یک ترافیک طاقت‌فرسا خواهد شد و در نهایت مشکلی از مشکلات شهر را حل نمی‌کند. محدثی معتقد است بهترین تصمیم‌گیری تعریف نکردن کاربری برای دو طرف این بلوار است تا فقط یک بزرگراه شهری باقی بماند. کارشناس معماری و شهرسازی می‌گوید: درست این است که همه کاربری‌های اطراف باید به بافت رو بکند تا تغذیه شود. در محله‌های قم چند پارک هست؟ چند مرکز فرهنگی و چند مرکز تفریح کودک وجود دارد؟ چقدر فرصت در محلات به تهدید تبدیل شده؟
باید ابتدا این‌ها را حل کنیم بعد به فکر کاربری‌های جدید بیفتیم. وی با اشاره به پیچیدگی‌های فرهنگی شهری مانند قم می‌افزاید: گاهی برخی مراکز فرهنگی که در ساخت مؤسسه‌ها و فضاهای فرهنگی با هم رقابت می‌کنند، به هیچ وجه شناختی از شهر و الزامات آن ندارند. همین می‌شود که یک بیابان تبدیل به بزرگراه شهری برای دسترسی به پردیسان می‌شود و برایش کاربری‌های فرهنگی تعریف می‌کنیم... برای منطقه‌ای که هیچ شناختی به نیازهای فرهنگی و پیچیدگی‌های آن نداریم. این کارشناس معماری و شهرسازی بلوار پیامبر اعظم(ص) را مثال خوبی برای این موضوع می‌داند و می‌گوید: نکته این‌جاست که پیش از اجرای یک طرح باید برای آن پیوست فرهنگی تعریف کرد نه این‌که طرح ایجاد کنیم بعد ببینیم چه الحاق‌های فرهنگی را می‌شود به آن وصل کرد.
