کاهش سرمایه‌گذاری در بورس

بهزاد رنجبر/روزنامه‌نگار

روند سرمایه‌گذاری در بــازارســرمــایه در آخرین‌ماه پاییز کند شد. این روند از آبان‌ماه امسال به شکلی مشهود آغاز شده بود.
به گزارش همشهری، با وجود آنکه ارزش کل معاملات بازار سرمایه در 9‌ماه امسال به رقم بی‌سابقه 337هزار میلیارد تومان معادل 34میلیارد دلار رسیده با این حال آمارهای تازه سازمان بورس نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری در آذرماه به‌دلیل افت شاخص‌ها دست‌کم 30درصد کاهش یافته است.
داده‌های آماری از وضعیت معاملات بازار سرمایه از ابتدای سال تاکنون نشان می‌دهد در این مدت 337هزار میلیارد تومان معامله در 4بورس ایران یعنی بورس کالا، فرابورس، بورس انرژی و بورس تهران انجام شده که سهم بورس کالا با مبادله 143هزار میلیارد تومان بیشتر از سایر بورس‌ها بوده است. در این مدت سرمایه‌گذاران 116هزار میلیارد تومان اوراق بهادار در بورس و 68هزار و 500میلیارد تومان در فرابورس خریداری کرده‌اند و 9500میلیارد تومان نفت و فرآورده‌های نفتی هم در بورس انرژی مورد دادوستد قرار گرفته است. با این حال ارزش کل معاملات بازار سرمایه تحت‌تأثیر نزول شاخص‌های بورس در آذر‌ماه امسال با افت سنگین 10هزار میلیارد تومانی مواجه شده و از 38هزار میلیاردتومان در آبان‌ماه به 28هزار میلیاردتومان رسیده است. برآورد می‌شود با روند کنونی ارزش کل معاملات بازار سرمایه تا پایان سال به 400هزار میلیارد تومان برسد؛ با این حال به‌نظر می‌رسد جریان کلی بازار سرمایه تحت‌تأثیر شاخص‌های بورس است.
با وجود رشد شگفت‌انگیز شاخص‌ها و ارزش معاملات بورس در تابستان امسال این روز‌ها معاملات بازار سهام چندان تب و تاب تابستان را ندارد و به سطوح پایین‌تری نسبت به تابستان رسیده است. در تابستان امسال که شاخص‌های بورس هزاران واحد صعود کردند در برخی روزها ارزش کل معاملات بازار سهام (بورس و فرابورس) جمعا به مرز 3هزار میلیاردتومان هم رسید که عدد بی‌سابقه‌ای در تاریخ 50ساله بازار سرمایه تلقی می‌شد اما از مهرماه و بعد از آنکه شاخص بورس قله 195هزار واحد را فتح کرد، ارزش معاملات بورس روزبه‌روز کمتر شد و تمایل سرمایه‌گذاری در بورس کاهش یافت. در این مدت ارزش کل معاملات بازار سرمایه به سطح 600 تا 800میلیارد تومان رسیده، به زعم کارشناسان چشم‌انداز‌های سرمایه‌گذاری در بورس مانند گذشته نیست و به‌دلیل وقوع تحریم‌ها، کاهش قیمت نفت و همین‌طور ارزش دلار احتمال اینکه شاخص‌های بورس دوباره وارد یک روند صعودی پرقدرت شوند به طرز چشمگیری کاهش یافته است. داده‌های آماری نیز نظر کارشناسان را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد ارزش کل معاملات بورس در آذر‌ماه امسال با 30درصد کاهش مواجه شده و از 15هزار و 885میلیاردتومان به 11هزار و 132میلیاردتومان رسیده است.


تأثیر نفت، دلار و کالاهای اساسی

اطلاعات آماری از معاملات بازار سهام نشان می‌دهد عواملی همچون کاهش قیمت نفت، دلار و همینطور قیمت جهانی کالاهای اساسی مانند فولاد، مس، روی و آلومینیوم تأثیر زیادی بر شاخص‌های بورس داشته‌اند و معادلات بازار سهام به‌ویژه در پاییز را رقم زده‌اند. به‌طور کلی تغییرات شاخص کل بیشتر به تغییرات خود در روز کاری قبل سپس به دلار، نفت و طلا وابسته است اما برخی پژوهش‌های انجام‌شده از سوی مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس نشان می‌دهد قیمت نفت، طلا و دلار اثر زیادی بر شاخص دارند؛ با این حال در ماه‌های گذشته تغییرات قیمت نفت اثر بیشتری بر تغییرات شاخص کل نسبت به دلار و طلا داشته و میزان این تأثیر طی چند‌ ماه اخیر روند افزایشی داشته است. به‌طور کلی تأثیر قیمت نفت را نمی‌توان در بازار سهام کم جلوه داد؛ زیرا طی 2سال اخیر روند کاهش قیمت نفت نه فقط بر بورس تهران تأثیر گذاشته، بلکه بورس‌های کشورهای نفت‌خیز منطقه را نیز با ریزش سنگینی مواجه کرده است. در اقتصاد جهان، نفت همیشه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فاکتورهای اقتصاد کلان جهانی شناخته شده و با توجه به اهمیت و کاربردهای متفاوت این کالا در جهان امروز، نه فقط به‌عنوان یک عامل تعیین‌کننده اقتصادی و صنعتی، بلکه به‌عنوان یک عامل سیاسی و امنیتی نیز مطرح است. قیمت نفت در آذرماه امسال با 11.6درصد کاهش به 56دلار و 13سنت در هر بشکه رسید که به‌طور مستقیم در فروش و قیمت تمام‌شده 41شرکت بورس تأثیر داشته و منجر به افت قیمت سهام این شرکت‌ها و شاخص شرکت‌های این گروه به میزان 3557واحد شده است. تأثیر قیمت نفت از مجموع فروش و قیمت تمام‌شده این 41شرکت به‌ ترتیب 93.6 و 95.4درصد بوده است. همچنین افت قیمت نفت در آذر‌ماه امسال به‌طور مستقیم روی مقدار فروش و قیمت تمام‌شده 6شرکت فرابورس به‌طور مستقیم اثر گذاشت و در مجموع به افت ارزش سهام آنها و کاهش 16واحدی شاخص سهام این شرکت‌ها منجر شد. از سوی دیگر تغییرات در قیمت جهانی کالاهای اساسی هم بر شرکت‌های پذیرفته‌شده بورس و فرابورس و در نهایت شاخص‌های بازار سرمایه تأثیرگذار است، زیرا بسیاری از شرکت‌های صادراتی ایران درآمدشان از محل فروش محصولات خام شامل مس، روی، آلومینیوم و فولاد تامین می‌شود. اطلاعات ‌آماری از قیمت این محصولات در سطح جهان در 9‌ماه سال‌جاری نشان می‌دهد قیمت فولاد در این مدت 22درصد، مس 12.5، روی 21.5 و آلومینیوم 8.5درصد کاهش داشته و به افت ارزش سهام شرکت‌های مرتبط با این محصولات منجر شده است. به‌عنوان نمونه کاهش 6.3درصدی قیمت جهانی فولاد در یک‌ماه گذشته، در مجموع روی 38شرکت بورس که در بخش تولید فولاد و صنایع مرتبط فعال هستنند جمعا 1671واحد اثر منفی برجای گذاشت و به افت قیمت سهام این شرکت‌ها منجر شد.