جدال بر سر حفظ محوطه باستانی شوش

محمد باریکانی/خبر‌نگار

جدال بر سر حفاظت از عرصه شهر باستانی شوش ادامه دارد. در یکسو مسئولان شهر شوش و برخی مردم این شهر و در سوی دیگر مسئولان و دوستداران میراث‌فرهنگی قرار گرفته‌اند.
میراث‌فرهنگی در دفاع از محوطه ثبت جهانی شده شوش هیأتی به خوزستان اعزام کرد و تا شب گذشته نیز بررسی باستان‌شناسی در ارزیابی آثار موجود در تخریب عرصه شهر باستانی شوش به اتمام رسید و نشست نهایی برای ادامه یا توقف احداث زیرگذر در عرصه محوطه جهانی شوش برگزار شد. در سوی دیگر، مسئولان و بخشی از مردم شوش بر تداوم احداث زیرگذر شوش اصرار دارند.
عرصه محوطه باستانی شوش از 3روز گذشته بدون اطلاع و استعلام از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با  لودرتراشیده شد تا مقدمات احداث زیرگذر شوش که زمزمه احداث آن از سه سال پیش آغاز شده بود، فراهم شود.

کشف سفال دلیل توقف  عملیات زیرگذر
نماینده شوش در مجلس با اشاره به‌وجود سه گزینه احداث زیرگذر، روگذر و کمربندی برای کاستن از بار ترافیکی شوش و کاهش تصادفات  به همشهری گفت: حدود سه سال پیش جلسات زیادی با مجموعه میراث فرهنگی برگزار شد و بر سه گزینه احداث کمربندی، زیرگذر و روگذر بحث و سرانجام قرار شد کمربندی احداث شود.
او افزود: هزینه احداث کمربندی 1500میلیارد ریال برآورد شد که با ایجاد آن رانندگان باید 17کیلومتر دور می‌زدند و 51هکتار زمین درجه یک نیز باید از سوی وزارت راه و شهرسازی تملک می‌شد که زمین‌های کلاس یک کشاورزی بودند و اینکه کشاورزان به فروش زمین‌های خود به راه‌وشهرسازی راضی شوند بحث دیگری بود که بسیار کار را پیچیده می‌کرد.
سیدراضی نوری با اشاره به اینکه سازمان میراث‌فرهنگی تنها یک‌بار و آن هم هنگام تخریب پل روگذر شوش به فاصله 300متری از جاده مورد بحث اقدام به گمانه‌زنی کرد و گفت که یک تکه سفال دیده است افزود: ما هم به آنها گفتیم که دیدن قطعه سفال که دلیل بر وجود آثار تاریخی نیست و مسئولان شوش نمی‌توانند شاهد این همه تصادفات باشند.
نوری با بیان اینکه  روزانه نزدیک به 1500تانکر سوخت از جاده شوش عبور می‌کند و ممکن است وقوع یک تصادف منجر به فاجعه شود افزود: از سازمان میراث‌فرهنگی خواستیم که راه‌حل برای شوش ارائه کند و خود آقای طالبیان شفاها در بهمن‌ماه سال96 که آخرین جلسه شوش برگزار شد در حضور شهردار و فرماندار گفت که شما کار را انجام دهید و ما هم پژوهشگاه میراث فرهنگی را آنجا مستقر می‌کنیم تا اگر آثاری مشاهده شد که قابل انتقال بودند منتقل شوند و اگر غیرقابل انتقال بودند پروژه متوقف شود. ایشان همین کار را هم انجام ندادند.
نماینده شوش در پاسخ به این سؤال همشهری که مشاهدات اولیه از تخریب‌های انجام شده در عرصه شوش بیانگر وجود آثار تاریخی است گفت: روز جمعه مجموعه شورای تامین از دادستان و مدعی‌العموم گرفته تا مجموعه اداره اطلاعات و فرماندار و... همه‌شان به محل گودبرداری شده رفتند و شهادت می‌دهند که چیزی آنجا نبوده است.
او در پاسخ به تأکید همشهری که تصاویر منتشر شده از گودبرداری‌ در عرصه محوطه باستانی شوش نشانگر وجود لایه‌های باستان‌شناسی است افزود: کدام لایه؟ آمده‌اند در تصاویر دایره‌های قرمز رنگ کشیده‌اند و من و شما که بیرون هستیم می‌گوییم وااای! در خود شوش با آن همه عظمت سفال‌ها روی زمین ریخته‌اند و تصاویر منتشر شده دلیل نمی‌شوند که آنجا آثار تاریخی وجود دارد. اما اگر پژوهشگاه میراث فرهنگی آنجا مستقر شده بود و می‌گفت به این دلایل در این نقطه آثار تاریخی وجود دارد موضوع دیگری بود  و همه هم به‌نظر آنها تمکین می‌کردند.
نماینده شوش در مجلس همچنین در پاسخ به تأکید همشهری که گودبرداری‌های انجام شده به گفته مدیرکل میراث‌فرهنگی استان خوزستان در عرصه محوطه باستانی شوش انجام شده است گفت: چه عرصه‌ای؟ این منطقه خارج از عرصه است و مدیرکل حرف خودش را می‌خواهد بزند.
سیدراضی نوری اعلام کرد: اگر فکری به حال این وضعیت نشود مردم شوش به دفتر یونسکو می‌روند و اعتراض می‌کنند که پشیمان شده‌اند. شوش ثبت جهانی شده و جان مردم آنجا از بین می‌رود. شرط اصلی یونسکو هم برای ثبت جهانی یک اثر مشارکت مردم است. همان مردمی که جمعه شب همین که هیأت سازمان میراث فرهنگی به شوش آمد ریختند آنجا و روز شنبه هم همین کار را کردند تا مسئولان میراث فرهنگی بیایند و جوابگو باشند.
روزنامه همشهری در واکنش به اظهارات نماینده شوش از او پرسید؛ شما که نماینده مردم هستید فکر می‌کنید راه‌حل شوش این است که بدون استعلام از مراجع قانونی یک مرتبه لودر وارد محوطه شود و اقدام به گودبرداری برای احداث زیرگذر کند؟ سیدراضی نوری نیز در پاسخ گفت: خیر چنین نبود و همه در جریان ماجرا بودند. حتی ما نامه داریم که میراث فرهنگی در تاریخ15/5/97 اعلام کرده است این منطقه در عرصه جهانی شوش نیست. چرا می‌خواهند به زور و به اسم عرصه شوش این مسائل را برای مردم پیش بیاورند؟ خودشان گفته‌اند در عرصه نیست.او تأکید کرد: احداث زیرگذر شوش مطالبه عمومی است و دادستان شوش نیز به‌عنوان مدعی‌العموم، خودش براساس آمار تصادفات جرحی و فوتی که بود از مجموعه شورای تامین درخواست کرد که این اقدام انجام شود و کل مجموعه شورای تامین هم که در منطقه خاکبرداری حضور داشتند می‌توانند شهادت دهند که هیچ اثر تاریخی در آن نقطه وجود نداشته است.

شرط توقف احداث زیرگذر شوش
اظهارات نماینده شوش در مورد احداث زیرگذر شوش در نوع خود جالب است. با این حال هنوز هم مسئولان شهر شوش معتقدند اگر اثری تاریخی از منطقه گودبرداری شده بیرون بیاید پروژه احداث زیرگذر شوش باید متوقف شود. دادستان شوش هم همین نظر را دارد.
مصطفی نظری، دادستان شهر تاریخی شوش در گفت‌وگو با همشهری و در پاسخ به این سؤال که آیا شما دستور خاکبرداری در عرصه محوطه باستانی شوش را به شورای تامین داده‌اید گفت: مصوبات شورای تامین محرمانه است و نمی‌توانیم در مورد آن سخن بگوییم.
دادستان شوش درخصوص پروژه احداث زیرگذر شوش گفت: تنها راه غلبه بر ترافیک شوش احداث زیرگذر است.
او درخصوص اینکه گودبرداری‌ها در عرصه محوطه باستانی شوش انجام شده است افزود: میراث‌فرهنگی خود اعلام کرده است که محل احداث زیرگذر خارج از عرصه جهانی شوش است. بنابراین اقدامات انجام شده در عرصه ملی است. ضمن آنکه بنا بود میراث فرهنگی اقدام به گمانه‌زنی در منطقه کند تا اگر به آثار تاریخی برخوردند کار احداث زیرگذر متوقف شود. ولی در گمانه‌زنی‌هایی که پیش‌تر انجام شده بود چیزی پیدا نشد.
همشهری از دادستان شوش پرسید؛ شما به‌عنوان دادستان یک شهر باستانی به خوبی اطلاع دارید که براساس قوانین میراث فرهنگی پروژه‌های عمرانی در مرحله نخست نیازمند استعلام از سازمان میراث فرهنگی است درحالی‌که در موضوع زیرگذر شوش این اتفاق نیفتاده و حساسیت‌ها را نسبت به شوش بیشتر کرده است. آیا به‌عنوان دادستان یک شهر تاریخی خودتان علاقه‌ای به حفاظت از آثار تاریخی دارید؟ 
نظری پاسخ داد: اولویت اصلی ما در شوش صد درصد حفاظت از میراث فرهنگی است و در این موضوع شک نکنید. اما موضوع آن است که جاده اصلی و ترانزیت شوش که درست در چهارراه ورودی شوش واقع است خیلی وقت است که احداث شده و اکنون موضوع احداث زیرگذر شوش به یک مطالبه عمومی تبدیل شده و مردم دنبال این هستند که این کار انجام شود.
دادستان شوش همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا نمی‌توان با اقدامات پیشگیرانه و نصب تابلوهای ترافیکی و ترویج فرهنگ ترافیک بخش زیادی از مشکلات ترافیکی شوش را برطرف کرد، افزود: اینگونه نیست؛ هم بحث ترافیک شدید است و هم جاده ترانزیتی است و هم اینکه یک طرف چهارراه بیمارستان وجود دارد که اگر مردم بخواهند از یک سمت شهر به اورژانس بیمارستان بروند با نیم ساعت تأخیر می‌رسند. البته ما گفته‌ایم اگر آثار تاریخی در آن نقطه کشف شود، تحت هر شرایطی باید کار احداث زیرگذر متوقف شود. ولی هنوز چیزی کشف نشده است.دادستان شوش همچنین در پاسخ به سؤال دیگر مبنی بر اینکه به‌عنوان دادستان با اتفاقات 2روز گذشته شوش که لودرها در عرصه شوش اقدام به احداث زیرگذر کردند و جمعی از مردم شوش نیز در اعتراض به میراث فرهنگی تجمع کردند موافق بودید؟ گفت: تجمع مردم بیشتر به‌خاطر مصاحبه‌ای بود که انجام دادند و گفتند آثار تاریخی و تمدن چندهزارساله شوش از بین رفته است و... به همین‌خاطر است که مردم و مسئولین محلی و فرماندار و دوستان دیگر رفتند و دیدند چیزی نبوده که تخریب شود. او افزود: سالیان سال است که میراث فرهنگی سودی برای مردم شوش نداشته است. شوش ثبت جهانی شده ولی چه سودی برای مردم شوش داشته است؟ هیچ امکاناتی برای مردم شوش ایجاد نکرد و نارضایتی مردم هم به این دلایل است. وقتی شب می‌آیند بازدید می‌کنند و می‌گویند آثار از بین رفته است و در صداوسیما هم مصاحبه می‌کنند خب مردم معترض می‌شوند. اصلا مسئولان میراث بگویند چه چیزی در بازدید شبانه در منطقه گودبرداری شده دیدند؟ اگر مستندی دارند که مجسمه‌ای چیزی آنجا بوده یا اثری بوده که تخریب شده خب مستنداتشان را به ما ارائه بدهند.روزنامه همشهری از دادستان شوش پرسید؛‌ اگر باستان‌شناس‌هایی که در حال بررسی محوطه تخریب شده هستند موفق به کشف آثار تاریخی در آن نقطه شوند، آن‌وقت تصمیم دادستانی چه خواهد بود؟ گفت: تصمیم ما صددرصد توقف کار است. اصلا همان‌زمان که گفتند می‌خواهند پل روگذر شوش را تخریب کنند، یکی از مصوبات این بود که همزمان اداره میراث فرهنگی گمانه‌زنی‌هایش را در آن نقطه انجام بدهد تا اگر به آثار تاریخی برخورد کردند کار متوقف شود و گزینه دیگری را مطرح کنند. اما همان‌زمان هم هیچ اثری در این نقطه پیدا نشد.مصطفی نظری تأکید کرد: حفاری شهرداری شوش برای احداث زیرگذر که در شب صورت گرفت، تنها به دلیل رعایت مسائل ترافیکی بود و موضوع دیگری مطرح نیست.

   احداث زیرگذر به دستور  دادستان بود

عصر دیروز درحالی‌که باستان‌شناس‌ها مشغول بازدید از محوطه تخریب شده و ارزیابی آن بودند، سیدراضی نوری نماینده مردم شوش در مجلس به همشهری گفت که منطقه تخریب شده در عرصه جهانی شوش نبوده است و به هیچ‌وجه آثار تاریخی در این منطقه وجود ندارد.او برای نخستین بار به همشهری اعلام کرد که دادستان شوش با توجه به آمار بالای تصادفات منجر به جراحت و فوت در شهر شوش به تعداد 200تصادف، خود شخصا به شورای تامین شوش گفته است که زیرگذر شوش احداث شود و شورای تامین این موضوع را به شهرداری شوش اعلام کرده است.