رمزگشایی ازجعبه‌سیاه سانچی

سانچی که غرق شد و داغ سنگینی که نه بر خانواده خدمه کشتی نفتکش ایرانی که بر کل مردم ایران گذاشت، رازهای زیادی را با خود به زیر آب‌های غربت برد. رمزگشایی از دلیل اصلی سانحه کم‌سابقه یا بی‌سابقه سانچی سخت است و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای بیش از آنکه مشکل‌گشا باشد، شاید بر ابهام‌ها و شایعه‌ها بیفزاید. البته سؤال اصلی این است که چرا و با چه منطقی وقتی برخی مسئولان می‌دانستند که همان انفجار نخست جان 32خدمه کشتی  را گرفته، ایجاد امیدواری برای خانواده‌ها را در دستور کار خود قرار دادند؟ سانحه غمبار و دلخراش سانچی را نمی‌توان فراموش کرد و نباید خانواده‌های سربازان واقعی اقتصادی ایران و البته 2خدمه بنگلادشی را از یاد برد؛ با این حال برخی سؤال می‌کنند که راه‌اندازی اتاق اضطرار در ساختمان شماره 2شرکت ملی نفتکش چه کمکی کرد و آیا هدف آن کاهش آلام خانواده‌ها بود؟ حـــالا باید صبـر کــرد؛ شاید چند هفته، چند‌ماه و یا بیش از یک سال؛ تا جعبه سیاه رمزگشایی شود، اطلاعات رد و بدل شده بین دو کشتی سانچی ایران و کریستال چین بازخوانی شود و شاید کورسوی امید به اینکه بتوان اجساد دریادلان فداکار را از کشتی سانچی در عمق 110متری زیر آب‌های دریای چین خارج کرد، بلکه به ابهام‌ها پاسخ داده شود. فعلا باید صبر‌کرد.

چرا ربیعی پیگیر سانچی شد؟

سؤالی که این روزها برخی مطرح می‌کنند این است که چرا رئیس‌جمهور، علی‌ربیعی، وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی را به‌عنوان مسئول پیگیری پرونده سانچی، قرارداد و نه بیژن زنگنه، وزیر نفت را‌!  با توجه به نفتکش بودن سانچی بیشتر این ذهنیت ایجاد می‌شود که مسئولیت کشتی سانچی با شرکت ملی نفت ایران و وزیر نفت بوده است. اما ترکیب سهامداری شرکت ملی نفتکش ایران به‌عنوان مالک سانچی نشان می‌دهد که 33درصد از سهام این شرکت متعلق به صندوق بازنشستگی کشوری، 34درصد مربوط به صندوق بازنشستگی نفت و 33درصد هم متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) زیر مجموعه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی است؛ به‌عبارت روشن‌تر 66درصد مسئولیت سهامداری شرکت ملی نفتکش به نوعی در حیطه مسئولیت وزارت کار قرار دارد .

پاسخ به برخی ابهام‌ها

در روزهای اخیر به‌ویژه پس از غرق شدن کشتی نفتکش سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران در 300کیلومتری ساحل بندر شانگهای چین، ابهام‌های زیادی از سوی برخی رسانه‌ها و عمدتا در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده که مسعود دانشمند از فعالان اقتصادی و رئیس کانون سراسری انجمن حمل‌ونقل بین‌المللی ایران به این ابهام‌ها پاسخ داده است.

امکان خارج کردن اجساد قربانیان

خارج کردن اجساد قربانیان بسیار سخت و شاید ناممکن باشد؛ چراکه این کشتی در عمق 110متری غرق شده و انجام عملیات غواصی در این عمق بسیار سخت است و تجهیزات فوق‌پیشرفته‌ای نیاز دارد. البته گزینه دیگر انعقاد قرارداد و کمک گرفتن از شرکت‌های بین‌المللی فعال در زمینه خارج کردن کشتی‌های مغروقه است که این کار هم دست‌کم 2سال زمان خواهد برد و باید دید آیا از نظر کارشناسی و فنی خارج کردن لاشه کشتی سانچی امکان‌پذیر است یا نه؟

چرا پرچم پاناما و نه ایران

انتقاد کردن از اینکه چرا کشتی سانچی با پرچم پاناما و در این کشور ثبت شده، چندان منطقی نیست؛ از یک سو ثبت کشتی و تمدید پروانه آن در برخی کشورها ازجمله پاناما خیلی راحت و کم‌هزینه است و از سوی دیگر به واسطه سال‌ها تحریم برخی بنادر از پذیرش کشتی‌ها به دلایل مختلف تحت پوشش پرچم کشور ایران خودداری می‌کنند. منطقی است که ظرفیت کشتی‌ها معطل مشکلاتی نظیر پرچم نماند و به همین دلیل تصمیم شرکت ملی نفتکش در ثبت کشتی سانچی تحت پرچم پاناما یا پرچم دیگر کشورها منطقی، عاقلانه و قابل دفاع است و تصادف کشتی‌ها و پیگیری‌های بعدی آن ربطی به پرچم و کشور ثبت‌شده در آن ندارد؛ چراکه مالکیت کشتی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران بوده و طبق قوانین بین‌المللی حقوق ایران کاملا محفوظ خواهد بود.

جعبه سیاه چرا به پاناما می‌رود؟

پرونده هر کشتی درصورت بروز سوانح دریایی یا اختلاف حقوقی طبق قوانین بین‌المللی به کشور محل ثبت کشتی ارجاع داده می‌شود و ارسال جعبه سیاه سانچی به پاناما هم کاملا قانونی است و جعبه سیاه در حضور مالک کشتی یعنی شرکت ملی نفتکش ایران، کشتی طرف حادثه، شرکت‌های بیمه‌ای و کارشناسان ذیربط بازخوانی خواهد شد و حتی در دنیا بسیاری از کشتی‌هایی که به دلایلی بی‌نام هستند و مالک آنها مشخص نیست، رسیدگی به پرونده‌های حقوقی‌شان در کشوری صورت می‌گیرد که کشتی در آنجا ثبت شده است.

خسارت چگونه پرداخت می‌شود؟

حداقل 20شرکت بیمه‌ای به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اتکایی درگیر این سانحه هستند و 30درصد از بدنه کشتی سانچی تحت پوشش برخی شرکت‌های بیمه داخلی و 70درصد تحت پوشش بیمه‌های خارجی ازجمله کلوب بیمه‌ای P&i است که یک صندوق تعاونی وابسته به مالکان کشتی است که مسئولیت تأمین خسارت کشتی‌ها را برعهده دارد. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که ارزش کشتی سانچی و محموله آن 130میلیون دلار بوده و شاید بیش از 2میلیارد دلار هم خسارت بابت زیان زیست‌محیطی آن باید پرداخت شود؛ البته شرکت‌های بیمه‌ای مکلف هستند اول خسارت را پرداخت کنند و سپس به قائم‌مقامی از کشتی زیان‌دیده پیگیر دلایل بروز حادثه و مسائل مرتبط به بازیافت خسارت پرداختی شوند. از سوی دیگر کشتی سانچی دارای بیمه معتبر بین‌المللی بوده و کلوب بیمه‌ای P&i یکی از معتبرترین صندوق‌های تعاونی پوشش‌دهنده خسارت وارده به کشتی‌هاست.

کارشکنی یا خرابکاری؟

طرح شائبه کارشکنی یا خرابکاری به‌عنوان عامل بروز سانحه دریایی سانچی چندان منطقی و قابل دفاع نیست؛ دست‌کم اینکه شرکت‌های بیمه‌ای درگیر ماجرا با استفاده از توان کارشناسان بین‌المللی و بازخوانی اطلاعات جعبه سیاه، می‌توانند دلیل یا عوامل بروز سانحه را پیدا کرده و علیه آن شکایت کنند. به‌همین دلیل، طرح شائبه خرابکاری و کارشکنی از اساس حرف بی‌خودی است.

مرجع رسیدگی حقوقی به پرونده

باید دید در قوانین بیمه‌ای، شرایط مربوط به اطلاعات کشتی و... چه نوشته شده تا بتوان اقدام به اقامه دعوی کرد اما به‌طور کلی غالب قریب به اتفاق سوانح دریایی در مراجع بین‌المللی به‌ویژه در مراجع قضایی انگلیس رسیدگی می‌شود که فرایند بسیار پیچیده و زمان‌بری خواهد داشت.

انتقال جعبه سیاه نفتکش به شانگهای چین

جعبه سیاه کشتی نفتکش ایرانی پس از انتقال به شانگهای، با حضور نماینده شرکت ملی نفتکش، نماینده پاناما به‌عنوان صاحب کشتی و نماینده اداره ایمنی دریایی شانگهای پلمب شد. قرار است پلمب جعبه سیاه تا یک‌ماه دیگر با حضور مراجع قانونی و نمایندگان ذی‌نفع باز و بررسی شود. همچنین پیکر 2تن از ملوانان این نفتکش به شانگهای رسید. این دو پیکر به‌علت شدت حادثه و سوختگی، قابل شناسایی نیستند و باید روی آنها آزمایش دی‌ان‌ای انجام شود.

پاسخ به شایعات 

مجید بلوری سرمهندس کشتی شرکت ملی نفتکش درباره شایعه خاموش‌بودن رادارها گفت: این صحبت اصلا درست نیست، در این دستگا‌ه‌ها حداقل 2رادار مستقل از هم با طول موج‌های مختلف کار می‌کنند. اگر برفرض یکی آسیب دیده باشد رادار دیگر کار شما را انجام می‌دهد. این شایعه خاموش کردن چراغ‌ها و یا رادارها در کشتی که درحال پخش است اصلا صحت ندارد. هیچ‌کسی این کار را نمی‌کند. بحث خاموش بودن رادارها و یا چراغ‌های دریایی کاملا غلط است. وی افزود: این موضوع مرسوم است،  درحال حاضر کشورهای اروپایی و آمریکایی هم پرچم پاناما را نصب می‌کنند. به این دلیل که قوانین مالیاتی و  قوانین دریانوردی کشور پاناما راحت‌تر است و پرچم پاناما جزو پرچم‌های خوشنام است. تقریبا 70تا 80درصد شناورهایی که درحال رفت وآمد هستند پرچم پاناما را نصب می‌کنند.

زمان رمزگشایی از جعبه سیاه  

هادی حق‌شناس،  معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور: رمزگشایی جعبه سیاه فرایند حقوقی دارد و نمی‌توان با قطعیت زمان آن را تعیین کرد. چون این حادثه در آب‌های چین اتفاق افتاده، اوضاع تحت کنترل چین است. از لحاظ حقوقی فقط مالک کشتی می‌تواند لاشه کشتی را از آب خارج کند که مالک این کشتی نیز شرکت ملی نفتکش ایران است. رمزگشایی جعبه سیاه فرایند حقوقی دارد که همه ذینفعان باید حضور داشته باشند که حداقل یک‌ماه و بیشتر طول خواهد کشید ولی نمی‌توان با قطعیت زمان آن را تعیین کرد.