گزارش
جنگلهای فندق اردبیل احیا می‌شود
رئیس جهاد دانشگاهی استان: در بحران کم‌آبی، فندق می‌تواند محصول جایگزین مناسب برای تغییر الگوی کشت باشد
پوپک قاسمی| اردبیل- خبرنگار:
استان اردبیل سرشار از نعمت‌های خدادادی است که یکی از این نعمت‌ها جنگلهای فندقلو است. در شمال استان و در شهرستان پارس‌آباد این محصول مغزدار مغذی، یکی از مهم‌ترین محصولات باغی مجتمع کشت و صنعت مغان است.
در جنوب استان در جنگل آق‌داغ خلخال این محصول به وفور یافت می‌شود. مساحت بیش از 4400 هکتاری فندقلوی نمین در مرکز استان هم می‌تواند ظرفیت مناسبی برای استفاده از این محصول باشد، اما تاکنون بهره‌برداری حتی ابتدایی هم از این محصول نشده است.
هر چند در سال‌های گذشته حرف‌های زیادی در مورد اشتغال 50 هزار نفری با استفاده از ظرفیت فندق مطرح شده، تاکنون نتیجه قابل مشاهده‌ای نداشته است.
مطالعات برای ساماندهی بهره‌وری فندق
در سال 88 جهاد دانشگاهی واحد استان اردبیل به عنوان متولی بخش فندق در استان انتخاب و موظف شد نسبت به ساماندهی تمام موارد مربوط به تحقیقات فندق اقدام کند. رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل در این باره می‌گوید: جنگل فندقلوی اردبیل به عنوان مرکز تنوع فندق ایران و جهان به شمار می‌آید و در تحقیقات بین‌المللی این ویژگی جنگل فندقلو که دارای نادرترین گونه‌های فندق جهان است، ثابت شده است.
«مهران اوچی» با اشاره به ارزش فندق در صادرات ترکیه عنوان می‌کند: یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار ارزش صادرات مغز فندق در ترکیه است و اگر در کنار این دیگر فرآورده‌های فندق را هم حساب کنیم رقم بسیار چشمگیری می‌شود که نشان می‌دهد با برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از این نعمت خدادادی می‌توان تحول چشمگیری در اقتصاد ایجاد کرد.
سازگاری با محیط
اوچی با بیان این‌که تحقیقات نشان داده است فندق سازگاری زیادی با آب و هوای اردبیل دارد، اظهار می‌کند: در حالی که خسارت 70 میلیارد تومانی به دلیل سرمازدگی و خشکسالی به محصولات کشاورزی استان وارد می‌شود و این خسارت در حد یک زلزله 7 ریشتری است، فندق محصولی مقاوم در برابر بلایای طبیعی استان مانند سرمازدگی است. برنامه‌ریزی برای کشت گونه‌های مقاوم آن می‌تواند از خسارت اقلیمی وارد بر بهره‌وری جلوگیری کند. رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل با تاکید بر اهمیت پژوهش در امکان استفاده بهینه از فندق می‌گوید: ما مجوز لازم برای پژوهش در جنگلهای فندقلو را گرفته‌ایم و در سال‌های گذشته وجب به وجب این جنگل را مورد پیمایش قرار داده‌ایم که ماحصل تحقیقات نشان می‌دهد تنوع در این جنگل است و بیش از 37 گونه مختلف فندق در جنگل فندقلوی نمین شناسایی شده است.
وی تاکید می‌کند: 7 گونه فندق‌های این جنگل مقاوم در برابر تنش‌های زیست‌محیطی است و انتشار این یافته‌ها در قالب مقالات در ژورنال‌های خارجی بازتاب‌های بین‌المللی زیادی داشته است. اوچی با اشاره به موارد فراوان استفاده از فندق در شکلات‌سازی، تهیه لوازم آرایشی و بهداشتی ادامه می‌دهد: فندق در زمینه دارویی و پزشکی نیز استفاده دارد چراکه دارای تاکسول است و با استحصال این مواد از فندق از سوی واحدهای تولیدی دارویی می‌توان داروی سرطان سینه را که حاوی تاکسول است، تولید کرد.
تغییر الگوی کشت در استان
رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل اظهار می‌کند: در شرایطی که استان در بحران کم‌آبی قرار دارد و محصولات پرمصرف آب سفره‌های آب زیرزمینی استان را خالی کرده‌اند، فندق می‌تواند محصول جایگزین مناسب برای تغییر الگوی کشت در استان باشد تا ضمن مصرف کم آب، از خسارت‌های وارد در مقابل سرمازدگی و خشکسالی بکاهد. وی با اشاره به این‌که با شناسایی گونه‌های مقاوم فندق می‌توان در احیای باغ‌های دیم و توسعه کشاورزی استان از این محصول استفاده کرد، بیان می‌کند: سند راهبردی تحقیقات فندق استان اردبیل در چهار فاز شناسایی، جمع‌‌آوری و بررسی تنوع ژنتیکی، بررسی سازگاری اکولوژیکی ژنوتیپ‌ها و ارقام تجاری، هبیریداسیون و دورگ‌‌گیری بین‌‌گونه‌‌ای و درون‌‌گونه‌‌ای، ریز ازدیادی و کشت بافت ژنوتیپهای برتر از لحاظ عملکرد دانه، مقدار تاکسول و سازگار با مناطق مختلف تدوین شده است.
اقدامات برای جلب حمایت‌های استانی و کشوری
رئیس پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی هم می‌گوید: با همکاری جهاد دانشگاهی اردبیل پروژه بلندمدت 10 ساله عملیاتی و کاربردی احیای جنگل فندقلو تدوین و اجرا می‌شود.«شمس‌علی رضازاده» اظهار می‌کند: در این طرح شناسایی و به دست آوردن ژنوتیپهای برتر اقتصادی و تجاری با تعداد نمونه و نشانگر گسترده انجام می‌گیرد تا گام‌‌های خوبی در توسعه جنگلهای فندق با استفاده از ارقام برتر انجام شود. رضازاده بر انعقاد تفاهم‌نامه همکاری مشترک بین واحد اردبیل و پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی تاکید می‌کند و می‌افزاید: بعد از تدوین طرح جامع فندق، اقدامات لازم برای جلب حمایت‌های استانی و کشوری انجام
خواهد گرفت.
ضرورت نگرش به صورت طرح ملی
نماینده اردبیل، نیر، نمین و سرعین با اشاره به ظرفیت مناسب استان در کشت و فراوری فندق عنوان می‌کند: با در نظر گرفتن برنامه‌ریزی‌های دقیق از کشت تا فرآوری و صادرات این محصول می‌توان راه توسعه استان را هموارتر کرد همچنان که تاثیر این محصول را در اقتصاد کشور همسایه، ترکیه، مشاهده می‌کنیم.
«صدیف بدری» می‌افزاید: بررسی‌ها نشان می‌دهند در میان تولید‌کنندگان فندق کشور همسایه یعنی ترکیه توانسته است با تولید و عرضه انبوه فندق در بازارهای جهانی علاوه بر کمک به ایجاد اشتغال و حداقل ثابت نگهداشتن نرخ اشتغال در این رشته از فعالیت، میلیون‌ها دلار ارز عاید کشور خود کند، به طوری که این کشور هم‌اکنون عمده‌ترین تولید‌کننده فندق است و همچنین در صدر فهرست صادرکنندگان فندق در تجارت جهانی قرار دارد.
این در حالی است که کشور ترکیه مقداری از فندق‌های مورد نیاز خود را به صورت خام از ایران می‌خرد و با ارزش افزوده بیشتر دوباره صادر می‌کند. بدری به ضرورت معرفی ظرفیت‌های استان در تولید فندق تاکید می‌کند و می‌افزاید: با معرفی این توانمندی استان و حمایت از سرمایه‌گذاران می‌توان در زمینه‌های مختلف از فندق بهره‌وری کرد تا ضمن اشتغال‌زایی و کسب ارزش افزوده بیشتر، توسعه اقتصادی استان رقم بخورد. وی نبود صنایع تبدیلی را پاشنه آشیل توسعه اقتصادی استان از محور کشاورزی عنوان می‌کند و می‌افزاید: از نزدیک به 5/4 میلیون تن محصول کشاورزی تولیدی در استان سالانه بیش از یک میلیون تن وارد چرخه صنایع تبدیلی می‌شود که حدود 23 درصد میزان تولیدات کشاورزی را شامل می‌شود. در طرح مطالعات بهره‌وری از فندق باید جوانب اکوسیستمی، اقتصادی، گردشگری و صنایع تبدیلی این محصول در نظر گرفته و به عنوان طرح ملی به آن نگریسته شود.
یک هکتار باغ دیم فندق در استان
کل اراضی زیر کشت کشاورزی استان اردبیل که به پرورش فندق اختصاص یافته است در مجموع 187 هکتار است که 186 هکتار آن به صورت آبی است و در کل استان فقط یک هکتار باغ دیم فندق وجود دارد. این آمار در حالی اعلام می‌شود که علاوه بر محدوده جنگل فندقلو و اراضی اطراف آن، صدها هکتار از اراضی دیم شیب‌دار مناطق مختلف استان اردبیل مستعد کشت فندق هستند.
