هشدار نسبت به وقوع خشکسالی شدید در کشور

عضو هیأت علمی دانشگاه شهیدبهشتی با اشاره به اینکه ممکن است در صورت تداوم شرایط بارش در کشور براساس الگوی سامانه پرفشار عربستان یکی از خشکسالی‌های شدید تاریخ کشور اتفاق افتد، گفت: برای رویارویی با خشکسالی علاوه بر چاره‌اندیشی برای مدیریت منابع آب، ضروری است برنامه جامع تحقیقاتی از روند تغییرات آتی هواشناسی تهیه شود.

حسن لشکری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه افزایش دما و کاهش بارش را باید از هم جدا کرد، افزود: گرمایش جهانی یک واقعیت عینی است که اتفاق افتاده است. به این معنا که هم‌اکنون در یک دوره گرم قرار داریم. حتی اگر فرض کنیم که روند افزایشی دما در آینده قطع می‌شود و در یک روند کاهشی یا دوره سرد قرار می‌گیریم باید واقعیت گرمایش جهانی را بپذیرم. وی با بیان اینکه تغییر اقلیم لزوما با کاهش بارش در همه نقاط سیاره زمین همراه نیست، تصریح کرد: افزایش دما سبب افزایش تبخیر و فرا رفت رطوبت به درون جو خواهد شد؛ بنابراین، نخستین تأثیر افزایش دما تغییر در ساختار و رفتار سامانه‌های سازنده گردش عمومی جو خواهد بود. به این صورت که در برخی نقاط ممکن است بارش‌ها کاهش پیدا کند ولی در نقاط دیگری با افزایش بارش‌ها مواجه شویم. از این‌رو پدیده خشکسالی و ترسالی با پدیده تغییر اقلیم کاملا مجزا هستند. تغییر اقلیم می‌تواند هر کدام از دو پدیده خشکسالی و ترسالی را تشدید یا تضعیف کند ولی باید توجه داشت که افزایش دما اثربخشی بارش‌ها را کمتر می‌کند و هم‌اکنون گرمایش جهانی می‌تواند این اثر را تشدید کند.

این عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: شرایط جوی همواره تغییر پیدا می‌کند ولی چون منبع انرژی تمام فعالیت‌های جوی خورشید است و انرژی خروجی از آن سیکل‌های معینی دارد، پدیده‌های نزدیک به هم قابل تکرار هستند. برای مثال تکرار خشکسالی‌ها و ترسالی‌ها تابع سیکل معینی است که با توجه به‌شدت و مدت، دارای دوره‌های بازگشت هستند ولی این مسئله به‌معنای تغییر اقلیم نیست. زمانی‌که رفتار یک یا چند عنصر اقلیمی دارای روند کاهشی یا افزایشی شد و تداوم پیدا کرد، تغییر اقلیم اتفاق افتاده است. گرم شدن جو با یک روند معین یا تقریبا ثابت نمونه خوبی برای تغییر اقلیم است.

نقش بشر در تغییر اقلیم

این استاد آب و هواشناسی با تأکید بر اینکه انسان و طبیعت اثر متقابلی روی هم دارند و گاهی اثرات همدیگر را تشدید می‌کنند، اظهار کرد: با درنظر گرفتن همه این شرایط هم‌اکنون نقش بشر در تغییر اقلیم بیش از عوامل طبیعی است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه ترسالی و خشکسالی ناشی از تغییراتی است که به‌صورت دوره‌ای یا سیکلی در رفتار و ساختار سامانه‌های سازنده گردش عمومی جو رخ می‌دهد، گفت: هرمنطقه با توجه به موقعیت جغرافیایی خود نسبت به گردش عمومی جو از تعدادی سامانه‌های اقلیمی متاثر می‌شود که این سامانه‌ها رفتارهای اقلیمی آن کشور یا منطقه را می‌سازند. یکی از سامانه‌های مهم و کنترل‌کننده اقلیم کشور ایران سامانه پر فشار عربستان است که جابه‌جایی مکانی آن نقش بسزایی بر ویژگی‌های اقلیمی و بارشی کشور ایران دارد. آخرین تحقیقی که توسط یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه شهیدبهشتی روی این سامانه انجام شد، نشان داد که جابه‌جایی غرب و شرق سوی این سامانه نقش بسیار مهمی در خشکسالی‌ها و ترسالی‌های کشور ایران دارد.