موانع رونق گردشگری روستایی

 معظمه نقی‌پور|   ساری -خبرنگار:

اساس زندگی روستایی بر مبنای کشاورزی و دامپروری است، ولی امروز به دلیل کاهش توجه به این دو عامل در برخی مناطق روستایی، می‌توان با توسعه گردشگری دلیلی برای مهاجرت معکوس ایجاد و حیات اقتصادی مناطق را شکوفا کرد. شهرستان سوادکوه با توجه به شرایط آب و هوایی و موهبت جنگل و رودخانه در تمامی فصول به‌ویژه ۶ ماه نخست سال میزبان مسافران زیادی است. شاید بتوان گفت مهم‌ترین عامل این میزبانی، جنگل است. 

جنگل‌های زیبای روستای بهمنان، پارک جنگلی جمشیدآباد و روستای ولیلا تنها بخش‌های کوچکی از ظرفیت‌‌های گردشگری در مناطق روستایی سوادکوه هستند که امکانات مناسبی برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌‌ها در آنها گنجانده نشده است. این محرومیت باعث شده بهره اقتصادی مناسبی از فرصت‌های موجود تاکنون حاصل نشود.


تزریق امید به روستاها با افزایش زیرساخت‌ها

یک کارشناس امور اقتصادی درباره رونق گردشگری در روستاها گفت: در زمینه توسعه اقتصادی بر مبنای گردشگری نخستین شرط لازم، وجود ساختار اولیه برای فراگیری این صنعت در روستاهاست که در روستاهای زیراب شرایط لازم فراهم نیست. اگرچه با همکاری شوراها و دهیاری‌ها حرکت‌هایی هرچند مقطعی در منطقه ایجاد می‌شود، اما تداوم ندارند. تداوم آنها نیازمند یکسری برنامه‌ نظیر برقراری ارتباط با تورهای مسافرتی، فراهم کردن امکانات اولیه اعم از اقامتگاه‌های مناسب و زیرساخت‌های رفاهی و تفریحی متناسب با فضای روستاهاست.

«مهدی اکبری» فراهم شدن امکانات اولیه زندگی در روستاها را عامل بازگشت امید به این جوامع دانست و اظهار کرد: زمانی که البرز مرکزی به عنوان اصلی‌ترین منبع درآمد سوادکوه، خصوصی‌سازی شد و با مدیریت‌های ویرانگر چرخه اقتصادی منطقه را متوقف کرد، نیروهای جوان و تحصیلکرده از روستاها مهاجرت کردند و جمعیت کهنسال باقی ماندند. اما در سال‌های اخیر با اضافه شدن امکاناتی نظیر شبکه گازرسانی و آسفالت شدن راه‌ها، شاهد بازگشت جوانان بوده‌ایم. می‌توان گفت به واسطه همین زیرساخت‌ها امید و رونق اقتصاد به روستاها برگشته است.وی افزود: در روستاهای زیراب، هنوز شاهد کشاورزی و دامپروری سنتی هستیم که می‌توان با آموزش به روز این فعالیت‌ها در مراکز آموزشی و پرداخت وام‌های کم‌بهره، رونق تولید و اقتصاد روستایی را در این مناطق چند برابر کرد تا کمک شایانی به اقتصاد منطقه شود.


شناساندن ظرفیت‌ها

این کارشناس امور اقتصادی عوامل متعددی را در ناتوانی گردشگری در روستاها دخیل دانست و خاطرنشان کرد: عوامل متعددی باعث شده که شاهد توسعه نیافتن گردشگری در روستاها باشیم. از جمله این عوامل می‌توان به بحث تبلیغاتی جاذبه گردشگری منطقه اشاره کرد. بسیاری از مناطق جذاب هنوز معرفی نشده‌اند. ضعف در فرهنگ‌سازی برای حفظ بهداشت محیط نیز عاملی برای دفع گردشگر است. نبود امکانات اولیه مانند مراکزی برای جمع‌آوری زباله، دپو کردن آن در طبیعت مانند وضعیت جنگل‌های بهمنان، نبود کارشناس در منطقه که بتواند ارتباط خوبی بین گردشگر و مردم منطقه ایجاد کند، توجه نکردن به زیباسازی مکان‌های تاریخی و ترمیم ‌نکردن اماکن متبرکه از عواملی هستند که باعث ناتوانی روستاهایمان در زمینه گردشگری شده‌اند‌. 

اکبری با بیان این‌که گردشگری می‌تواند برای منطقه درآمد زیادی جذب کند، افزود: جاذبه‌های تاریخی و جنگلی در روستاها می‌توانند اقتصاد گردشگری را شکوفا کنند، اما در این مسیر نیازمند تحول بنیادین در نگرش مردم و مسئولان هستیم تا به این باور برسند می‌توان این صنعت جهانی را متناسب با معیارهای فرهنگی محیط به یک صنعت درآمدزا و اشتغال‌زا تبدیل کنیم.


کاهش حساسیت‌های محلی

بی‌تردید آموزش جامعه محلی برای مواجهه با گردشگر و جذب مسافر می‌تواند اقتصاد توریسم را در روستاهای مازندران شکوفا کند. 
بخشدار بخش زیراب نیز در گفت‌وگو با همشهری با بیان این‌که توسعه‌نیافتگی گردشگری در برخی از روستاها به دلیل مسائل زیست‌محیطی و بافت فرهنگی است، گفت: در برخی مناطق روستایی مشکلاتی وجود دارد. جنگل‌های روستای بهمنان شهرت خوبی دارند، اما حدود یک هکتار از این پارک جنگلی محل دفن زباله شهر زیراب است و قاعدتاً این موضوع در گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد. نکته دوم این است که اگر قرار است اتفاقی بیفتد باید جامع‌الاطراف باشد. یعنی اگر قرار است گردشگری را توسعه دهیم باید بافت فرهنگی منطقه را نیز در نظر بگیریم که نیازمند پایش مداوم و تحولات و اتفاقاتی است که در منطقه با آنها مواجهیم.


«دیانوش سن‌شناس» با بیان این‌که در هر منطقه روستایی شرایط برای توسعه متفاوت است، افزود: ما نباید مناطق روستایی مختلف را به یک شکل ببینیم. قاعدتاً هر منطقه ظرفیت و شرایط بومی خاص خودش را دارد. تلاش کردیم تا حد امکان این نگرش جامع وجود داشته باشد تا بتوانیم با ظرفیت‌هایی که داریم حساسیت‌های محلی و منطقه‌ای مردم را کاهش دهیم، از طرفی با قدم‌های رو به جلو و انجام اقدامات مثبت، اگر حساسیتی وجود داشته باشد، آن حساسیت‌ها کاهش یابد.


لزوم مشارکت بومیان در مدیریت گردشگری

وی مشارکت روستاییان در گردشگری روستایی را عاملی برای توسعه این مهم برشمرد و اظهار کرد: باید قسمت عمده کارها در خصوص توسعه گردشگری در روستاها با تمرکززدایی پیش برود و مردم را هم وارد این کار کنیم. این‌که مثلا در جمشیدآباد یا بهمنان یا ولیلا مردم کنار بروند و دولت تمرکز یابد، طبیعتاً بسیاری اوقات زاویه ایجاد می‌کند. تجربه نشان داده برای بخش دولتی بدون حضور جامعه بومی موفقیت حاصل نمی‌شود. به همین دلیل اصرار داریم از ظرفیت‌‌های بومی منطقه استفاده کنیم تا هم از منافع اقتصادی‌اش بهره‌مند شوند و هم با توجه به رغبت اهالی به منطقه و حساسیت‌هایی که به آن دارند، بتوانند مشکلاتی که وجود دارد را رفع کنند.

سن‌شناس فرهنگ‌سازی را بر مبنای توانمندسازی دانست و افزود: نکته اول این است که فرهنگ‌سازی اتفاق بیفتد که این موضوع به توانمندسازی جامعه محلی برمی‌گردد. وظیفه ما به عنوان سیستم اداری این است که بستر را آماده کنیم و از آنجا به بعد جوامع محلی با فرهنگ غالبی که دارند و با حفظ پیشینه سنتی، کار را برعهده بگیرند. به این صورت حساسیت‌ها کاهش می‌یابد و خودشان هم از منافع مالی برخوردار خواهند شد.


احترام به فرهنگ جامعه میزبان

هرچند که به گفته مسئولان و کارشناسان، جامعه بومی باید در نوع رفتار با مسافران نکاتی را مدنظر داشته باشد و متولیان، فرهنگ‌سازی و کاهش واکنش‌های روستاییان به فرهنگ مسافرانی که وارد می‌شوند را عامل توسعه گردشگری در این مناطق می‌دانند، اما به این نکته هم باید توجه کرد که واکنش به موارد خارج از فرهنگ حتی در مناطق شهری نیز وجود دارد. از سویی گردشگری در مناطق شهری با روستایی با توجه به نوع میزبانی، متفاوت است. 
بنابراین بهتر است این قضیه هم مورد توجه قرار بگیرد که آن هم فرهنگ‌سازی در گردشگران برای حفظ و پذیرش فرهنگ روستانشینان است، به طوری که گردشگران بتوانند در کنار پذیرش فرهنگ روستا از موهبت‌های موجود نیز بهره‌‌مند شوند.