گزارش
گزارش میدانی از احداث پروژه اطلس مال و مشکلاتی که در توسعه مترو داشته است
مال‌ها، ثمره سال‌ها اهمال
وقتی پیاده در سه‌راه اقدسیه قدم می‌زنید با ردیف مغازه‌ها و فروشگاه‌های لوکس مواجه می‌شوید. در میان راه اگر سرتان را بالا بگیرید، سایه سنگین ساختمانی نیمه کاره را مشاهده می‌کنید که شبیه اغلب ساختمان‌های شهر نیست. بنای غول آسا و تو در تویی که از شمال تا نزدیکی میدان نیاوران و از جنوب تا حوالی فرمانیه می‌رود. برای یک لحظه نفستان دستور ایست می‌دهد. در جایی از بنا نوشته شده: پروژه اطلس مال. پروژه‌ای که قرار است یکی از بزرگ‌ترین مال‌های تهران را رقم بزند و حدود 19طبقه تجاری و اداری و بیش از چند صد فروشگاه و مغازه و... به تهران اضافه کند. پارک و فرهنگسرای نیاوران در شمال ساختمان به چشم می‌خورند. اطراف هنوز ساختمان‌های مسکونی نفس می‌کشند. در شرق پروژه، میدانگاهی کوچک محل سکونت اهالی است. راضیه اکبری یکی از اهالی قدیمی می‌گوید: «از 5 سال قبل که پروژه اطلس مال شروع به‌کار کرد، مشکلاتی برای ساکنین اطراف به‌وجود آمد. ما مدت‌هاست گرد و خاکی را که از مصالح ساختمانی پروژه می‌آید تحمل می‌کنیم یا مجبور هستیم سر و صدای کارگرها و ساخت و ساز را از صبح تا شب در گوشمان بشنویم. یکجورهایی آسایش و آرامش اهالی از بین رفته، البته این ابتدای داستان است... هنوز پروژه به اتمام نرسیده، ترافیک در محله زیادشده، کوچه‌ها دیگر جای پارک ندارند و...» او ادامه می‌دهد: «محله ما پر از فضاهای تجاری و اداری شده، این روزها وقتی از پنجره اتاقم به بیرون نگاه می‌کنم، ساختمان اطلس مال جلوی چشم‌هایم می‌آید که نور و هوا را از من می‌گیرد. قبل از ساخت پروژه، هوای تازه از سمت پارک نیاوران می‌آمد و تصویر کوه‌ها پیدا بود... احساس غمگینی و افسردگی می‌کنم....»
مترو رفت، ترافیک آمد
قرار بود از دل پروژه اطلس مال اتفاق خوبی برای مردم بیفتد. قرار بود خط سوم مترو راه‌اندازی شود و مردم بدون استفاده از خودروهای شخصی، به سمت میدان تجریش بروند، ولی این روزها در خبرها می‌خوانیم این اتفاق دیگر نخواهد افتاد و قرار نیست هیچ خط مترویی از دل اطلس مال بیرون بیاید؛درحالی‌که پیش‌بینی می‌شود بعد از اتمام پروژه، اطلس مال روزانه بین 15تا 16هزار نفر بازدید‌کننده خواهد داشت. اسد جعفری از ساکنان حوالی اطلس مال می‌گوید: «وقتی شنیدیم قراراست در اطلس مال خط مترو ایجاد شود، خوشحال شدیم، چون وسیله دسترسی به شهر برای همه مردم فراهم می‌شد، قرار بود زیباترین مترو در این منطقه ساخته شود... ولی به مرور فهمیدیم، قرار است این فضا فقط به واحدهای تجاری و اداری اختصاص پیدا کند و این یعنی سیل عظیم خودروهای شخصی به سمت اطلس مال. یعنی ترافیک، آلودگی هوا و شهر نه برای همه، بلکه برای اندکی از مردم که می‌توانند و می‌خواهند از اطلس مال بازدید کنند.» منزل مسکونی او یک خانه قدیمی در کوچه جنوبی اطلس مال است که هنوز حیاطی پر از درخت و شاخه‌های مملو از پیچک رونده دارد. او در انتها می‌گوید: «اکنون ساختمان اطلس مال ساخته شده و دیگر نمی‌توان کاری کرد...چه فایده...»
تپش زندگی
ناخودآگاه آمد جلوی دوربین. درست جایی ایستاد که باید می‌ایستاد. پشت سرش، بر سردرورودی پروژه اطلس مال، بزرگ نوشته شده بود: تپش سبز زندگی... تمام بساط زندگی‌اش در یک ورقه آهنی مملو از عینک‌های رنگ و رو رفته خلاصه می‌شد که قامتش را می‌پوشاند. ماسکی برای آلودگی هوا بر صورتش گذاشته بود. فقط نگاهش باقی مانده بود که حرف می‌زد. در اخبار اعلام کرده بودند امروز شبیه اغلب روزهای تهران، هوا در آلوده‌ترین وضعیت خود به سر می‌برد... یک عینک خریدم سی هزار تومان. چند نوجوان محلی در حال عبور از کنار پیاده روی روبه‌روی اطلس مال بودند. آنها اغلب اوقات برای ورزش به پارک نیاوران می‌روند. نظرشان را درباره پروژه اطلس مال می‌پرسیم. یکی از آنها نگاهی به ساختمان می‌اندازد و می‌گوید: «محله خیلی شلوغ شده، همه جا پر از مغازه و فروشگاه شده، ما یک زمین بازی حتی جای پارکینگ نداریم، حتی یک فضای باز هم...»
اطلس‌مال، حاصل توسعه افسارگسیخته
محمد حقانی، مشاور عالی معاون اجتماعی‌فرهنگی شهردار تهران
سال 85 زمانی که طرح جامع تهران ابلاغ شد، قرار بود گروه دیده‌بان شهر 3ماه بعد طرح تفصیلی را ابلاغ کند. اما این 3ماه به اندازه 5سال طول کشید تا فرصتی کافی برای شهرفروشی فراهم آید. از آن زمان به بعد توده‌های سنگین بلندمرتبه‌ها کم‌کم بیشتر از پیش سر از زمین بیرون آوردند و نمایان شدند. این بستری شد تا در آینده مال‌ها و مگا‌مال هم عرضه‌اندام کنند. در این چند سال، ساختمان‌ها جای درختان را گرفتند و تمام زمین‌های ذخیره‌ای شهر به فروش رفت. این یعنی فراهم آمدن امکان انجام هرکار توسعه‌ای افسارگسیخته و بی‌ارتباط با توسعه پایدار شهر.
اطلس‌مال نیاوران یکی از همین پروژه‌هاست؛ پروژه‌ای که تمام محدوده اطرافش را در تمام طول احداث، تحت‌تأثیر قرار داده و در آینده نیز قرار خواهد داد. تصور کنید به‌طور میانگین روزانه بیش از 15هزار نفر از این پروژه بازدید کنند (طبق گفته مدیرعامل ایرانیان اطلس و با حساب پرسنل و مشتریان)، چه میزان ترافیک و ازدحام به منطقه شمال تهران تحمیل خواهد شد؛ هرقدر هم که بگویند امکان پارکینگ با ظرفیت 1400خودرو را فراهم کرده‌اند.
حالا که دوباره بحث بازبینی طرح تفصیلی پیش آمده، چه خوب است که روند قانونی درنظر گرفته شود تا مجری متعهد به اجرا باشد. از طرفی باید شورای شهر تهران را تقویت کرد تا بتواند از بعد نظارتی خود برای اجرای درست طرح‌های بالادستی استفاده کند. شورای شهر در گذشته بسیار تضعیف شده و با کمی تلاش، اکنون شورا و شهرداری در یک‌سطح قرار گرفته‌اند. با وجود این، باید ابزارهای لازم در اختیار این نهاد محلی و شهری قرار بگیرد تا نظارت در سطح استاندارد انجام شود. به‌نظر می‌رسد اکنون با آمدن دکتر پیروز حناچی، شهردار تهران بسیاری از مسائل عوض شده و پیاده‌محوری اولویت اداره شهر شود. از نظر من، راه‌حل ترافیک تهران در مترو و پیاده‌محوری نهفته شده؛ نه در همایش‌ها و اقدامات نمایشی. یک‌زمانی که هزینه ساخت و تجهیز هر کیلومتر مترو در تهران 70میلیارد تومان بود، منابع را برای ساخت بزرگراه طبقاتی صدر صرف کردند؛ پروژه‌ای که ضرورتی نداشت؛ همان موقع که تصمیم گرفتند در بوستان مادر 17برج ساختمانی بسازند و نتیجه‌اش هم شد ضربه به نظام و قفل زدن بر شهر و دردسر برای شهروندان. این می‌شود که هر پایتخت‌نشین 22میلیون ساعت از عمرش را باید در ترافیک تلف کند.
