فاطیما محمدی| خرم‌آباد - خبرنگار :
هر قومی رسوم و آیین‌هایی دارد که گذشته و هویت آن را نشان می‌دهند. هر چند با تغییر سبک زندگی در دهه‌های اخیر این رسوم کمرنگ شده و در سایه قرار گرفته‌اند، باز هم برخی از مردم این سنت‌ها را به جای می‌آورند و برایشان اهمیت زیادی دارد. از رسومی که در لرستان برای شب یلدا یا همان «شوچله» وجود دارد، جمع شدن بزرگان و افراد فامیل کنار هم، شاهنامه‌خوانی، گرفتن فال چهل‌سرو، رفتن روی پشت‌بام‌ها و خواندن اشعار محلی و خوردن آجیل خاص یا همان «گندم‌برشته» است.
رسوم شب یلدا
یکی از شهروندان درباره خوراکی‌هایی که در این شب خورده می‌شود، می‌گوید: هنوز هم تدارک و تهیه آجیل خاص شب یلدا از طرف مردم لرستان فراموش نشده و این رسم پابرجا مانده است.
«رعنا صادقی» می‌افزاید: آجیل مخصوص شب یلدا مخلوطی از گندم برشته شده، کشمش، کنجد، شاهدانه، قلنگ یا پسته کوهی و گردو است.
یکی دیگر از شهروندان در مورد شعرخوانی روی پشت‌بام‌ها بیان می‌کند: قبلا جوانان روی پشت‌بام‌ها می‌رفتند و طنابی را با شال یا کیسه داخل حیاط آویزان می‌کردند و با خواندن اشعاری همچون «نون و پنیر و شیره، کخا هونت نمیره» یا «امشو اول قهاره، خیر دهونت بواره» برای صاحبخانه آرزوی خیر و برکت و روزی می‌کردند. صاحبخانه نیز مقداری آجیل و میوه را درون کیسه‌ای قرار می‌داد و به طناب آنها می‌بست.
«سجاد رضایی» ادامه می‌دهد: این رسم دیگر در محله‌هایی که آپارتمان‌سازی شده است وجود ندارد اما در محله‌های قدیمی همچون کوروش، اسدآبادی، شمشیرآباد، فلک‌الدین و... هنوز هم نوجوان‌ها این کار را انجام می‌دهند.
وی می‌افزاید: خواندن فال «چهل‌سرو» که تک‌بیت‌هایی به لری است و شاهنامه‌خوانی هم در جمع‌های خانوادگی انجام می‌شود.
رسوم خاص و راهکار حفظ آنها
کارشناس ارشد فرهنگ و زبان‌های باستانی می‌گوید: یلدا یکی از آیین‌های ایرانیان است که در اولین شب زمستان دوستان و آشنایان طولانی‌ترین شب سال را گرد هم جمع می‌شوند و آن را با آداب و رسوم خاصی برگزار می‌کنند. مردم لرستان نیز برای این شب مراسم و آدابی دارند که هنوز هم وجود دارند و آنها را به جا می‌آورند.
«مهرداد زرین‌جوئی» با اشاره به شعرخوانی در پشت‌بام‌ها ادامه می‌دهد: «شال دورکی» در شب یلدا یکی از آدابی است که جوانان و نوجوانان به پشت‌بام منازل می‌رفتند و با آرزوی خیر و برکت برای صاحبخانه از او می‌خواستند که سهمشان را از آجیل و میوه‌ها بدهد.
این کارشناس اظهار می‌کند: از دیگر آداب این شب می‌توان به «مَتَل‌خونی» و «شه‌نومه‌خونی»، وصف حکایت «امیل و ممیل»، بردن هدیه برای نوعروس یا «چیلونه»، شب‌نشینی در کنار نزدیکان، «قاشق‌زنی» و «چهل‌سرو» و «چِلّهَ پای کرسی تَشی با لحاف مخملی» اشاره کرد.
وی بیان می‌کند: در سال‌های اخیر با تغییر سبک زندگی و افزایش خرده‌فرهنگ‌ها مردم از آداب و رسوم گذشته فاصله گرفته‌اند، اما با تهیه طرح مطالعاتی و حمایت نظام مدیریتی و حاکمیت از قابلیت‌های فرهنگ بومی و محلی در استان به عنوان بانک اطلاعات فرهنگ ملی می‌توان این آیین‌ها و سنت‌ها را از خطر فراموشی نجات داد.
آیین‌های مردم لرستان در شب یلدا
در همینه زمینه :
گزارش تصویری
تهران‌شناسی
گزارش