حماسه ترکمن

امیر‌حمیدی‌نوید |  روزنامه‌نگار 

«آتش بدون دود»، داستانی بلند، نوشته نادر ابراهیمی است؛ کتابی 7جلدی که در هر مجلد داستان‌های جداگانه‌ای با تضادها و ماجراهای خاص در موقعیت جغرافیایی ترکمن‌صحرا و باحال و هوای انقلابی روایت می‌شود.

ابراهیمی که برای نوشتن این کتاب بیش از 30سال زمان صرف کرده، پس از اشاره به زیبایی‌های ترکمن‌صحرا در 3جلد اول، در 4جلد بعد به شیوه‌ای داستانی- تاریخی به بیان مبارزات انقلابی معاصر پرداخته است.

این رمان بلند، یکی از درخشان‌ترین آثار نادر ابراهیمی است که عنوان رمان‌نویس منتخب بعد از انقلاب را برایش به ارمغان آورد. ابراهیمی براساس این رمان، سریالی تلویزیونی نیز با همین نام ساخت که مخاطبان و علاقه‌مندانی را به‌خود جذب کرد. آتش بدون دود را با ویژگی‌های قبیله‌ای شرقی‌اش، می‌توان قطعه‌ای بی‌همتا از ادبیات مدرن ایرانی دانست. احمدرضا احمدی درباره این کتاب گفته؛ او به ادبیات کودک ما، به رمان و ادبیات بزرگسال و همچنین به زبان فارسی خدمت کرد و به اعتقاد من، رمان ایرانی با رمان آتش بدون دود نادر ابراهیمی آغاز می‌شود؛ نه با «شوهر آهوخانم» علی‌محمد افغانی. نادر ابراهیمی خود درباره مرارت‌های کتابش اینگونه می‌نویسد: «این‌طور بگویم و خلاصتان کنم؛ آتش بدون دود کمرم را شکست. تمامم کرد. خرد و خمیرم کرد. خسته و بیمارم کرد. من از آن جمله نویسندگانی نیستم که می‌توانند خیلی راحت و روان و مسلط بنویسند؛ بی‌دغدغه و بدون شک. من نوشتن بلد نیستم و می‌نویسم؛ و این بسیار مهم و در عین حال غم‌انگیز است. کسانی هستند که شهادت بدهند که برخی صفحه‌های این کتاب حجیم، بیش از 10بار نوشته شده است، و همسرم مسلما گواهی خواهد داد که چه کشیدم تا آتش بدون دود را به پایان جلد هفتم رساندم و چندین و چندبار، بدون هیچ علت محسوس، زیر فشار نوشتن این داستان فکر خودکشی به سرم آمد. هیچ‌کس بر مرگ فرزند خویش آن‌قدر نگریسته است که من بر سر سطرسطر این کتاب گریستم».  در آتش بدون دود، ارتباط بینامتنی و تأثیرات زبانی درگزینش واژگان کهن، ویژگی‌های دستوری و ویژگی‌های بلاغی(به‌ویژه اقتباس)، تأثیرات شگردی مانند مداخله‌گری راوی، کاربرد شعر در میان نثر و صحنه‌پردازی‌های متأثر از متون کهن (شاهنامه فردوسی) و رویکرد عرفانی جلوه خاصی دارد. برخی از این جلوه‌های بینامتنی تعمدی- آشکار، برخی تعمدی- پنهان و برخی ضمنی هستند. این کتاب 7جلدی به‌ترتیب با عناوین «گالان و سولماز»، «درخت مقدس»، «اتحاد بزرگ، «واقعیت‌های پرخون»، «حرکت از نو»، «تو هرگز از حرکت بازنخواهی ایستاد» و «هر سرانجام سرآغازیست»، نوشته شده‌اند. آتش بدون دود داستان حماسه یک ملت است. بخوانید و لذت ببرید.