شرم‌زدگی در دنیای عامه‌پسندها

مهناز صیدی از نویسنده‌های جوانی است که با نشر شادان همکاری می‌کند و آثارش در رده عامه‌پسندها قرار می‌گیرد. او که طی سال‌های گذشته کتاب‌هایش جزو پرفروش‌های نشر شادان محسوب می‌شود، مهم‌ترین دلیل افت فروش داستان‌های این طیف را فعالیت سایت‌های غیرمجازی می‌داند که کارشان انتشار رمان در فضای مجازی است. گفت‌وگوی کوتاه ما را با وی بخوانید.

 فروش در بازار کتاب افت قابل‌توجهی داشته است. رمان‌های عامه‌پسند بازار هم از این افت بی‌نصیب نمانده‌اند. چرا؟
مهم‌ترین نکته از نظر من افزایش قابل توجه قیمت کتاب است. قیمت‌ها به اندازه‌ای افزایش یافته که آمار کتابخوان‌های ما هم در سال‌های گذشته به‌شدت کاهش یافته است.
پس چرا ترجمه‌ها فروش خوبی در بازار کتاب دارند؟
معمولا کتاب ترجمه نسبت به تالیف ارزان‌تر است و قیمت پشت‌جلد پایین‌تری دارد. از سوی دیگر، فکر می‌کنم بخشی از اقبال به ترجمه در جامعه ما نتیجه دیدگاه منتقدان است. منتقدان رمان‌ها را به خاص و عامه‌پسند تقسیم کردند و در نتیجه این تقسیم‌بندی اغلب رمان‌های عاشقانه را با لقب عامه‌پسند تضعیف می‌کنند. در واقع استفاده از کلمه عامه‌‌پسند برای سرکوب آثار داستانی استفاده می‌شود و با ارزیابی منفی همراه است. این دیدگاه به قدری در میان کتابخوان‌ها نفوذ دارد که حتی مخاطبان این طیف در زمان حضور در غرفه کتاب‌های عامه‌پسند در نمایشگاه‌های کتاب و خرید این کتاب‌ها نوعی حس شرم‌زدگی و خجالت دارند. این در حالی است که همین طیف کتاب‌ها در خارج از ایران با عنوان رومانس فروش خوبی دارند و وقتی هم پایشان به ایران می‌رسد، بسیار مورد توجه منتقدان قرار می‌گیرند.
این نگاه که شما به آن اشاره می‌کنید، در گذشته هم وجود داشته است. ما در چند سال اخیر بیشتر شاهد افت فروش عامه‌پسندهای ایرانی بوده‌ایم که به‌نظر می‌رسد دلیلی فراتر از نگاه منتقدان داشته باشد.
بله. به‌نظر من مهم‌ترین عامل افت فروش، سایت‌های اینترنتی است. این سایت‌ها ابتدای کارشان کتاب‌های چاپی را تایپ و عرضه می‌کردند، اما بعد از حدود یک سال که کارشان رونق گرفت، به انتشار رمان‌های اینترنتی اقدام کردند. نویسنده‌هایی رمان‌هایی بدون مجوز و بدون سانسور را می‌نوشتند و در این سایت‌ها عرضه می‌کردند که با اقبال بسیار گسترده مخاطبان به‌ویژه نوجوانان روبه‌رو شد. از آنجا که این کتاب‌ها رایگان عرضه می‌شوند، زحمت نویسندگانی که کتاب‌هایشان به‌صورت چاپی عرضه می‌شود را بر باد می‌دهند. 
دلایل دیگری را هم در افت فروش مؤثر می‌دانید؟
در ایران تبلیغات کتاب معنایی ندارد. کتاب‌های خارجی وقتی با فروش گسترده روبه‌رو می‌شوند ممکن است دستمایه ساخت فیلم‌ سینمایی هم قرار گیرند، اما در ایران کمتر پیش می‌آید که فیلم‌های اقتباسی ساخته شود. نکته دیگر هم اینکه کتاب در کشور ما فقط به شکل سنتی و به‌صورت چاپی عرضه می‌شود درصورتی که کتاب‌های الکترونیک ارزان‌تر هستند و می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.