چرا ایران به نشست شرم‌الشیخ نرفت؟

محسن تولایی | روزنامه‌نگار 


پس از دعوت ایران برای حضور در اجلاس شرم‌الشیخ توسط آمریکا که با پاسخ منفی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان مواجه شد، برخی از سیاستمداران و فعالان سیاسی از این رویکرد انتقاد کردند و آن را انفعال دانستند. طرفداران این دیدگاه معتقدند که باید در عرصه‌های بین‌المللی کنشگری داشت و نباید منفعل بود. از سوی دیگر، مخالفان این نظریه بر این عقیده‌اند که اساسا هرگونه حضور مشترک ایران با آمریکا در یک نشست بین‌المللی مشروعیت بخشیدن به ژست صلح‌طلبی ترامپ است، چراکه اولا واشنگتن در جنگ 12روزه به ایران حمله کرد و ثانیا اسرائیل بدون حمایت آمریکا حتی یک روز هم نمی‌توانست در غزه دوام بیاورد.  
برای بررسی جوانب این موضوع و بایسته‌های آن، مناظره‌ای در تلویزیون همشهری با حضور محمدحسن قدیری ابیانه، سفیر اسبق ایران در استرالیا و مکزیک و علی‌اصغر شفیعیان، فعال سیاسی اصلاح‌طلب برگزار شد که مشروح آن را می‌خوانید.

دلایل صریح مخالفت؛ چرا «نه» بگوییم؟ 
آمریکایی‌ها از ایران برای شرکت در اجلاس شرم‌الشیخ دعوت کردند. برخی گفتند حضور ایران در این اجلاس یک نمایش رسانه‌ای برای ترامپ خواهد بود و ایران نباید این دعوت را بپذیرد. ایران هم اعلام کرد چون آمریکا به ما حمله کرد، در این اجلاس شرکت نمی‌کنیم. دلیل مخالفت شما چیست؟

قدیری ابیانه:
  هیچ فایده‌ای نه برای ما دارد و نه برای حماس، بلکه ترامپ امتیاز کسب می‌کند و ما چیزی به ‌دست نمی‌آوریم.
  چند وقت پیش آقای مرعشی گفت اگر آقای پزشکیان با ترامپ دست می‌داد، تحریم‌ها لغو می‌شد. من معتقدم این افراد مخاطبان خودشان را ابله فرض می‌کنند. اصلا با ترامپ ملاقات خصوصی کنیم، چه فایده‌ای برای کشور دارد؟
  ترامپ گفته کانادا باید ایالت ما شود یا اینکه گرینلند برای ماست. ترامپ همپیمانان خودش را تحریم کرده است. کانادا، مکزیک و اروپا را تحریم کرده و بیش از هزار میلیارد قول از کشورهای عربی گرفته است که در آمریکا سرمایه‌گذاری کنند. برخی گفتند ترامپ حاضر است در ایران 2.5 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری کند. من مانده‌ام با چه رویی این حرف را می‌زنند؟ زلنسکی چه گیرش آمد؟ ترامپ در حضور نخست‌وزیر کانادا گفت باید یکی از ایالت‌های جدید ما شوید. این غیر از تحریم‌های روسیه، چین و هند است. ترامپ می‌آید تحریم‌های ما را بردارد؟ این یا خوش‌خیالی است یا فریب‌کاری. من این حرف‌ها را پای شوخ بودن آقای مرعشی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی می‌گذارم. او می‌گوید به محض اینکه پزشکیان و ترامپ دست دهند تحریم‌ها علیه ایران برداشته می‌شود. آیا مردم ما را اینقدر ساده فرض کرده‌اند؟ او قصد برداشتن تحریم‌ها را ندارد. بایدن هم همین کار را کرد. اوباما هم همین کار را کرد. تحریم‌های آمریکا همان زمان هم لغو نشد و بیشتر شد. آنهایی که این حرف را می‌زنند یا آمریکا را نشناخته‌اند یا اعتباری برای حرف‌های خودشان قائل نیستند.

حضور بی‌برنامه چه ارزشی دارد؟
شما چرا موافق حضور ایران در شرم الشیخ بودید؟
شفیعیان: البته من چنین چیزی نگفتم که موافق هستم. حضور بدون ایده و برنامه ارزشی ندارد.
 حدود 5سال آقای جلیلی که آن زمان دبیر شورای ‌عالی امنیت ملی بودند، می‌رفتند و می‌آمدند و مذاکره می‌کردند، بدون ایده. رفت‌وآمد ایشان ارزش نداشت، چون اصلا تمایلی به این کار نداشت. مذاکره برای مذاکره هیچ ارزشی ندارد.
قطعا آقای روحانی در نیویورک با اوباما دست نداد. آقای روحانی آماده دیدار بود، ولی می‌گفت باید قول رفع تحریم بدهید. روحانی آدم زیرکی است. اینطور نیست که دست دادن یا دست ندادن مهم باشد. انتظار مردم مهم است. احساس امنیت از خود امنیت مهم‌تر است. در سال1392 وقتی که آقای روحانی انتخاب شد، از همان روز تحریم‌ها فروکاست و دلار پایین آمد. تا بهار1397 تورم کنترل شده بود. انتظار افکار عمومی این است که ایران بازیگری کند.
ما داریم درباره توافقی حرف می‌زنیم که یک طرف آن حماس است. در مورد علاقه من و شما به حماس شکی نیست. حماس توافق کرد. باید برای شما کلاس آموزشی بگذارند که تصور می‌کنید اگر کسی دشمن یا رقیب است تا نگفته غلط کردیم، نباید با او حرف بزنیم. توییت آقای عراقچی اصلا برای افکار عمومی قابل‌ قبول نبود. تصور من این است که استدلال آقای پزشکیان باید محکم‌تر بوده و دلیلش چیز دیگری باشد. مگر ما با صدام مذاکره نکردیم؟ جمهوری اسلامی از این مسائل عبور کرده است. 

موافقان و مخالفان مذاکره چه می‌گویند؟
شفیعیان: خیلی از کشورها اینجا سفارت دارند که با آنها موافق نیستیم؛ پس چرا از دیوار آنها بالا نمی‌رویم؟ ما در ماجرای افغانستان و عراق با آمریکایی‌ها و کشورهای دیگر کارهایی را پیش بردیم. ممکن است بگوییم در سطح رئیس‌جمهور نباید باشد، اما حداقل باید ایده داشته باشیم. من از توییت آقای عراقچی این ایده را نمی‌گیرم. رهبری هم تأکید دارند که باید از این وضعیت خارج شد. اگر در تعارفات گیر کنیم، اشتباه کرده‌ایم.
قدیری ابیانه: مهدی هاشمی با نیک‌آهنگ کوثر صوت دارد که می‌گوید تقسیم کار کرده‌ایم که تحریم‌ها باید تشدید شود. شما با تقاضای اصلاح‌طلبان برای تحریم‌ها موافق نبودید؟
شفیعیان: شما چه سندی دارید؟ اصلا اینطور نبوده است.
قدیری ابیانه: تحریم‌ها خواست اصلاح‌طلبان بوده است. حرف آقای جلیلی چه بود؟ می‌گفت اگر تعهدی می‌دهیم، باید ضمانت هم بدهید. شما باید ضمانت اجرای تعهد بدهید. دولت روحانی 2سال برای رفع تحریم مذاکره کرد؛ نه رفع شد و نه تعلیق. برخی عشق رابطه با آمریکا دارند. این جز تحقیر انقلاب نتیجه‌ای ندارد.
شفیعیان: مهم بازیگری است. خیلی از دیدارهایی که در کشور برگزار می‌شود به ‌خودی خود کاری از پیش نمی‌برد. خیلی از مذاکره‌ها از قبل شده است.
قدیری ابیانه: یعنی پزشکیان تنها یک عکس با ترامپ می‌گرفت؟
شفیعیان: ترکیه برای چه اجلاس شرم‌الشیخ رفت؟ آنجا اجلاسی است که قرار است بعد از توافق به‌صورت صوری در کنار هم باشند. در آنجا هر کشوری یک بخش از کار را می‌گیرد.
قدیری ابیانه: ما چه بازیگری‌ای کنیم؟
شفیعیان: ما در هر سطحی که می‌رفتیم می‌توانستیم بازیگری کنیم.

مذاکره با چه‌ کسی و درباره چه چیزی؟
قدیری ابیانه: اگر می‌رفتیم، ما را دست می‌انداختند. نظر شما درباره مذاکره ایران با اسرائیل چیست؟
شفیعیان: الآن ما در چه وضعیتی قرار داریم؟ ما در آتش‌بس با کجا هستیم؟
قدیری ابیانه: با اسرائیل.
شفیعیان: پس شما اسرائیل را به رسمیت می‌شناسید.
قدیری ابیانه: با اسرائیل مذاکره کنیم یا نه؟
شفیعیان: نظر شما درباره مذاکره حماس و اسرائیل چیست؟ شما با آمریکایی که به رسمیت می‌شناسیمش هم حاضر نیستید مذاکره کنید.
قدیری ابیانه: اسناد لانه جاسوسی بعد از اشغال هست. این اسناد نشان می‌دهد که آمریکا به‌دنبال سرنگونی جمهوری اسلامی ایران بوده است. به‌دنبال تجزیه ایران بوده و از گروه‌های تروریستی حمایت می‌کرده است. من خودم سفیر بودم و گزارش می‌دادم که موضع دولت مکزیک یا استرالیا چنین و چنان است، ولی شنود نمی‌گذاشتیم. اسرائیل پایبند به توافق شرم‌الشیخ نخواهد بود. همین الآن اسرائیل گفته ما باید تونل‌های حماس را بمباران کنیم. بعد ما برای مذاکره با پاکستان و ترکیه نیاز به حضور در شرم‌الشیخ نداریم. ما با اسرائیل مذاکره نمی‌کنیم، چون به رسمیت نمی‌شناسیمش. شما چرا نمی‌گویید موافق مذاکره با اسرائیل هستید؟

آمریکا دروغ می‌گوید
راهکار شما چیست؟
قدیری ابیانه: نمی‌شود با آمریکا مذاکره کرد.
شفیعیان: خوب است که شما تصمیم‌گیرنده نیستید. نظام تصمیم بگیرد، مذاکره انجام می‌شود.
مجری: مردم اگر بعدا به ایران حمله شد، نمی‌گویند چون به شرم‌الشیخ نرفتید، چنین شد؟
قدیری ابیانه: مگر اینکه اینها (اصلاح‌طلبان) بخواهند شیطنت کنند. برنامه‌ریزی ما باید طوری باشد که ممکن است فردا به ما حمله شود و ممکن است تا 100سال دیگر هم به ما حمله نشود. ما باید تلاش کنیم از همه جهت قوی شویم. سیاست ما جلوگیری از بروز جنگ بوده است. اگر جنگ کنند می‌زنیم، ولی چون تلفات می‌دهیم، نمی‌خواهیم جنگ شود. با آتش‌بس اسرائیل مدتی نفس می‌کشد. ما باید آماده باشیم و سعی کنیم از همه جهت بازدارنده باشیم. ایران قدرت بازدارندگی دارد، یمن را دارد و تنگه هرمز را هم در مشتش دارد. اگر ما را از تنگه هرمز محروم کنند، ما هم نمی‌گذاریم. مردم باید از همه جهت ایران را تقویت کنند. راه‌حلش این است که هر ایرانی هر کاری را درست انجام دهد.
شفیعیان: مسئولان ما، هر جایی که هستند، ای‌کاش خودشان هم خرید کنند تا متوجه اوضاع مردم شوند. ترامپ گفت 60روز فرصت دارید که گفت‌وگو کنید. او زورش را داشت و آن کاری را که
گفت انجام داد. ترامپ گفته برنامه بعدی ما در منطقه، صلح
با ایران است.
قدیری ابیانه: دروغ می‌گوید. تسلیم ما را می‌خواهد.
شفیعیان: ما باید ایده داشته باشیم. افکار عمومی می‌پرسد مسئولان چه جوابی مقابل پیشنهاد ترامپ دارند. همان‌طور که ترامپ برای منافع مردم خودش برنامه دارد، ما هم باید برنامه داشته باشیم.
قدیری ابیانه: ما راجع به تمامیت ارضی خودمان چه مذاکره‌ای داریم؟ 
شفیعیان: برجام چند سال برقرار بود و منافعش را شما هم بردید. اواخر آقای احمدی‌نژاد، تورم فاجعه‌بار شده بود. این غیراخلاقی است که بگویید برجام نفعی نداشت. ترامپ گفته هم من و هم نتانیاهو مخالف برجام بودیم. چه اصلاح‌طلبان و چه اصولگرایان در وضعیت تحریمی ایران یا اشتباه کردند یا کوتاهی. این از زمان تسخیر سفارت شروع شد. آقای پزشکیان گفته من هم اصلاح‌طلب هستم و هم اصولگرا.
قدیری ابیانه: اصلاح‌طلبی که ما می‌شناسیم به‌دنبال دور کردن جامعه از موازین اسلامی است.
شفیعیان: من بسیار امیدوارم آقای پزشکیان بتواند ما را از این مرحله دیپلماسی هم عبور دهد، مثل بحث حجاب.
قدیری ابیانه: برجام چه پولی به ایران آورد؟ رهبری با سی‌اف‌تی و پالرمو مخالف بود. گفتند اینها را تسهیل کنیم، تحریم‌های بانکی رفع می‌شود؛ رفع شد؟ ظریف گفت اگر برجام تصویب نمی‌شد، چه می‌شد. اوباما و ترامپ می‌گویند اگر برجام امضا نمی‌شد، تحریم‌ها فرومی‌پاشید.
شفیعیان: روسیه و چین هم با این شرایط با ما کار نمی‌کنند.
قدیری ابیانه: خود آنها هم الآن تحریم هستند. کار می‌کنند. چین و روسیه وقعی به بازگشت مکانیسم ماشه نمی‌گذارند.
شفیعیان: ما خودمان در سال1398 مکانیسم را برگرداندیم. ما هیچ‌کدام از تعهداتمان را اجرا نکردیم.
قدیری ابیانه: آقای ترامپ که خارج شد، روحانی گفت چه بهتر، ما بیرون نیامدیم.
مجری: هر دو کارشناس پاسخ دهند: ما الآن با آمریکای ترامپ مذاکره کنیم؟
قدیری ابیانه: نه.
شفیعیان: ما اگر بتوانیم مذاکره هم‌شأنی داشته باشیم، باید مذاکره کنیم.
قدیری ابیانه: پاسخ ندادید؛ ‌با اسرائیل مذاکره کنیم یا نه؟
شفیعیان: حماس با اسرائیل مذاکره کرد یا نه؟