چه سؤالی در قانون آزادی اطلاعات نپرسیم؟

تعداد کسانی که از سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، مطالبه سند و اطلاعات می‌کنند با شیب معناداری رو به افزایش است. دستگاه‌ها هم به‌تدریج همراهی می‌کنند. حسین انتظامی، دبیر کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات اخیرا با این توضیح در صفحه توییتر خود نسبت به فرهنگسازی این قانون و ارائه سؤال و پاسخ‌های مناسب اقدام کرده است. اینکه «چه سؤالی بپرسیم» ظاهرا همچنان دروازه اصلی در مجاب کردن سازمان‌ها به ارائه پاسخ‌های مسئولانه است. دبیرخانه کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به آدرس foia.farhang.gov.ir 345مورد سؤالی که تنها در 10روز نخست آذرماه در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پرسیده شده است را منتشر کرده است. مردم در این پایگاه اینترنتی از بیمه‌ها، وزارتخانه‌ها، بانک‌ها، شهرداری‌ها، مجلس، بنیاد شهید و کمیته امداد امام خمینی(ره) سؤال کرده‌اند و دبیرخانه نیز برای استفاده درست از سامانه اقدام به انتشار نظریه حقوقی در مورد سؤالات و پاسخ‌ها کرده است. ایراد اصلی در سؤالات شاید کلی بودن آنها بدون توجه به مطالبه اسناد، دستورالعمل‌ها، قانون یا آیین‌نامه‌های مشخص سازمانی باشد.

همانند کسانی که در این سامانه مثلا از مجلس پرسیده‌اند برای جلوگیری از استیضاح محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان چه اقداماتی کرده‌اند؟
اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نه کارکرد مسابقه 20سؤالی میان مخاطبان و دستگاه‌ها را دارد و نه قرار است همانند پایگاه‌های اینترنتی تولید مقالات علمی تنها هدف سؤالات دانشجویان برای تولید پایان‌نامه‌هایشان قرار گیرد. شفاف‌سازی اطلاعات و بهره‌مندی مردم از اطلاعات مورد نیازشان به‌عنوان بخشی از حقوق شهروندی آنها رویکرد اصلی در پیاده‌سازی چنین قانونی است. اینکه بپرسیم دولت برای معیشت مردم، کنترل تورم و حفظ ارزش پولی ملی چه اقداماتی کرده است، اگرچه سؤال بجایی است ولی شایسته یک مصاحبه مطبوعاتی است؛ این کار می‌تواند با ارائه درخواست اسناد، اطلاعات و مصوبات از انواع نهادها و شوراهای پولی و بانکی و مؤسسات و وزارتخانه‌های اقتصادی صورت گیرد. باید از سؤالاتی مشابه اینکه «چه اقداماتی کرده‌اید» و «چه کار کرده‌اید» در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پرهیز کرد و سؤالات را با جزئیات دقیق‌تر پرسید.

درخواست اشتغال و همکاری!

برخی نیز در مراجعه به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات از دستگاه‌ها درخواست اشتغال و همکاری داشته‌اند؛ به‌عنوان مثال فردی از بنیاد شهید خواسته تا با توجه به سوابقش در نگارش کتاب شهدا، کتاب‌های دیگری در این زمینه بنویسد و حمایت این سازمان را جلب کند. پرسیدن صحت و سقم انواع شائبات و شایعات فضای مجازی از دستگاه‌ها ایراد دیگر پرسشگری در مسیر آزادی اطلاعات است. صحت و سقم وجود دانشجویان ستاره‌دار در وزارت علوم را شاید بهتر باشد با ارائه درخواست آمار کسانی که با وجود قبولی در کنکور کارشناسی ارشد یا دکتری از ادامه تحصیل منع شده‌اند، پرسید و به طریق غیرمستقیم به نتیجه رسید.

سؤالات درست منجر به تذکر

فردی متن و تمام پیوست‌های قرارداد واگذاری شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت تپه را از وزارت امور اقتصادی و دارایی می‌خواهد که درخواستش بدون پاسخ می‌ماند و دبیرخانه کمیسیون سازمان خصوصی‌سازی را موظف می‌داند تا این اطلاعات را منتشر کند. فردی از وزارت کشور رونوشت دستور وزیر کشور در ارتباط با پیشگیری از تخلفات ساختمانی را می‌خواهد، ولی وزارت کشور این رونوشت را ارائه نمی‌کند و از دبیرخانه تذکر می‌گیرد. درخواست آمار اظهارنامه‌های مالیاتی از سازمان امور مالیاتی کشور از سؤالات درست دیگر بوده است که دبیرخانه کمیسیون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات بابت پاسخ ندادن به سازمان تذکر می‌دهد. سؤالات متعدد نیز به‌درستی پاسخ داده شده‌اند.

   یک درخواست جالب

در روزهایی که خبر فروش ژامبون آهو و گوزن در مراکز خرید قیمتی شمال شهر تهران منتشر می‌شود، سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نکات قابل توجهی درباره راه افتادن کسب‌وکار جدید تولید گوشت از این حیوانات سابق و دام‌های امروز ارائه داده است. فردی در استان خراسان رضوی مجوز راه‌اندازی مزرعه گوزن مرال را از جهادکشاورزی می‌گیرد ولی سازمان حفاظت محیط‌زیست استان خراسان رضوی به‌علت نایاب بودن این گونه و مشخص نبودن برنامه تکثیر آنها از سوی مزرعه‌دار با آن مخالفت می‌کند. درنهایت نیز به درخواست سؤال‌کننده شرایط 12گانه راه‌اندازی چنین مزارعی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست اعلام می‌شود.