70درصد درآمدهای شهرداری ناپایدار است
سرپرست معاونت مالی شهرداری تهران: شهرداری برای استقلال مالی نیازمند منابع پایدار است
محمد سرابی/خبر‌نگار
از چند دهه پیش شهرداری‌ها به‌دنبال تامین هزینه‌های خود به شکل مستقل و پایدار بودند اما رکود در ساختوساز به جز تأثیری که در بازار مسکن به جا گذاشت، باعث کاهش شدید درآمد شهرداری‌ها شد زیرا بخش عمده درآمد این نهاد از همین فعالیت اقتصادی تامین می‌شود. امروزه کمتر از 30درصد درآمدهای شهرداری‌ها از منابع پایدار تامین می‌شود و اصلاح این نظام نیز در یک یا 2سال ممکن نیست. از سوی دیگر، پروژه‌های بزرگ شهری مانند عملیات‌های عمرانی باعث بدهکاری شهرداری‌ها به پیمانکاران و مجریان این پروژه‌ها شده است. «زریر نگین‌تاجی» سرپرست معاونت مالی و اقتصاد شهری شهرداری تهران عقیده دارد یکی از دغدغه‌هایی که همیشه در حوزه درآمد و درآمدزایی وجود داشته، این بوده که شهرداری یک سازمان مستقل باشد و از طرف دیگر، منابع پایداری نیز داشته باشد.
تصور شهروندان از گذشته تا الان این بوده که شهرداری تهران یک سازمان خیلی پولدار است و حجم بزرگ سرمایه در اختیار دارد. وضعیت شهرداری چگونه است، آیا شهرداری انبوه بزرگی سرمایه دارد که به شکل‌های مختلف خرج می‌کند و یا اینکه برعکس، شهرداری، سازمانی خالی از منابع است که به دستگاه‌های زیادی بدهکار است؟
شهرداری تهران سازمانی است که ظرفیت‌های بالقوه فراوانی در حوزه‌های درآمدی دارد، اما بدهی‌های فراوانی نیز دارد. بخش‌های زیادی از این ظرفیت‌ها در گذشته استفاده شده‌است، اما اتفاق ناخوشایندی که از ابتدا رخ داده، این است که روال مناسبی برای کسب و ایجاد درآمد شکل نگرفته است. اجازه بدهید تا در اینجا اشاره‌ای به تاریخچه این استقلال مالی و دارا‌بودن درآمدهای پایدار برای شهرداری‌ها داشته باشم. تا سال1362، شهرداری‌ها زیرنظر دولت فعالیت می‌کردند و منابع خود را از دولت دریافت می‌کردند. از سال62 مقرر شد شهرداری‌ها از دولت مستقل شوند و خودشان درآمدزایی کرده و منابع پایدار خلق کنند. دولت نیز موظف شد در 6 ماه لایحه درآمدهای پایدار را تهیه و به مجلس ارسال کند. متأسفانه این لایحه تا 2ماه پیش روی زمین ماند و اخیرا توسط دولت به مجلس ارسال شد؛ یعنی حدود 35سال طول کشید و عملا بحث استقلال مالی و درآمدهای شهرداری‌ها بلاتکلیف و بین زمین و آسمان معلق ماند. شهرداری تهران نیز مانند سایر کلانشهرها، تشخیص و وصول درآمد خود را روی عوامل و از طریق بخش‌هایی انجام داده که ناپایدار بودند و این باعث شد تا این سازه مالی و اقتصادی شهرداری تهران کج بالا بیاید و بخش زیادی از مسائل شهری مربوط به همین داستان است.
چه بخشی از منابع شهرداری از درآمدهای ناپایدار به‌دست می‌آید؟
نزدیک به 70درصد از منابع شهرداری تهران هم‌اکنون از طریق درآمدهای ناپایدار تأمین می‌شود؛ منابعی که محور آن مسائل شهر‌سازی و مسکن است (ساختوساز) به همین‌خاطر وقتی ساختوساز مسکن وارد یک بحث رکودی می‌شود، به‌شدت منابع شهرداری تهران درگیر شده و مشکلات شهرداری تهران شروع می‌شود، ولی باز ما قائل به این موضوع هستیم که شهرداری تهران ظرفیت‌های خوبی دارد، باید تلاش کنیم برنامه و ایده بدهیم و از انبوه این ظرفیت‌ها در مجموعه شهرداری تهران بهره ببریم. به‌عنوان نمونه، در حوزه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، در حوزه شناسایی عوارض جدید یا تقویت عوارضی که از قبل بوده مثل عوارض نوسازی، عوارض کسب و پیشه، پسماند، در‌آمدها در حوزه تبلیغات محیطی و بحث فروش خدمات. بازار تهران بیش از 8میلیون نفر است و از هر کالا یا خدمتی می‌توان درآمدهای خوبی به‌دست آورد.
امسال ظرفیت‌های خوبی در بودجه دولت برای موضوع تهاتر مطالبات دستگاه‌های مختلف از دولت دیده شده است. فکر کنم که میزان آن 100هزار میلیارد تومان است. با توجه به اینکه چند‌ماه دیگر تا اتمام این فرصت باقی مانده، بگویید که چه کارهایی انجام داده‌اید؟
مطالبات شهرداری تهران از دولت که به سال1385 برمی‌گردد 12سال است روی زمین مانده است. تا‌کنون و در یک قسمت، بیش از 120میلیارد تومان از حساب‌های شهرداری و دولت تسویه شده است، اما مهم‌تر از این، با پیگیری‌هایی که طی این چند‌ماه نیز انجام داده‌ایم، سازمان حسابرسی، 2700میلیارد تومان مطالبات شهرداری از دولت را تأیید کرده که این طلب‌ها مربوط به یارانه بلیت اتوبوس، مترو و جرایم رانندگی است. الان این امکان وجود دارد تا معادل آن از طلب‌هایی که دولت به‌خصوص بانک‌های دولتی که از شهرداری دارند، تسویه حساب انجام دهیم که این یک خبر خوب برای شهرداری تهران است.
دولت در بخش نوسازی شهری چه وظایفی دارد؟
دولت طبق قانون موظف است 50درصد هزینه‌های مربوط به نوسازی، بهسازی و... را به شهرداری پرداخت کند. با پیگیری معاونت مالی و اقتصاد شهری و همکاری سازمان حسابرسی، حدود 800میلیارد تومان از این مطالبات که دولت موظف به پرداخت آن به شهرداری تهران است، شناسایی شده و در آینده نزدیک به تأیید خواهد رسید و باز هم فشار مطالبات روی شهرداری کمتر از قبل خواهد شد. چند مورد دیگر و مهم باز در این حوزه وجود دارد که به محض تأیید آنها، اطلاع‌رسانی خواهد شد.
این روزها 2لایحه مهم در مجلس در حال بررسی است. شهرداری تهران به‌طور مشخص در این زمینه چه اقداماتی را انجام داده است؟
همانطور که گفتید، 2 لایحه مذکور در حال بررسی در مجلس است و برای شهرداری‌ها نیز بسیار حیاتی است. شهرداری تهران به نمایندگی از کلانشهرها در کمیسیون‌های اقتصادی، شوراها و کمیسیون تلفیق جلسات متعددی داشته است. شهرداری تهران، شورای شهر و شورای‌عالی استان‌ها حضور فعالی داشته‌اند و رایزنی‌های بسیار خوبی نیز انجام شده است. قرار است که با این 2 لایحه، بخشی از مسائل شهرداری‌های کشور در حوزه تامین منابع حل بشود. لازم به ذکر است که سهم درآمدهای پایدار در بودجه شهرداری تهران، در بهترین حالت 20 تا 25درصد است.
شهرداری چه خواسته‌ای در این زمینه دارد؟
شهرداری تهران به همراه شهرداری سایر کلانشهرهای کشور، چند درخواست مشخص دارند؛ اول اینکه، نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای شهرداری‌ها از 3درصد به 4درصد افزایش یابد که در کمیسیون با آن موافقت شده است. موضوع دوم نحوه و مبنای توزیع سهم مالیات بر ارزش افزوده است که پیشنهاد دادیم تا مانند برنامه پنجم توسعه، مبنای توزیع شهرستانی باشد و یا در غیراین‌صورت، حداقل مطابق با برنامه ششم، مبنای توزیع همان استانی باقی بماند.
موضوع سوم این است که مانند گذشته، پرداخت مالیات بر ارزش افزوده از طریق همان مکانیسم قبلی باشد که در آن، سازمان مالیاتی، سهم ارزش افزوده را مستقیم به‌حساب شهرداری تهران و یا بقیه شهرداری‌های کشور واریز می‌کرد. و موضوع آخر که دوستان مجلس باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند، مربوط به امکان تصویب و اخذ عوارض از سوی شوراهای سراسر کشور است. صحبت‌هایی است که حق تصویب عوارض از شورای شهر سلب شود. این کار به‌شدت امور شهرداری‌ها را مختل می‌کند. شوراها به‌عنوان یک پارلمان محلی که نمایندگان مردم هستند، 2 وظیفه اصلی دارند؛ اول، انتخاب شهردار و نظارت بر حسن انجام کار شهردار و دوم وضع عوارض است. اگر این اختیارات از شوراها گرفته شود، عملا شورا کارکرد خود را از دست خواهد داد. این موضوع نه برای امروز که برای آینده شهرها، مهم و حیاتی خواهد بود.
