وقفه در گفت‌وگوهای اجتماعی

50روز پس از آخرین گفت‌وگوهای رئیس دولت با طیفی از نخبگان اقتصادی و اجتماعی ادامه این جلسات متوقف شده است. برگزاری این گفت‌وگوها همزمان با شدت یافتن مشکلات اقتصادی کشور از سوی حسن روحانی آغاز شد؛ ولی وعده تداوم چنین جلساتی همانند تجربه گفت‌وگوهای وزارت کشور با دبیران کل احزاب محدود به 2تا 3جلسه ماند و ظاهرا بایگانی شده است.

این در حالی است که نخبگان سیاسی و اجتماعی کشور بر ضرورت گفت‌وگوهای سیاسی و ملی حول ابرچالش‌های کشور تأکید دارند و خواهان پیشقدمی و میزبانی دولت در شکل‌گیری و تداوم چنین گفت‌وگوهایی هستند. دولتی‌ها ابتکار عمل برگزاری چنین جلساتی را با تأخیر زمانی و به‌دنبال هشدارهای سیاسی متعدد مبنی بر ریزش سرمایه اجتماعی حامیان دولت در دست گرفتند و به‌طور مشخص دفتر رئیس‌جمهور عهده‌دار این مسئولیت شد. با گذشت قریب به 2ماه خبری از تشکیل کمیته‌های مشترک دولت و اصلاح‌طلبان به‌عنوان یکی از خروجی‌های جلسه رئیس‌جمهور با اصلاح‌طلبان نیست. محمود واعظی، رئیس‌دفتر رئیس‌جمهور گفته بود: قرار است با محمدرضا عارف رئیس فراکسیون امید مجلس 2کمیته مشترک یکی با فراکسیون امید و دیگری با اصلاح‌طلبان تشکیل دهند. علی ربیعی بعد از کنار رفتن از وزارت تعاون، کار و رفاه‌اجتماعی مسئولیت هماهنگی این گفت‌وگوها در ارتباط با رئیس‌جمهور را برعهده دارد.  9ماه طول کشیده بود تا پس از اعتراضات دی‌ماه مشهد، رئیس‌جمهور در دیدار با چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبی درباره این اتفاقات با آنها گفت‌وگو کند. این دیدار در مهرماه برگزار و زمینه‌ساز برگزاری 2جلسه دیگر با حضور اقتصاددانان و محققان و اساتید علوم اجتماعی نیز شد.

روحانی در همین دیدارها بود که اصلاح‌طلبان را شریک دولت و نه متحد آن خواند و تأکید کرد: «دولت برای رفع موانع آمادگی همکاری با همه گروه‌ها، چه اصلاح‌طلب، چه اصولگرا و همه آحاد مردم و روشنفکران را دارد.» نخبگان سیاسی و اجتماعی نیز در این جلسات بر ضرورت ارتقای اعتماد عمومی به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه کشور، لزوم تقویت ارتباط دولت با بدنه جامعه و بهره‌گیری دولت از نظرات فعالان سیاسی و احزاب و گروه‌ها تأکید داشتند.

 احمد توکلی، عضو اقتصاددان مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز پس از جلسه مشترک اقتصاددانان با روحانی از توضیحات اقناعی روحانی خبر داده و ضمن استقبال از آن گفته بود: «آقای روحانی در جلسه امروز با اقتصاددانان توضیح داد که چه محدودیت و معذوریت‌هایی برای دولت وجود دارد که من فکر می‌کنم دانستن این معذوریت‌ها برای مردم مفید است.» بسیاری از اقتصاددانان دیگر نیز از محتوای جلسه گزارش دادند که رئیس‌جمهور در دیدار 23آبان‌ماه خود برخی انتقادات در حوزه‌های اقتصادی را پذیرفته است. براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، روحانی در آخرین دیدار از سلسله ملاقات‌های خود با سیاسیون، اقتصاددانان و جامعه‌شناسان در جمع اساتید علوم اجتماعی گفته بود: «دولت معصوم نیست و ممکن است در برخی موارد نیز در کنار موفقیت‌ها و دستاوردهای گسترده‌ای که داشته، خطاهایی هم داشته باشد که ضروری است آن خطاها را با راه‌حل بیان کنید. به‌عبارتی همه باید به‌دنبال راه‌حل برویم و وارد میدان شده و مسائل را تبیین کنیم.»

استیضاح علی ربیعی وزیر برکنار شده تعاون، کار و رفاه اجتماعی کافی بود تا او در نهاد ریاست‌جمهوری تداوم این گفت‌وگوها را دنبال کند. او در زمان وزارتش طی نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور تصریح کرده بود: «امروز در جامعه ایران بیشتر از هر‌چیزی به گفت‌وگو و به حرف‌زدن با هم نیاز داریم.»  ربیعی در عین حال در گفت‌وگوی خود با همشهری که به‌دنبال فراغتش از وزارت انجام شد به آسیب‌های این گفت‌وگوها نیز اشاره داشت و گفت: «یکی از آسیب‌های این دیدارها این است که به ملاقات‌هایی منجر می‌شود که فرجامی ندارد. بنابراین شاید مشکل ما از اول هم همین بوده که نهاد مناسبی برای ارتباط نخبگان با دولت نداشتیم. ریشه این مشکل هم به فقدان حزب برمی‌گردد. متأسفانه ما بین قدرت و جامعه ساخت میانی نداریم؛ یعنی در رأس، قدرت را داریم و یک‌دفعه به توده‌ها می‌رسیم. به‌نظرم یکی از راه‌هایی که می‌تواند برنامه‌هایمان را از شکست نجات دهد، این است که بین ساخت قدرت و مردم، رده‌های میانی مطمئن ایجاد کنیم.»  این در حالی است که در خلأ میانجیگری احزاب همچنان دولتی‌ها می‌توانند نقش اصلی در شکل‌گیری و تداوم گفت‌وگوهای ملی و سیاسی را ایفا کنند و خود میزبان مناسبی برای وساطت میان سایر نهادهای حاکمیتی و توده مردم باشند.



بازخواست دولت در دولت
«رئیس‌جمهور به نمایندگی از ملت، دولتش را استیضاح می‌کند!» این جمله را حسام‌الدین آشنا برای توصیف تصویری از دیدار 2روز پیش حسن روحانی با وزیر، معاونان و مدیران وزارت راه و شهرسازی گفته بود. از کلام آشنا چنین بر می‌آید که رئیس‌جمهور سرکشی به وزارتخانه‌ها و دیدار با وزیر، معاونان و مدیران وزارتخانه‌ها را مدتی است در دستور کار خود قرار داده است؛ چنان که پرویز اسماعیلی معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور به همشهری می‌گوید: طی ماه‌های گذشته، دیدارهای مشابه رئیس‌جمهور از وزارتخانه‌های اقتصاد و دارایی و کار و رفاه هم صورت گرفته و این دیدارها یک روال کاری برای رئیس‌جمهور است.

سرکشی به وزارتخانه‌ها، درخواست گزارش کار از آنها و بررسی عملکرد وزارتخانه‌ها توسط شخص رئیس‌جمهور می‌تواند تلاشی در جهت افزایش تحرکات در کابینه و بخش‌های اقتصادی دولت باشد. این در حالی است که شرایط اقتصادی کشور نیز به‌شدت نیازمند فعالیت مضاعف دولت است. پیش‌تر رئیس‌جمهور آشکارا از کم‌تحرکی مدیران و وزرا گلایه کرده بود؛ او در سخنانی در خردادماه96 و در اواخر دولت یازدهم در ارزیابی خود از عملکرد وزرا گفته بود: «بعضی‌ها گیوه را برکشیدند و به میدان آمدند، آستین‌ها را بالا زدند و به میدان آمدند. اما بعضی‌ها پاشنه گیوه‌شان خوابیده بود و برنکشیدند. لخ لخ کردند. یک مقدار مسیر را آمدند و زحمت کشیدند.» او بار دیگر در اردیبهشت97 در انتقاد آشکار از دولتش گفت: «هرکس در پست دولتی و در هر رده مدیریتی که هست، باید بداند طبق قانون و وظیفه شرعی، دارای توانمندی و قدرت بالاست و باید به وظیفه خود عمل کند و اگر نمی‌تواند و از اخم این و آن می‌ترسد، باید کنار برود، چون واجب نیست، صندلی که اشغال کرده تا پایان 4سال به آن بچسبد.»

از این سخنان رئیس‌جمهور بیش از 6‌ماه می‌گذرد و به‌نظر می‌رسد که رئیس‌جمهور گفتنی‌ها را گفته و گلایه‌های خود را گذارده و اکنون نوبت عمل فرارسیده است. درحالی‌که کابینه ترمیم شده و مدیران تازه نفس مسئولیت وزارتخانه‌های اقتصادی کشور را به‌دست گرفته‌اند، بیش از این جایی برای گلایه‌گذاری باقی نمانده است. در شرایط کنونی که بیش از 5سال از عمر دولت‌های یازدهم و دوازدهم می‌گذرد، تنها اقدام و عمل است که می‌تواند در رفع مشکلات کشور راهگشا باشد.