گفتند، تلاش کردیم، نشد...

مائده امینی

قرار بود زنان بیشتر از اینها دیده شوند، حضور داشته باشند و از آنها استفاده شود. قرار بود واژه‌هایی مثل «دولتمرد» با حضور زنان در پست‌ها و مناصب مدیریتی و دولتی تعدیل و اصلاح شود و مقابل سال‌های سال بی‌عدالتی جنسیتی بایستند. قرار بود شایسته‌سالاری معیار اصلی انتخاب وزرا، استانداران، معاونان وزیر و... باشد و جنسیت افراد برای آنها تعیین‌کننده نباشد. قرار بود تا پایان برنامه ششم توسعه، 30درصد از مدیران کشور در دستگاه‌های اجرایی از میان زنان انتخاب شوند. قرارهایی که پی در پی گذاشته شدند 

اما... طیبه سیاووشی -نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون زنان- درباره حضور کمرنگ خانم‌ها در پست‌های مدیریتی کشور به همشهری می‌گوید: «مشکل از باورهای ما آغاز می‌شود. بدون شک باور غلطی در کشور ما وجود دارد؛ باوری که کارکردن زنان را آسیبی برای خانواده می‌داند. کم نیستند افرادی که معتقدند پایه‌های خانواده را اشتغال زنان سست می‌کند. نتیجه این تفکرات این است که در جامعه‌ ما، کمتر از 30درصد از زنان شاغل‌اند و بیش از 70درصد خانم‌ها خانه‌دار محسوب می‌شوند؛درواقع می‌توان گفت وابستگی اقتصادی زن‌های ایرانی بسیار بالاتر از میانگین جهانی است».

فقدان زنان در پست‌های مدیریتی با وجود صلاحیت‌شان بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفته. رسانه‌ها و فعالان حقوق زنان در قالب‌های مختلف اعتراض خود را به این بی‌عدالتی‌های جنسیتی نشان داده‌اند و از معایب این فقدان بزرگ نوشته و گفته‌اند اما با همه این اوصاف، در نهایت مرضیه وحید دستجردی تنها زنی بود که پس از انقلاب به‌عنوان وزیر یک وزارتخانه انتخاب شد. وعده اصلاح وضعیت کنونی زمانی شکل جدی‌تری به‌خود گرفت که شورای‌عالی اداری در تیرماه سال96 قانون مهمی را تصویب کرد. بر این اساس بنا شد که تا پایان برنامه ششم توسعه30درصد مدیران کشور از میان زنان انتخاب شوند. حالا یک سال و نیم از این مصوبه می‌گذرد و سرعت تغییر روند دستگاه‌های اجرایی و دولتی برای به‌کارگیری زنان بسیار کند است. در سالی که گذشت تعداد مدیران عالی زن تنها 0.7درصد افزایش پیدا کرد و از 3.2درصد در سال 96به 3.9درصد رسیده است.

وظیفه مادری و همسری مخل حضور فعال در جامعه نیست 

کلیشه‌ها و تعصبات فکری شاید نخستین مانع جدی به‌کار‌گرفتن زنان در پست‌های مهم است. طیبه سیاووشی در این‌باره به همشهری توضیح می‌دهد: «مشکل اینجاست که هیچ‌وقت سراغ آسیب‌شناسی و تحلیل کارشناسی در این حوزه نرفته‌ایم. هیچ‌وقت به شکل پژوهشی وضعیت خانواده زنان شاغل و زنان خانه‌دار با یکدیگر مقایسه نشده و مورد بررسی قرار نگرفته است و همین خلأ باعث می‌شود به‌راحتی افراد در این حوزه نظر بدهند یا تصمیم بگیرند».

عضو فراکسیون زنان مجلس توضیح می‌دهد: «اما ما بر این باوریم که اگر فرصت حضور زنان در پست‌های مدیریتی داده شود، وظیفه‌ای که تحت عنوان مادری، همسری یا دختری از آن یاد می‌شود هم بهتر انجام داده می‌شود؛ چرا که حضور به‌عنوان یک عضو فعال در جامعه انتخاب خود آن زنان بوده است.»

زنان، قربانی فرصت‌های شغلی نابرابر 

نابرابری در عرصه پذیرش یا دادن فرصت‌ها کار زنان را سخت‌تر کرده است. این حقیقتی است که سیاووشی هم آن را نفی نمی‌کند؛ «یک مثال می‌زنم. در سال 95آزمون استخدامی بزرگی در شرف برگزاری قرار گرفت. نابرابری و تبعیض جنسیتی آن‌قدر در این آزمون دیده می‌شد که شخص آقای روحانی جلوی آن را گرفتند و دست‌اندرکاران این آزمون را بر آن داشتند که فرصت‌های شغلی و شرایط پذیرش اعمال‌شده را تغییر دهند و اصلاح کنند. این مشت، نمونه خروار است».

او ادامه می‌دهد: «علت حضورنداشتن زنان در پست‌های مدیریتی چندوجه دارد؛ یکی از وجوه آن همین فرصت‌های نابرابر شغلی است و وجه دیگر آن هم باور غلطی است که خود زن‌های جامعه ما دارند. آنها حضور خود در پست‌های مهم و حساس را در تناقض با اجرای وظایف مادری، همسری یا حتی دختری خود می‌دانند و اصلا تمایلی به داشتن فعالیت اقتصادی ندارند».

قانونگذاری راه چاره نیست 

آن 30درصد معروفی که از آن به‌عنوان سهم زنان در مشاغل مدیریتی و... یاد می‌کنیم، یکی از اتفاق‌های خوب سال‌های اخیر است. اگرچه ممکن است که در عمل واقعا 30درصد پست‌های نهادهای دولتی و عمومی برای زنان کنار گذاشته نشود اما حداقل می‌توان ادعا کرد یک گام به هدف عدالت جنسیتی نزدیک شد‌ه‌ایم. سیاووشی در این‌باره می‌گوید: «در برنامه ششم توسعه، «عدالت جنسیتی» تا حدی دیده شده است. برابری حقوق زن و مرد و دسترسی زن‌ها به فرصت‌های شغلی مناسب از موارد مهمی بود که در برنامه توسعه ششم به آنها اشاره شده است. اما واقعیت این است که دیدن این نکات در برنامه ششم کافی نبود و نیست و عملی شدن این نکات نیاز به ایجاد زیرساخت‌های گسترده در کشور و تغییر نگرش‌ در صاحبان قدرت و مدیران کشور دارد».

به گفته این فعال حوزه زنان تا رسیدن به سهم 30درصدی زنان در دستگاه‌های اجرایی کشور، راه درازی در پیش داریم و حتی پیشرفت معقولی هم در این حوزه نداشتیم. نماینده مردم تهران در مجلس برای همشهری توضیح می‌دهد: «بدون‌شک تلاش وسیعی از طرف معاونت زنان و مجلس دهم باعث شد که عدالت جنسیتی در برنامه ششم گنجانده شود اما قوانین صرف هرگز چاره‌گشا نبوده‌اند. ما نباید فراموش کنیم که در کنار این قوانین نیاز به فرهنگسازی و آموزش داریم؛ فرایندی که در کشورهای دیگر از مهد کودک شروع شده اما در کشور ما هنوز حتی پای آنها به مدارس هم باز نشده است و صدا و سیما هم عادت دارد زنان را در موضع ضعف ببیند».

چرا وزیر زن نداریم؟

قرار بود که وزرای زن در کابینه دوازدهم جایگاه ویژه‌ای داشته باشند اما... سؤالی که احتمالا گوشه ذهن همه ما جا مانده این است: چرا رئیس‌جمهور روحانی در کابینه خود وزیر زن ندارد؟ سیاووشی به این سؤال اینگونه پاسخ می‌دهد: «گفتند، تلاش کردیم و نشد. این همه توضیح رئیس‌جمهور حسن روحانی درباره استفاده نکردن از زنان در وزارتخانه‌هاست. چیزی بیشتر از این توضیح ندادند. برای سمت استانداری هم که گویا موانعی جدی بر سر راه انتخاب زنان تراشیده و از گوشه‌کنارها مخالفت‌هایی وجود داشت که در نهایت قوی‌تر از تصمیم آقای روحانی عمل کرد».

مدیران ارشد برای انتخاب خانم‌ها مقاومت می‌کنند 

انتخاب نشدن خانم‌ها البته انتقادی نیست که بتوان صرفا به دولت داشت. طیبه سیاووشی می‌گوید:« در بسیاری از دستگاه‌های دولتی، خانم‌هایی هستند که کارشناس‌های خبره‌ای به‌شمار می‌روند و بیش از 2دهه هم می‌شود که در حوزه خود فعالیت دارند اما همه می‌دانند که شانس آنها برای گرفتن یک پست مدیریتی چقدر کم است. مدیران ارشد مرد، خانم‌ها را حتی به‌عنوان یک مدیر میانی انتخاب نمی‌کنند و این نشانگر وجود یک تفکر غلط در بدنه جامعه است».

چنددرصد پست‌های مدیریتی  در یک سال اخیر در اختیار  زنان بوده است؟ 

 در یک سال اخیر انتصاب مدیران زن در رده‌های مختلف در دستگاه‌های اجرایی، 16.5درصد رشد داشته است.
  از 6هزار و 225مدیر زن در سال 96به 7هزار و 255نفر در سال 97رسیده‌ایم. 
  تعداد مدیران عالی زن از 3.2درصد در سال 96به 3.9درصد در سال 97 افزایش یافته است.
  تعداد مدیران میانی زن از 5.9درصد در سال 96به 6.8درصد در سال 97رسیده است. 
  تعداد مدیران پایه زن در یک سال اخیر 1.8درصد رشد داشته است.
  تا پایان سال گذشته، در وزارت کشور تنها 510خانم سمت‌های مدیریتی و سرپرستی گرفته‌اند.