منابع
جازموریان خواب آب می‌بیند
کارشناس آب‌های زیرسطحی: حوزه آبریز سد جیرفت تاثیر چندانی روی پهنه جازموریان ندارد
راضیه زنگی‌آبادی| کرمان - خبرنگار :
تالاب جازموریان که سال‌هاست تشنه آب است، هنوز به حقابه خود دست نیافته است. شرکت آب منطقه‌ای کرمان معتقد است این حقابه از سد جیرفت تأمین نمی‌شود، اما کارشناسان محیط زیست نظر دیگری دارند. این در حالی است که چند روز پیش در فضای مجازی، خبری مبنی بر دستور رها‌سازی حقابه زیست‌محیطی تالاب بین‌المللی جازموریان از سد جیرفت منتشر شد.
فرماندار رودبار در این زمینه به همشهری گفت: هنوز خبری در این خصوص از مقامات بالا به دست نیامده است. به همین دلیل به سراغ شرکت آب منطقه‌ای استان رفتیم تا دلیل رها نشدن حقابه جازموریان را تا به اکنون جویا شویم.
«اصغر طبیبیان»، کارشناس آب‌های زیرسطحی در شرکت آب منطقه‌ای استان که مشاور ارشد مدیرعامل این شرکت نیز است، می‌گوید: حقابه پایین‌دست سد جیرفت کاملاً رعایت می‌شود و بیش از این‌که سهم زیست‌محیطی آن باشد، از سد جیرفت به پایین رها می‌شود و در رودخانه هلیل جریان می‌یابد. اما سطح حوزه آبریزی که به پهنه جازموریان- که تالاب هم نام نمی‌گیرد و در اصل یک دریاچه فصلی به حساب می‌آید-وارد می‌شود، باید از سطحی معادل 69هزار متر مربع که رواناب‌ها یا جریانات میان‌سطحی در آن تخلیه می‌شوند، رد شود؛ اما سد جیرفت فقط روی 8 هزار کیلومتر مربع قرار گرفته است؛ یعنی سد فقط همین مقدار آب را تنظیم می‌کند. بنابراین حوزه آبریز سد جیرفت تاثیر چندانی روی پهنه جازموریان ندارد.
طبیبیان ادامه می‌دهد: آنچه برای جازموریان اتفاق افتاده است، در اصل مشکلی است که برای تمام ایران پیش آمده و تالاب‌های دیگر را نیز درگیر کرده است. دلایلش به چندین مورد برمی‌گردد که یکی از آن‌ها تغییر اقلیم است. سیل و خشکسالی افزایش پیدا کرده و دمای متوسط کره زمین، ایران و در نتیجه کرمان، هر سال رکورد می‌شکند. این به این معناست که کره زمین در سال 2016 از 180 سال گذشته گرم‌تر شده و و این روند تا سال 2018 ادامه‌دار بوده است. این گرما باعث شده در کرمان تبخیر افزایش پیدا کند و بارندگی در پهنه جازموریان نسبت به بلندمدت 15 درصد کاهش پیدا کند. میزان جریانات سطحی مثل رودخانه هلیل و شور در منطقه جنوبی و همچنین بمپور در سیستان و بلوچستان که از ایرانشهر می‌آید، حدود بیش از 50 درصد کم شده است.
به گفته وی کشاورزی بی‌رویه که اقتصاد مردم به آن وابسته شده است هم به دنبال مشکلات دیگر است. بیش از 17هزار چاه در جنوب وجود دارد که آب برداشتی از این چاه‌ها بیش از توان دشت‌های پهنه جازموریان بوده و باعث شده سطح آب زیرزمینی افت پیدا کند. در نتیجه جریانات زیر سطحی هم نتوانستند خود را به پهنه جازموریان وارد کنند تا کمی سطح پهنه را خیس نگه دارند و ریزگرد هم ایجاد نشود.
جازموریان کانون اصلی ریزگرد نیست
کارشناس آب‌های زیرسطحی ادامه می‌دهد: مشکل عمده گرد و غبار از پهنه جازموریان نیست و اگر آمار سازمان هواشناسی را مشاهده کنید نشان می‌دهد ریزگردهای کویر لوت و دشت‌های شمال کرمان، به مراتب از پهنه جازموریان بیشتر است. نقشه‌های گرد و غبار ماهانه، فصلی و سالانه در سازمان هواشناسی نشان می‌دهد بحران ریزگرد، منحصراً مربوط به جازموریان نیست. راه حلی که در این خصوص وجود دارد این است که اقتصاد و معیشت مردم به چاه‌های غیرمجاز وابسته نباشد. گزینه بعدی روش کشاورزی سنتی است که به روش‌های نوین باید تغییر پیدا کند. برداشت اضافه از چاه‌های غیرمجاز را نیز باید کم کنیم تا میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی هم کاهش یابد. در آخر هم در پهنه جازموریان گیاهان محلی سازگار با منطقه را شناسایی و کشت کنیم تا تثبیت زمین اتفاق بیفتد و ریزگرد کمتر شود.
جازموریان زنده می‌شود
«محمد کهرم»، کارشناس محیط زیست، در خصوص تالاب بین‌المللی جازموریان نظر متفاوتی دارد. او می‌گوید: اگر نتوان از سد جیرفت آب جازموریان را تأمین کرد، همین‌قدر که آبی به این زمین وارد شود تا آن را خیس کند، از مردن آن جلوگیری می‌کند. در غیر این صورت سرنوشت تالاب هامون برای آن اتفاق می‌افتد و ریزگردها شهر زابل را نیز عاجز می‌کنند. اگر در طولانی‌مدت جازموریان رو به خشکی رود، رسوبات کف آن‌که طی سال‌ها انباشته شده، ریزگرد را تشکیل می‌دهد و باعث می‌شود همه گیاهان این تالاب خشک شود در نتیجه خاکش مستعد تولید ریزگرد می‌شود؛ بنابراین حتی اگر یک‌دهم آب جازموریان را بتوان تأمین کرد باید این آب را به تالاب رساند. آب پشت سد هیچ بهره‌وری ندارد و وقتی می‌تواند جازموریان را آباد کند چرا رها نشود.
کهرم ادامه می‌دهد: این‌که می‌گویند جازموریان مرده است، درست نیست، طبیعت می‌تواند خودش را ترمیم کند، در خیلی نقاط دیده شده امثال تالاب‌هایی مثل جازموریان خشک شده‌اند، اما بعد از 40 سال آب را که به آن برگرداندند تالاب احیا شد و همه گیاهان و جانوران نادر به آن برگشتند. در واقع اگر به جازموریان آب بدهید، زنده می‌شود.
ریزگرد از نقطه‌ای نزدیک شهر بلند می‌شود
کهرم در خصوص ریزگرد ایجادشده از جازموریان هم می‌گوید: شاید نتوان تخمین زد ریزگردها از کجا آمده‌اند، اما یک موضوع کاملاً مشهود و آن هم این است که ریزگردی که از فاصله دور می‌خواهد وارد استان کرمان شود، باید منتظر یک باد قوی در این جهت باشد ولی اولین منشأ ریزگردها در شهر کرمان همان تالاب خشک‌شده‌ای است که در نزدیکی آن قرار دارد؛ یعنی جازموریان. این تالاب با توجه به این‌که نزدیک کرمان است، احتمال این‌که در تولید ریزگرد مشارکت داشته باشد، نسبت به کویر لوت، مرکزی و شور نقش بیشتری دارد.
احیای جازموریان کمک به حفظ سفره‌های آب زیرزمینی
«محمد کهرم»، کارشناس محیط زیست، می‌گوید: یکی از راه‌هایی که سفره‌های آب زیرزمینی را می‌توان با آن حفظ کرد، تامین پوشش گیاهی سطح خاک است؛ بنابراین اگر جازموریان را احیا کنیم در واقع به سفره‌های آب زیرزمینی هم کمک کرده‌ایم. به گفته کهرم، حقابه جازموریان فقط از سد جیرفت می‌تواند فراهم شود. سد پیشین در مرز ایران و پاکستان هم شاید بتواند آب را برای جازموریان تامین کند، اما نیاز به کانال‌هایی برای رساندن آن وجود دارد و درواقع بهترین گزینه سد جیرفت است.
