رسالت دانشگاه‌ها در حوزه منابع طبیعی

مهندس شاهرخ جباری ارفعی/عضو پیشین شورای‌عالی جنگل

وقتی از ماهواره‌های آسمان می‌توان تابلوی خیابان‌های زمین را خواند یا پهپادها می‌توانند نقطه‌ای از زمین را هدف قرار دهند، واقعا مایه تأسف است که تعیین مساحت جنگل به یک موضوع پیچیده و اختلاف‌برانگیز منجر شود. حال بررسی کیفیت، تعیین شاخص و استانداردهای آن پیشکش!
می‌دانید سازمان منابع طبیعی که متولی جنگل‌ها و مراتع کشور است مساحت جنگل‌های شمال ایران را 2میلیون هکتار اعلام کرده اما سازمان حفاظت محیط‌زیست این عدد را قبول نکرده و محاسبه مساحت آن را به مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع سفارش داده است؛ این مؤسسه مساحت جنگل‌های شمال کشور را یک میلیون و600 هزار هکتار برآورد کرده است. به راستی مگر محاسبه مساحت جنگل، آن هم با استفاده از انبوه تصاویر ماهواره‌ای، چه کار شاقی است که 2دستگاه در تعیین آن 400هزار هکتار اختلاف دارند! مهندس کریم ساعی، بنیانگذار جنگلبانی نوین حدود 80 سال قبل، با اسب و پیمایش میدانی، طول و عرض جنگل را برآورد کرده و مساحت آن را تخمین زده است. ایشان در کتاب خود تأکید کرده که این رقم تخمین است و 25درصد بالا و پایین دارد! عجیب اینجاست که هم‌اکنون و با استفاده از چشمان آسمان هم آمار 2دستگاه اجرایی 20درصد بالا و پایین دارد! البته از این بگذریم که عده‌ای همچنان تخمین 80سال قبل استاد ساعی را وحی منزل فرض کرده و روی رقم 3میلیون و 400هزار هکتار مانور می‌دهند و تحلیل می‌نویسند.
می‌دانیم که جامعه جنگلداری کشور در بخش‌های دانشگاهی، تحقیقاتی و اجرایی کم‌کاری زیادی دارد، اما چنان نیست که دانشگاهیان از داوری یک پروژه برآورد سطح ناتوان باشند!
حال پرسش این است که چرا 20دانشکده منابع طبیعی کشور در این مورد سکوت کرده‌اند؟ چرا از نیروی انسانی جوان در اختیار و فناوری نوین موجود استفاده نکرده و داده‌های مطمئن به جامعه علمی، اجرایی و مردم کشور ارائه نمی‌شود؟ امروزه حتی با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی، می‌توان مساحت دقیق جنگل‌ها را به‌صورت مفروض و برای دهه‌های قبل هم تعیین کرد! امید است دانشگاهیان احساس مسئولیت بیشتری کرده و جدی‌تر به انجام رسالت علمی خود بپردازند. متقابلا دستگاه اجرایی نیز به‌جای استفاده نمایشی و باری به هرجهت از دانشگاهیان به سمت بهره‌گیری هدفمند از این توان علمی حرکت کرده تا استادان و دانشجویان علوم منابع طبیعی و جنگل، نقش پررنگ‌تری در بهره‌وری از دانش روز و انتقال آن به عرصه‌های منابع طبیعی به‌عهده بگیرند. گشودن کلاف سردرگم مدیریت منابع طبیعی کشور و تأمین پایداری آن با بهره‌گیری از دانش روز، استفاده از تجارب موجود و تأمین مشارکت ذینفعان و نقش‌آفرینان امکان‌پذیر است؛ چنین باد!