شبکه‌های اجتماعی در مقابل انحصار رسانهای
مقام‌های وزارت ارتباطات در مقابل گزارش‌های تلویزیونی به‌صورت گسترده از توییتر استفاده کرده و می‌گویند دوران بزن درروی رسانهای تمام شده است
اشکان خسروپور/خبرنگار
گزارش‌های جدید صداوسیما درباره شبکه ملی اطلاعات و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی باعث واکنش‌های جدی وزیر و مسئولان ارشد وزارت ارتباطات شده که این گزارش را دارای داده‌های اشتباه و خلاف واقع ارزیابی کرده‌اند. گزارش بخش خبری «20:30» از حمایت نکردن دولت از برنامه شبکه ملی اطلاعات می‌گوید و اینکه، پیام‌رسان‌های بومی آنطور که ادعا می‌شد، هیچ تسهیلاتی دریافت نکرده‌اند. همه اینها در حالی عنوان می‌شود که تک‌صدا ماندن رسانه تلویزیونی و رادیویی کشور یکی از بزرگ‌ترین انتقادهایی است که مردم پیش‌تر به آن اشاره داشتند و حالا حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات نیز از «پایان دوران بزن‌درروی رسانهای» و انحصارطلبی می‌گوید؛ پدیده‌ای که با حضور شبکه‌های اجتماعی محقق شده است.
صداوسیما تنظیم‌کننده است، نه مالک
مخالفت با پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی یکی از رویکردهای اصلی در بسیاری از گزارش‌هایی است که از مدت‌ها قبل در تلویزیون منتشر می‌شود. این در حالی است که بنا به آخرین آمارهای معتبر در جهان، خواه‌ناخواه سلیقه‌های عمومی به سمت رسانه‌های جدید گرایش پیدا کرده است. آخرین آمار جهانی نشان می‌دهد به‌صورت میانگین کاربران جهان در سال۲۰۱۸ روزانه ۱۵۷دقیقـــه از اینترنت استفاده می‌کنند. این در حالی است که میزان متوسط استفاده از تلویزیون در جهان به‌صورت روزانه ۱۶۴دقیقه تخمین زده شده‌است. در سال۲۰۰۹ اما این رقم ۱۸۸دقیقه استفاده روزانه تلویزیون و ۴۹دقیقه استفاده از اینترنت بوده است. حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات در این‌باره می‌گوید: «صداوسیما این حس را دارد که تأثیرگذاری رسانه‌های اجتماعی تأثیرگذاری خودش را از بین می‌برد. در صورتی که اگر بتواند به‌عنوان یک بزرگ‌تر رسانهای در کشور، تنظیم مقررات را درست انجام بدهد و انحصارزدایی کند، شأن خودش حفظ می‌شود و نیازی به انتشار اخبار خلاف واقع نیست.» به گفته فتاحی، مشکل از آنجایی شروع می‌شود که براساس قانون بحث تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر انحصاراً در اختیار صداوسیماست اما این ارگان، «تنظیم مقررات» را خط زده و خودش را مالک صوت و تصویر فراگیر می‌داند؛ نه تنظیم‌کننده مقررات مربوط به آن. به عقیده او صداوسیما می‌گوید صاحب هر صوت و تصویری است که در فضای اینترنت کشور -ازجمله شبکه‌های تعاملی- رد و بدل می‌شود. این ادعا باعث دردسرهای زیادی برای شبکه‌های اجتماعی داخلی شده و نیاز به تجدیدنظر در این‌باره به‌شدت احساس می‌شود.
پایان انحصارگرایی رسانهای
پایان دوران بزن‌درروی رسانهای و انحصارگرایی از مزایای مهمی هستند که با حضور رسانه‌های مجازی، پیش‌روی جهان و البته ایران قرار گرفته است. حمید فتاحی، معاون وزیر ارتباطات درباره آخرین پستی که در توییتر او منتشر شده، به همشهری می‌گوید: «شبکه‌های اجتماعی تأثیرگذاری مهمی دارند. وقتی بخش خبری 20:30 خبری را منتشر می‌کند و جواب مسئولان در شبکه‌های اجتماعی بازتاب وسیع پیدا می‌کند، مطالبه ایجاد می‌شود و بخش خبری مجبور به پاسخگویی می‌شود.» وی البته تأکید می‌کند که حضور شبکه‌های اجتماعی به‌معنای نفی صداوسیما نیست؛ «به خاطر رویکرد مثبت وزارت ارتباطات نسبت به فضای آنلاین و استفاده از فرصت‌ها در شبکه‌های اجتماعی، همه سفرهای استانی وزیر و جلسات پرسش و پاسخ به‌صورت زنده و آنلاین پخش می‌شود اما در عین حال، نمی‌خواهیم به‌خاطر یک عده قلیل که در یک بخش خبری خلاف‌واقع‌گویی را دامن می‌زنند، کل خدمات صداوسیما را زیر سؤال ببریم. شبکه‌های اجتماعی حالت تعاملی دارند، اثر رسانهای بزرگی داشته و به همین دلیل باید از آنها استفاده کرد؛ ضمن اینکه لازم است مراقب بخش‌های نامطلوب آن نیز باشیم. صداوسیما هم مؤثر است.»
مکث
فعالیت در توییتر غیرقانونی نیست
در بخشی از گزارش «20:30» از حضور وزیر ارتباطات در یک شبکه غیرقانونی سخن به میان آمده بود. منظور شبکه اجتماعی توییتر است که به‌جز وزیر ارتباطات، معاونان او و البته، بسیاری از شخصیت‌های بزرگ کشور نیز در آن عضویت دارند. حمید فتاحی در این‌باره به همشهری می‌گوید: «اینکه دفتر مقام معظم رهبری برای اطلاع‌رسانی داخلی و خارجی از بستر شبکه توییتر استفاده کرده، نشان می‌دهد فضا کاملا تأثیرگذار است.» این در حالی است که مسئولان رده‌بالای کشور، از مدت‌ها قبل بارها اعلام کرده‌اند استفاده از پلتفرم‌های فیلترشده غیرقانونی نیست. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات در همین‌باره به همشهری گفته بود: «فعالیت توییتر در ایران ممنوع است اما فعالیت ایرانی‌ها در توییتر ممنوع نیست. این یک اصل حقوقی است. قاضی می‌تواند حکم دهد و فعالیت یک شرکت را ممنوع اعلام کند اما نمی‌تواند یک حکم کلی برای کل شهروندان یک کشور بدهد.» ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه نیز در همین‌باره به همشهری گفته بود: «توییتر طی یک پروسه قضایی در کشور بسته شده است. اما در عین حال، درباره اینکه آیا کاربری این سایت قانونی است یا نه، بحثی نشده است. از آنجایی که صراحت قانونی نداریم که کاربری چیزی که مسدود شده قانونی یا غیرقانونی است، به‌نظر نمی‌رسد کاربری آن غیرقانونی باشد. خود سایت بسته شده اما کاربری‌اش می‌تواند غیرقانونی نباشد.»