اقتصاد شیرین

اشکان جهان‌آرای |   ساری -خبرنگار:  

پزشکان، کارشناسان تغذیه، مشاوران، متخصصان طب سنتی و همه افرادی که حرفه‌شان به نوعی با سلامتی ارتباط دارد، مصرف روزانه عسل را به افراد توصیه می‌کنند؛ ماده‌ای ارزشمند که در همه جای دنیا طرفدار دارد و ارزش غذایی آن بر کسی پوشیده نیست. حاصل تلاش زنبورها و زنبورداران در سراسر دنیا علاوه بر ارزش غذایی، ارزش اقتصادی بالایی نیز دارد و همین ارزش اقتصادی سبب شده که در سال‌های اخیر توجه به توسعه تولید آن در استان‌های مستعد از جمله مازندران افزایش یابد.
ایران با تولید سالانه 88 هزار تن عسل معادل 5 درصد عسل تولید شده در جهان، یکی از کشورهای بالانشین جدول تولید عسل دنیا به شمار می‌آید. تلاش زیادی برای حفظ و ارتقای این رتبه در کشور طی سال‌های اخیر انجام شده است.

 کشور ما در تولید عسل در حالی هشتمین کشور دنیاست که از نظر تعداد کندوها رتبه چهارم را در اختیار دارد. این موضوع نشان‌دهنده بهره‌وری بهتر از کندوها در کشورهای دیگر است.مازندران یکی از استان‌های بااستعداد در تولید عسل محسوب می‌شود. عسل مناطق کوهستانی و برخی مناطق کوهپایه‌ای استان از شهرت خاصی برخوردار است، این محصول با ارزش و کیفیت تولید شده در مناطق مختلف مازندران هنوز در رقابت با عسل برخی نقاط دیگر کشور ضعیف‌ عمل می‌کند و زیر سایه برخی نام‌ها قرار گرفته است، تا جایی که در بازار مازندران می‌توان جولان نام مناطق دیگری از کشور را که تولیدکننده عسل هستند، به وفور دید.


وضعیت مناسب تولید عسل در استان

در سال‌های اخیر با رشد فعالیت‌ها در بخش زنبورداری، میزان تولید عسل در استان نیز افزایش یافت. در حال حاضر مازندران پنجمین استان در تولید عسل است. بر اساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی، زنبورداران مازندرانی سال گذشته بیش از 5600 تن عسل از کندوها برداشت کردند که رشد بیش از هزار تنی تولید این محصول ارزشمند در مازندران را نسبت به کمتر از یک دهه پیش نشان می‌دهد. البته در کنار این افزایش و رشد تولید، برخی اتفاقات که می‌توانست برای اقتصاد شیرین عسل در مازندران رقم بخورد، به دلایل مختلف رخ نداد. برای نمونه برندسازی این محصول یا جلوگیری از نفوذ محصولات کم‌کیفیت در بازار مازندران هنوز وضعیت خوبی ندارد؛ این در حالی است که عسل تولید شده در مازندران از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی مازندران از وجود 579 هزار کلنی زنبور عسل در مازندران خبر می‌دهد و می‌گوید: حدود یک درصد از این کلنی‌ها سنتی و بقیه مدرن هستند. در استان بیش از 6 هزار زنبوردار به پرورش زنبور عسل و تولید عسل مشغولند. 

«علیرضا عطایی‌نژاد» با بیان این‌که از سال 1392 توجه به افزایش تولید عسل و پرورش زنبور عسل بیشتر شد، اظهار می‌کند: با پرداخت تسهیلات و ارائه خدمات حمایتی به متقاضیان، افزایش تولید عسل را در مازندران شاهد هستیم. طبق برنامه‌ریزی‌ها سالانه به طور میانگین 5 تا 10 درصد به ظرفیت تولید عسل در استان افزوده می‌شود که به همین نسبت تولید عسل نیز هر سال رشد دارد.


عسل چهارفصل

این مسئول یکی از موقعیت‌های ویژه مازندران برای تولید عسل را وجود انواع گل و گیاه در فصول مختلف سال می‌داند و می‌افزاید: زنبورداری شغلی سیار است و زنبورداران مازندرانی این فرصت را دارند که در هر فصل با کوچ دادن زنبورها به مناطقی که گل و گیاه دارند، از مواهب طبیعی برای تولید عسل استفاده کنند. در مازندران تقریبا سه‌چهارم از سال گل‌های مختلفی برای تغذیه زنبور وجود دارد. به همین دلیل زنبورداران سعی می‌کنند برای تغذیه زنبور فقط از گل و گیاه استفاده کنند.

معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان خاطرنشان می‌کند: در بررسی‌هایی که انجام شده بود مشخص شد که حجم عسل تولید شده توسط کلنی‌های زنبورداران مازندرانی کمتر از عسل برخی زنبورداران استان‌های دیگر است. دلیل آن استفاده نکردن زنبورداران مازندرانی از خوراک غیرطبیعی برای زنبورهاست. بنابراین عسل تولید شده در استان از ارزش غذایی بالاتری برخوردار است. ضمن این‌که وجود زنبورها برای باغبانی، مراتع و مزارع به دلیل اثرگذاری در تغذیه و باروری گیاهان اهمیت و فایده بسیار زیادی دارد.


رتبه نخست کشور در تنوع عسل

عطایی‌نژاد تنوع عسل تولید شده در مازندران را نیز از امتیازات این محصول عنوان می‌کند و می‌گوید: یکی از ویژگی‌های ممتاز عسل تولید شده در مازندران، تنوع گونه‌های عسل است. به دلیل تنوع گل و گیاه در فصول مختلف و ارزش دارویی و غذایی که هر کدام از گل‌ها در فصول مختلف سال دارند، عسل‌های تولید شده در مازندران دارای طعم‌های مختلف و با ارزش‌های غذایی گوناگون هستند. به همین دلیل عسلی که در مازندران تولید می‌شود، طبیعی‌تر، متنوع‌تر و دارای ارزش غذایی بالاتری است. مازندران به خاطر داشتن انواع و اقسام گل و گیاه از نظر تنوع عسل رتبه اول کشور را در اختیار دارد.این مسئول درباره چشم‌انداز مازندران برای افزایش تولید عسل و کسب رتبه‌های بالاتر در جدول تولیدکنندگان عسل کشور، اظهار می‌کند: برنامه‌های ما برای افزایش تولید عسل مدون است، اما در تولید این محصول عوامل مختلفی دخیل هستند.

 مازندران در شرایطی رتبه پنجم کشور را در تولید عسل در اختیار دارد که از نظر مساحت 5/1درصد جغرافیای کشور را تشکیل می‌دهد. در حقیقت اگر میزان تولید عسل را به تناسب مساحت جغرافیایی در نظر بگیریم، رتبه مازندران بالاتر از رتبه کنونی است.وی در پاسخ به این‌که چرا عسل تولید شده مازندران دارای جایگاه مناسبی در برندهای عسل کشور نیست، خاطرنشان می‌کند: برای برندسازی و بسته‌بندی، بخش صنعت باید ورود کند و جهاد کشاورزی متولی این بخش نیست. برنامه‌هایی تدوین شده که امیدواریم به نتیجه برسد و به مطرح‌تر شدن عسل با کیفیت مازندران در کشور بینجامد. این کار می‌تواند جلوی عرضه عسل تقلبی در بازار مازندران را بگیرد و سبب افزایش رونق اقتصادی شود.


جشنواره «شیرگاه، شهر عسل»

فعالیت‌های مربوط به تولید عسل در مازندران در حال افزایش است. یکم تا پنجم آذرماه شهر شیرگاه جشنواره‌ای به نام «شیرگاه، شهر عسل» برگزار کرد که در آن زنبورداران این منطقه عسل تولیدی کندوهای خود را عرضه کردند تا به مخاطبان جشنواره و مسئولان نشان دهند که عسل تولید شده در این منطقه از نظر کیفیت و تنوع ظرفیت بالایی دارد. سال 1393 نیز در شیرگاه جشنواره ملی عسل برگزار شده بود.
 به گفته مدیر جهاد کشاورزی سوادکوه شمالی، شیرگاه با 510 زنبوردار و تولید بیش از 530 تن عسل در سال در زمینه تولید عسل رتبه اول را در مازندران دارد. 
«قاسم حکمت‌شعار» برندسازی برای عسل، اشتغال‌زایی، ایجاد خودباوری و امید در میان زنبورداران، جوان‌گرایی، حمایت از تولیدات داخلی و گام برداشتن در مسیر اقتصاد مقاومتی را از اهداف برگزاری این جشنواره عنوان کرد. عسل به دلیل قیمت قابل توجهی که دارد و مصرف بالای آن در کشور می‌تواند برای مناطق مختلف مازندران یک فرصت اقتصادی بی‌نظیر را رقم بزند، مشروط بر آن‌که برای بازار و برندسازی آن هم برنامه‌ریزی انجام شود.