خشم و هیاهو

دیروز احتمالا درباره هولیگانیسم در فوتبال آرژانتین گزارشی در همین صفحه خواندید. اراذل فوتبال در آرژانتین پیش برخی همتاهای اروپایی خود روسفید به نظر می‌رسند. همین پریشب هواداران تیم آاک آتن روی سر تماشاگران آژاکس، آتش ریختند؛ به همین سادگی، انگار جنگ است. نکته جالب این‌که اوباش لهستانی هم بین همکاران(!) یونانی و هلندی خود دخالت کردند و یک گوشه کار را گرفتند. هلندی‌ها و انگلیسی‌ها در هولیگانیسم ید طولایی دارند. هواداران آژاکس خارج از ورزشگاه المپیک آتن و در مرکز شهر در خیابان الکساندراس غائله‌ای برپا کردند که هواداران تیم لهستانی کراکوویا ورشو هم که در محل حاضر بودند به آنها ملحق شدند تا با هم حماسه خلق کنند. یونانی‌ها رسم میهمان‌نوازی را هم به‌جا آوردند و هواداران تیم پاناتینایکوس با آژاکسی‌ها علیه رقیب‌شان آاک متحد شدند و شهر را به‌هم ریختند. بساط کوکتل‌مولوتف هم پهن بود. درگیری‌ها در حدی شدید بود که طبق قانون اگر همین جنگ‌وجدل در ورزشگاه رخ می‌داد هر دو تیم ممکن بود از رقابت‌های لیگ قهرمانان اخراج شوند. همان شب اولتراس سور(لقب هولیگان‌های رئال مادرید) هم در رم خودی نشان دادند. فصل قبل بوقچی‌های اسپورتینگ لیسبون در واکنش به نتایج ضعیف آخر فصل این تیم به زمین تمرین ریختند و بازیکنانی از جمله بازیکنان خارجی مثل باس‌دوست را زخمی کردند. اوباشگری در فوتبال از بین نمی‌رود بلکه از کشوری به کشور دیگر منتقل می‌شود. 
    اوباش فوتبالی یونان
اولین آشوب فوتبالی در یونان در ژوئن1930 بعد از بازی آریس تسالونیکی و پاناتینایکوس رخ داد؛ اما نه بین هواداران این دو تیم. طرفداران المپیاکوس که از باخت تحقیرآمیز 2-8 به پاناتینایکوس عصبانی بودند هنگام بازگشت بازیکنان پانا از تسالونیکی شورش کردند و بازیکنان این تیم را ترساندند. اصطلاح هولیگانیسم هم توسط یونانی‌ها ابداع شد. تعدادی از دانشجویان یونانی که در انگلیس درس می‌خواندند در سال1962 در توصیف شرایطی که در بازی پائوک با پاناتینایکوس رخ داده بود از این کلمه استفاده کردند و روزنامه‌های انگلیسی برای اولین‌بار این اصطلاح را به‌کار بردند. البته پیش از آن فردی به نام پاتریک هولیهان ایرلندی که شغلش بادیگاردی و سرقت بود زندگی می‌کرد که برخی از نویسندگان ماجراهای او را در کتاب‌های خود شرح داده بودند و به نظر می‌رسد ریشه این کلمه در برخی روایات به نام این گولاخ ایرلندی برمی‌گردد. در سال1894 هم پلیس اسکاتلندیارد در گزارش خود درباره یک گروه نوجوان گانگستری از این اصطلاح استفاده کرده بود اما اولین‌بار که در ورزش مورد استفاده قرار گرفت به همان سال1962 مربوط می‌شود. 
    اوباش لهستانی
لهستانی‌ها بیشتر به والیبال علاقه دارند اما اوباش فوتبالی خودشان را نخود هر آشی می‌کنند؛ دقیقا مثل رفتاری که در یونان و در جریان بین دو تیم نامربوط از خود بروز دادند. یکی از بزرگ‌ترین آشوب‌های فوتبالی مسابقات انتخابی جام‌جهانی1994 در لهستان و در بازی با انگلیس رخ داد. آشوبگران فوتبالی لهستان به «اوستاواکی» معروف‌اند. معنای این کلمه تقریبا می‌شود «یک جنگ از پیش ترتیب‌داده شده». یک‌بار در سال2003 بین هواداران اشلاسک وروکلاو و آرکا گدینیا درگیری پیش آمده که در نهایت شهر به آشوب کشیده شد و مردم با سنگ و چاقو و تبر با پلیس درگیر شدند و یک نفر هم در این درگیری‌ها کشته شد.
    ریشه تاریخی
سابقه اوباشگری در فوتبال به قرن چهاردهم میلادی برمی‌گردد. بله، درست خواندید؛ قرن چهاردهم یعنی 5قرن پیش از اختراع فوتبال به شکل نوین. فیفا تایید کرده که ریشه فوتبال به سده دوم و سوم پیش از میلاد می‌رسد؛ زمانی که نظامیان چینی تمرینی نظامی شبیه فوتبال انجام می‌دادند و به آن «کوجو» یا «تسو چیئی» به معنای لگد و توپ می‌گفتند. حتی در سده دهم میلادی چینی‌ها لیگی در همین رشته ورزشی داشتند که این کوجو لیگ به نام «شان یوئه ژنگ سای» شناخته می‌شد و لیگی سراسری بود با بازیکنان حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای. سابقه وندالیسم (تخریب بی‌هدف اموال عمومی و اشیای باارزش) در فوتبال به قرن چهاردهم برمی‌گردد زمانی که به‌خاطر خشونت فوتبالی‌ها و وندالیسم، پادشاه انگلستان، ادوارد دوم مجبور شد فوتبال را قدغن کند. آن زمان با پیگ‌بلدر یا همان مثانه خوک فوتبال بازی می‌کردند که معمولا پیرامون مسابقات آن ناآرامی اجتماعی و زدوخورد شکل می‌گرفت. اما اولین‌بار هولیگانیسم طبق تحقیقات دانشگاه لیورپول در سال1846 شکل گرفت که این پیش از ثبت رسمی فوتبال با قوانین مدرن بود. در اوایل دهه1880 اوباشگری در فوتبال کم‌کم شکل رسمی پیدا کرد و در سال1885 وقتی پرستون‌نورث‌اند تیم استون‌ویلا را 5 بر صفر شکست داد، مردم بازیکنان هر دو تیم را به باد کتک گرفتند طوری که یکی از بازیکنان تیم برنده به کما رفت. یک سال بعد درگیری مشابهی بین هواداران همین تیم پرستون با طرفداران کویینز پارک‌رنجرز پیش آمد که یک پیرزن 70ساله مست هم خودش را در تاریخ هولیگانیسم به‌عنوان اولین اوباش فوتبالی سن‌بالا ثبت کرد. 
    کشوربه‌کشور
هولیگانیسم فوتبالی در برخی کشورها مثل کشور خودمان گاهی ریشه نژادی هم دارد. به‌طور مثال در بوسنی هواداران تیم‌های اف‌ک‌سارایه‌وو، زلینیتسار و ولتس موتسار ریشه بوسنیایی دارند؛ در برابر صرب‌ها که از بوراک بانیا لوکا، اف‌ک‌اسلاویا و درینا زوورنیک حمایت می‌کنند و کروات‌ها که تیم‌های شیروکی بریگ و زرینیتسک موتسار را دارند. غیرممکن است تیم دینامو زاگرب کرواسی با ستاره‌سرخ بلگراد از صربستان مسابقه داشته باشد و بازی به آشوب نکشد. در فرانسه کل‌کل‌های فوتبالی به فحش‌های نژادپرستانه ختم می‌شود و بیشتر در سطح شبکه‌های اجتماعی جریان دارد اما هواداران مارسی ریشه‌ای قدیمی در هولیگانیسم دارند. در آلمان اگر آشوبی در مسابقات داخلی و نه در بازی با تیم‌های هلندی و انگلیسی رخ دهد پای نئونازی‌ها در میان است. برخی اختلافات سیاسی هم معمولا باعث آشوب در فوتبال می‌شود که ریشه آنها مبارزات جدایی‌طلبانه است و نمونه آن را می‌توان در لالیگا بین رئال و بارسلونا از ایالت کاتالونیا یا درگیری بین انگلیسی‌ها و ایرلندی‌ها دید. انگلیسی‌ها تا پیش از محرومیت باشگاه‌های این کشور از رقابت‌های اروپایی توسط یوفا در اروپا ترکتازی می‌کردند و نمونه آن اتفاقات ورزشگاه هیسل در فینال جام باشگاه‌های اروپا بین لیورپول و یوونتوس در بلژیک بود. ترکیه‌ای‌ها بعد از شکست یا پیروزی تیر هوایی یا برخی مواقع تیر زمینی شلیک می‌کنند. حتی در بنگلادش هم بین هواداران محمدان و رحمت‌گنج در سال2001 درگیری رخ داد و هواداران محمدان به وسط زمین ریختند و با پلیس درگیر شدند و کار به گاز اشک‌آور کشید. شاید باورتان نشود اما در کشورهایی که فوتبال درست‌وحسابی ندارند هم آشوبگری فوتبال وجود دارد؛ کشورهایی مثل میانمار، هند، السالوادور، گینه استوایی و حتی نپال! نپالی‌ها یک‌بار در بازی با بنگلادش و یک‌بار بازی با فلسطین سکه و آشغال و حتی گوشی موبایل به سمت بازیکنان پرت کردند. فیلم اخیر ساشا بارون کوهن با نام برادران گریمزبی به‌طرز بامزه‌ای به موضوع هولیگان‌های فوتبال پرداخته است.