خوی در چند قدمی خشکسالی

هادی پناهی|   ارومیه - خبرنگار:

آذربایجان غربی دومین استان پرآب کشور محسوب است، اما به دلیل نبود مدیریت منابع آب و همچنین خشکسالی‌های طولانی‌مدت که سال‌هاست کشورمان با آن درگیر است، این استان هم با مشکلات عدیده‌ای‌ در این حوزه رو‌به‌رو شده است. در این میان شرایط شهرستان خوی بحرانی‌تر از سایر شهر‌ها به نظر می‌رسد. امروز، آب شرب این شهرستان از طریق آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود که این موضوع باعث افت شدید آب‌های زیرزمینی در منطقه شده است. حال مسئولان ذی‌ربط کمتر از 5 سال زمان دارند تا برای عبور از بحران آبی، فکری به حال تامین آب پایدار مخزنی کنند. راهکاری که به نظر می‌رسد با انتقال آب از سد آغ‌چای و یا ساخت سد غازان روی رودخانه قطور برای رفع مشکلات کم‌آبی این منطقه کارساز باشد. 


بحران در نزدیکی

مدیر‌عامل شرکت آبفای آذربایجان غربی با بیان این‌که در حال حاضر تامین آب شرب مردم شهرستان خوی از طریق حفر چاه و استفاده از آب‌های زیرزمینی انجام می‌شود، اظهار می‌کند: با توجه به این‌که این شهرستان دشت ممنوعه محسوب می‌شود، به همین دلیل در حفر چاه نیز دچار مشکلات عدیده‌ای شده‌‌ایم. ضمن آن‌که به دلیل برداشت‌های انجام‌شده در سال‌های گذشته سطح آب‌های زیرزمینی خوی 2 متر کاهش یافته است.
«رسول اکبر» در پاسخ به این سوال که منظور از دشت ممنوعه چیست، عنوان می‌کند: به دلیل آن‌که خوی از لحاظ آب‌های زیرزمینی فقیر است، دشت ممنوعه به آن اطلاق می‌شود. 

رئیس شورای هماهنگی مدیران عامل وزارت نیرو در آذربایجان غربی با تاکید بر این‌که در استفاده از آب‌های زیرزمینی در نقطه سر به سر قرار داریم، بیان می‌کند: خوی با جمعیت بیش از  200 هزار نفر، آب پایدار ندارد. از 10 سال پیش برای تامین آب پایدار این شهرستان، مطالعات انتقال آب از سد آغ‌چای به میزان 35 میلیون متر مکعب انجام شده است که متولی آن اداره کل آب منطقه‌ای است، اما با توجه به مشکلات اعتباری، اقدام خاصی درباره آن نشده است. 
اکبری ادامه می‌دهد: برای انتقال آب از سد آغ‌چای به خوی، به اعتباری بالغ بر 400 میلیارد تومان نیاز است. 

به گفته مدیر‌عامل شرکت آبفا در گذشته چایپاره و خوی یک شهرستان بودند، اما امروز با توجه به این‌که هر کدام یک شهر جدا هستند و سد آغ‌چای مابین این 2 شهر قرار دارد، برخی مسئولان شهرستانی چایپاره زمزمه‌های مخالفت انتقال آب این سد به خوی را سر داده‌اند. 


خوی، شهر بی‌سد 

فرماندار خوی به همشهری می‌گوید: در سفر اخیر رئیس‌جمهوری و هیات دولت به آذربایجان غربی و در شهرستان خوی، تامین آب شرب پایدار مهم‌ترین دغدغه و مطالبه مردم این شهرستان بود که از هیات دولت درخواست شد. خوی در حالی 2 رودخانه پرآب قطور و الند را دارد اما هیچ سدی برای ذخیره‌سازی و مدیریت منابع آب ندارد به‌طوری که خوی به شهر بی‌سد معروف  است.

«سید‌محمد عابدی» اظهار می‌کند: در جلسه‌ای که هفته گذشته مسئولان شهرستان خوی با وزیر نیرو داشتند، مصوب شد که تا یک ماه آینده برای تامین آب شرب پایدار مخزنی اقدام شود. به گفته این مسئول در کمتر از 5 سال آینده اگر برنامه‌ریزی‌ها عملیاتی نشود و به اتمام نرسد، مردم خوی دچار مشکل خواهند شد.


وعده‌ای که محقق نشده است 

عابدی درباره طرح تامین آب خوی از محل سد آغ‌چای، اظهار می‌کند: قرار بود با ساخت این سد 30 میلیون متر مکعب آب برای خوی تخصیص پیدا کند که این امر تاکنون محقق نشده 
است. 
وی با اشاره به این‌که اعتبارات این طرح از سال‌های گذشته تامین نشده است، بیان می‌کند: با توجه به تاخیر در اجرای پروژه انتقال آب از سد آغ‌چای، در سفر اخیر هیات دولت به خوی، مسئولان شهرستان با وزیر نیرو جلسه‌ای برگزار کردند و طرح ایجاد ساخت سد غازان روی رودخانه قطور خوی را پیشنهاد دادند. وزیر نیرو نیز خواستار مطالعات دقیق‌تر برای این پروژه شد. 

این مسئول ادامه می‌دهد: تا یک ماه آینده سد انحرافی بویلاپوش با هدف منحرف کردن آب این رودخانه برای سد غازان به اتمام خواهد رسید. این سد انحرافی به منظور فراهم آوردن امکان آبگیری مطمئن و تغذیه شبکه کانال‌های بخشی از اراضی دشت قطور همراه با رسوب‌گیری بخشی از مواد درشت‌دانه در 18 کیلومتری جنوب غربی شهرستان خوی در حال احداث است و با اجرای شبکه‌های آبیاری این پروژه 6 هزار و 500 هکتار از اراضی واحد عمرانی قطور تحت پوشش آبیاری نوین قرار خواهد گرفت.

فرماندار خوی اظهار می‌کند: در صورت تصویب طرح ساخت سد غازان، اعتبارات آن ملی یا از صندوق توسعه ملی خواهد بود. البته عملیات آغاز ساخت این سد در سال 88 شروع و به دلیل نبود اعتبار لازم به صورت نیمه‌کاره رها شد. این سد هم‌اکنون پیشرفت بیش از 40 درصدی دارد. 
لازم به ذکر است در سال 97 با تصویب اعتبار یک میلیارد و 500 میلیون تومانی، مطالعات سد غازان از سوی سازمان برنامه ‌و بودجه و وزارت نیرو مصوب شده بود و از 4 ماه پیش نیز مطالعات آن آغاز شد و به‌زودی به اتمام  می‌رسد.


ضرورت تعیین تکلیف سد غازان 

دشت خوی در شمال آذربایجان غربی و در همسایگی دریاچه ارومیه و حوضچه این دریاچه قرار دارد که از چند سال پیش به علت کمبود منابع آب زیر‌زمینی برای حفر چاه کشاورزی دشت ممنوعه اعلام شده است. به دلیل نبود سد و طرح‌های مهار آب سالانه بیش از 100 میلیون متر مکعب آب رودخانه‌ها در شهرستان خوی از دسترس خارج شده و به هدر می‌رود. شهرستان خوی 90 هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد که 30 هزار هکتار آن آبی و بقیه دیم است. زمین‌های کشاورزی خوی یکی از مستعد‌ترین زمین‌های کشاورزی در آذربایجان غربی به شمار می‌رود.

احداث سد مخزنی که نیازهای آبی شهرستان را تامین کند یکی از مهم‌ترین استراتژی‌های این منطقه به شمار می‌رود. احداث سد غازان‌چای طی سال‌های اخیر برای رفع مشکلات آبی این منطقه مورد توجه قرار گرفته است که در صورت بهره‌برداری، علاوه بر ذخیره‌سازی 150 میلیون متر مکعب آب، بیش از 30 هزار هکتار از اراضی این شهرستان را تحت پوشش قرار می‌دهد. با توجه به این‌که پروسه سد غازان در ۲۰ سال به سرانجامی نرسیده است، ضروری است مشکل آب شرب در کمترین زمان حل و فصل شود.