گزارش
گزارش همشهری از دفاتر غیرمجازی که با وعده‌های دروغین کاریابی، کارجویان جوان را سرکیسه می‌کنند
دام تازه برای بیکارها
محمدصادق خسروی‌علیا/ خبرنگار
تعداد دفاتر غیرمجاز و غیرقانونی کاریابی رو به افزایش است. گزارش‌های میدانی حاکی است که با شروع موج جدید بیکاری، شاخک‌های منفعت‌طلبان و سودجویان فعال شده و هر کدام از آنها به‌گونه‌ای برای خالی کردن جیب جوانان جویای کار در طراحی نقشه هستند. فضای مجازی و سایت‌ها نیز بستر مناسبی فراهم کرده‌اند تا افراد سودجو تحت عنوان کاریاب، بیکاران را سرکیسه کنند. در همین راستا از سال گذشته کانون دفاتر مشاوره شغلی و کاریابی‌های سراسر کشور با همکاری دادستانی کل کشور شناسایی غیرمجازها در وب را آغاز کرده اما با وجود این دفاتر غیرمجاز کاریابی همچنان به‌صورت آشکارا در شهر در حال فعالیت هستند و این روزها کلاهبرداران با ترفند تازه‌تری وارد گود شده‌اند. آنها با راه‌اندازی یک دفتر در سطح شهر و انجام تبلیغات کاریابی طعمه‌های خود را از بین اقشار کارگر، شهرستانی و افراد طبقه آسیب‌پذیر جامعه انتخاب می‌کنند. سودجویان با وعده‌های دروغین کارجویان را به دام می‌اندازند و با شگردهای خاص کلاهبرداری و چرب‌زبانی کار خود را پیش می‌برند. اغلب این دفاتر هیچ‌گونه مجوزی برای فعالیت ندارند اما برخی از آنها با در اختیار داشتن مجوزهای مختلف، به‌صورت غیرقانونی در زمینه کاریابی فعالیت می‌کنند. اهداف اینگونه دفاتر مشخص است؛ کلاهبرداری از بیکاران. گزارش میدانی همشهری در رابطه با برخی دفاتر غیرمجاز کاریابی و همچنین روایت افراد مالباخته است.
فرید کارگر بود. کارخانه که تعطیل شد، آمد پایتخت. در شهرش مریوان یک سال بیکار بود. هرچه به این در و آن در زد کار پیدا نکرد. در نهایت به اجبار تن به مهاجرت داد. آگهی‌های وسوسه‌انگیز کاریابی هم در این مهاجرت ناگهانی چندان بی‌تأثیر نبودند. مردجوان قبل از اینکه همه دار و ندارش را به حراج بگذارد و بیاید تهران، تلفنی با چند مرکز کاریابی صحبت کرده بود. پشت تلفن به او اطمینان داده بودند، تا پایش به تهران برسد سر یک هفته نشده، سرایدار یکی از خانه‌های شیک اعیان‌نشین شهر خواهد شد. رؤیای یک زندگی تازه فرید را قانع کرد که چوب حراج به اسباب و اثاثیه‌های خانه‌اش بزند. آخر به او گفته بودند خانه‌های سرایداری مبله است. فرید هم باور کرده بود و 40روز پیش وقتی لوازم منزلش را می‌فروخت، خوشحال بود که 4میلیون تومان کاسب شده: «الان قیمت همان اسباب و و سیله‌ها 3برابر شده.» جوان جویای کار با دلی پر از امید و آرزو، به همراه کودک و همسرش راهی پایتخت شد. او با مراجعه به 3دفتر کاریابی، نام‌نویسی کرد با این امید که هرچه زودتر به شغل رؤیایی‌اش برسد: «شب‌ها را در مسافرخانه‌های پایین شهر سپری می‌کردیم، روزها هم به دفاتر مختلف کاریابی سرمی‌زدیم. چند مرکز کاریابی مختلف ثبت نام کردم تا هر چه زودتر از خانه به دوشی نجات پیدا کنیم.» فرید بابت کاریابی به هرکدام از این 3شرکت 600هزار تومان ودیعه داده بود. یک هفته تمام شد و او به آدرس یکی از دفاتر مراجعه کرد. وقتی به آنجا رسید، در آن شرکت تخته شده بود: «بالای 200نفر، یکی از یکی بیچاره‌تر، جلوی آن مرکز کاریابی قلابی، به سر و صورت خود می‌زدند. طرف کلاهبردار بود و پول مردم را برداشت و رفت.»
2مرکز کاریابی دیگر هم به وعده خود عمل نکردند. آنها اصلا مؤسسه کاریابی نبودند، شرکت‌های پیمانکاری خدماتی و نظافتی بودند که برای کارجویان کیسه دوختند. فرید 2هفته بعد پولش تمام شد و سرافکنده و ناچار به شهرش بازگشت: «دستم به جایی بند نیست. چاره‌ای نداشتم. بعد از آن بلایی که به سرم آمد متوجه شدم اینگونه مؤسسات برای شهرستانی‌ها دام پهن می‌کنند. آنها خوب می‌دانند امثال من سرپناهی در این شهر دراندشت ندارند. وقتی تکیه‌گاهی نداشته باشی، حریف‌شان نمی‌شوی. مثلا همین دو مؤسسه‌ای که مرا بیچاره کردند، هنوز فعالیت می‌کنند. تلفن که می‌کنم، جواب می‌دهند! باورتان می‌شود؟ مثل جادوگران آدم را سحر می‌کنند. هر بار کارجویانی را که ازشان اخاذی شده با حرف‌ها و وعده‌های تازه دست‌به‌سر می‌کنند. خودمان می‌دانیم که همه حرف‌هایشان دروغ است و نباید به آنها اعتماد کرد. اما چه کار کنیم، چه کار از دستمان برمی‌آید.»
یکی از شرکت‌هایی که فرید به آن مراجعه کرده، نشانی‌اش در خیابان ستارخان پایتخت است. دیگری در 30متری جی. همانطور که مرد جوان می‌گفت، هنوز این مراکز به‌صورت غیرقانونی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
برای اطمینان از صحبت‌های فرید و چندین کارجوی دیگر که مدعی هستند شرکت‌های کلاهبرداری هنوز در سطح شهر فعالیت می‌کنند، با 2شرکت کاریابی که آگهی آنها نیز در سایت‌ها و روزنامه‌ها به‌صورت روزانه منتشر می‌شود، تماس گرفتیم.
مدیر یکی از این شرکت‌های غیرقانونی درحالی‌که تصور می‌کرد خبرنگار همشهری، یکی از افراد جویای کار است و برای سرایداری آمده، می‌گوید: «طی یک هفته در بهترین نقطه شهر برایتان کار سرایداری پیدا می‌کنیم. فقط باید بعد از نام‌نویسی مبلغ 650هزار تومان پرداخت کنید. کار آماده است.»
خانم «ر» در پاسخ به این پرسش که در قبال پرداخت این مبلغ چه تضمینی برای اطمینان خاطر کارجو می‌دهید؟ لحنش یکدفعه تغییر پیدا می‌کند و چهره حق به جانبی به‌خود می‌گیرد: «ببینید آقا. این دفتر ماست، آدرسش مشخص است. همه اینجا ما را می‌شناسند. این شمایید که غریبه‌اید و باید تضمین بدهید نه ما! ما حتی از شما نپرسیدیم که سوء‌پیشینه دارید یا نه. از رزومه کاری‌تان هم بی‌اطلاعیم. بالاخره آنجایی که قرار است شما مشغول شوید ما را معتمد خود می‌دانند و با ما کار می‌کنند. پس با این احوالات آن کسی که باید تضمین بخواهد ماییم نه شما!»
گفت‌وگو با دیگر مدیران دفاتر غیرمجاز نیز حاکی است که سبک و شیوه همه آنها بدین گونه است؛ آنها با چرب‌زبانی و گاهی هم ارعاب و تهدید، کارجویی که شک به دلش راه پیدا کرده را به عقب‌نشینی وا می‌دارند. این افراد شیاد زمانی خشمگین می‌شوند که از آنها در مورد مجوز فعالیت‌شان سؤالی پرسیده شود. در این مواقع آنها سریع شست‌شان خبردار می‌شود که طرف مقابل یا مأمور است و یا اینکه طعمه‌ای نیست که بشود به سادگی به دامش انداخت. آنها در چنین مواقعی ابتدا عصبانی می‌شوند و بعد نقاب ناراحتی و غم به چهره می‌زنند و سعی می‌کنند طوری وانمود کنند که گویی با این پرسش به آنها توهین شده است. پر واضح است که اینگونه افراد با تمام شگردهای کلاهبرداری آشنایی کامل داشته و به تعبیر فرید و دیگر فریب خوردگان «کلاهبرداران هفت‌خط» هستند.
خانم «ک» یکی از مدیران دفاتر غیرقانونی کاریابی در 30متری جی، وقتی متوجه می‌شود که طرف مقابلش کارجو نیست، با پرخاش می‌گوید: «اصلا مهم نیست از کجا آمده‌اید. خبرنگار، مأمور وزارت کار، مأمور نیروی انتظامی هر که می‌خواهی باش. ما قانونی کار می‌کنیم. حالا هر که می‌خواهد برود شکایت کند!»
رئیس اداره اشتغال و اداره نیروی کار، اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان تهران در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «شرکت‌هایی که تحت عنوان مراکز کاریابی در سطح شهر‌ها فعالیت می‌کنند از وزارت کار و تعاون مجوزی دریافت نکرده‌اند. این شرکت‌ها غالبا مجوز شرکت‌های پیمانکاری خدمات و نظافت در اختیار دارند و طبق قانون اجازه فعالیت در زمینه کاریابی را ندارند. اما متأسفانه از ناآگاهی مردم سوءاستفاده کرده و با معرفی خود به‌عنوان کاریاب اقدام به کلاهبرداری می‌کنند.»
لیلا کردی با اشاره به اینکه لیست مراکز کاریابی مجاز در سایت وزارت کار منتشر شده است، گفت: «تنها مراکز مجاز کاریابی در سطح کشور آنها هستند. در این دفاتر تنها مبلغ 20هزار تومان بابت حق عضویت و نام‌نویسی دریافت می‌شود و پس از اشتغال به‌کار طبق تعرفه‌ای که وزارت کار مصوب کرده، از کارجویان درصدی دریافت می‌کنند. اینکه دفتری قبل از اشتغال به‌کار از کارجویی مبالغ سنگین دریافت کند، این کار غیرقانونی است و بی‌تردید اینگونه دفاتر اهداف دیگری در سر دارند.»
او ادامه داد: « هم‌اکنون ۸۰۰مرکز مشاوره شغلی و کاریابی داخلی و حدود ۱۱۰کاریابی خارجی در سطح کشور به‌صورت مجاز فعالیت می‌کنند و متقاضیان باید از طریق سایت وزارت کار شرکت‌های کاریابی مجاز داخلی و خارجی را استعلام کنند تا مبادا با مراجعه به کاریابی‌های غیرمجاز، با مشکل مواجه شوند.»
در همینه زمینه :