داغ خشکسالی بر پیشانی بادامستان

جواد افتخاری| ‌ خراسان رضوی ـ خبرنگار:‌


زمانی شکوفه‌های بهاری در بزرگ‌ترین بادامستان ایران در بخش کوهسرخ کاشمر یکی از مناظر دیدنی را برای هر گردشگری که از این جاده عبور می‌کرد به وجود می‌آورد. اما پس از 18 سال خشکسالی‌های متوالی و سرمازدگی‌های پی در پی سطح این باغ‌ها از 21 هزار هکتار به 13 هزار هکتار کاهش یافته است.  مدیر جهاد کشاورزی کاشمر به همشهری می‌گوید: متاسفانه در این سال‌ها به دلیل خشکسالی سطح زیر کشت بادامستان‌های دیم کوهسرخ از 21 هزار هکتار وسعت به 13 هزار هکتار با تراکم و عملکرد بسیار کمتر کاهش یافته است. گفتنی است همه مشکلات بادامستان دیم این منطقه به دلیل تداوم 18 سال خشکسالی است. 

«سید ابوالقاسم موسوی» بیان می‌کند: بادامستان‌های دیم کوهسرخ به دلیل وضعیت آبیاری، آفات و بیماری‌ها بسیار ضعیف شده‌اند به طوری که بسیاری از این گیاهان و 85 درصد محصول آن را از دست داده‌ایم.  وی از بادامستان دیم بخش کوهسرخ به عنوان بزرگ‌ترین بادامستان دیم کشور نام می‌برد و ادامه می‌دهد: بادامستان دیم کوهسرخ ذخایر ژنتیکی منحصربه‌فردی دارد که متاسفانه طی 20 سال گذشته به دلیل خشکسالی‌های پی در پی سطح زیر کشت آن کاهش یافته است.  

موسوی اضافه می‌کند: در سال 76 سطح زیر کشت بادامستان‌های دیم حدود 21 هزار هکتار بود که 400 کیلوگرم عملکرد و 8400 تن تولید سالانه داشت. اکنون این سطح به 13 هزار هکتار با عملکرد 150 کیلوگرم و میزان تولید 1950 تن کاهش یافته است. 

  این مقام مسئول با اشاره به این‌که به دلیل کاهش تولید 6450 تن بادام بالغ بر 5/193 میلیارد تومان خسارت به کشاورزان وارد شده است، عنوان می‌کند: با توجه به وجود 8 هزار بهره‌بردار در بخش کوهسرخ اگر این رقم تزریق شود به هر بهره‌بردار 24 میلیون تومان درآمد ناخالص تزریق می‌شود.  وی با اعلام این‌که با این رقم نه تنها فقر در این بخش ریشه‌کن می‌شود بلکه گردشگری و صنایع جانبی فعال می‌شود و درآمدهای بسیاری نصیب کشاوران می‌شود، می‌گوید: با توجه به وضعیت خاص توپوگرافی بخش کوهسرخ کلیه رواناب‌های ایجادشده در بخش کوهسرخ به دشت‌های شهرستان‌های مجاور جریان پیدا می‌کند.  موسوی انجام عملیات آبخیزداری را در بخش کوهسرخ ضروری می‌داند و ابراز می‌کند: ارقام بادامی که برای کشت در کوهسرخ انتخاب می‌شوند باید مقاوم به خشکی و سرما باشند. 


ضرورت مشارکت مردم

در ادامه معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد خراسان رضوی با اشاره به این‌که نجات بادامستان دیم کوهسرخ به مشارکت مردم و کشاورزان نیاز دارد، بر لزوم توجه بیش از پیش به طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری تاکید می‌کند. 
«نجف‌ قلی صالحی» ادامه می‌دهد: علاوه بر اجرای طرح‌های آبیاری تحت فشار موضوعات بهره‌وری آب، استفاده از گونه‌های مقاوم به خشکی و... پیگیری می‌شود. لذا براساس میزان بارش در بخش کوهسرخ باید نیاز گیاه را برآورد کرد. 

وی اضافه می‌کند: برای نجات بادامستان دیم کوهسرخ نیز باید نیاز آبی گیاه را برطرف کرد. در سال 95 این میزان محاسبه شد ولی برای اجرا باید مردم مشارکت داشته باشند. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد خراسان رضوی می‌گوید: هرچند اعتبارات بسیار کم و قطره‌چکانی بوده، اما تاکنون در این بادامستان طرح‌هایی به عنوان الگو اجرا شده و در دست اجراست. صالحی توضیح می‌دهد: تلاش می‌کنیم همان بادامستان موجود را حفظ کنیم نه این‌که ارقام جدیدی را بیاوریم و مجدد درباره آنها تحقیق و پژوهش کنیم، اما تا وقتی مردم مشارکت نداشته باشند به رغم تخصیص اعتبار موفق نخواهیم بود. 


ارگانیک بودن محصولات بادامستان‌های دیم 

یکی از اعضای هیات علمی انجمن سیستم‌های سطوح آبگیر باران ایران ارگانیک بودن را از خصوصیات بادامستان‌های دیم کوهسرخ برمی‌شمرد و بیان می‌کند: اگرچه ارگانیک بودن در کشاورزی مزیت محسوب می‌شود ولی براساس مطالعاتی که تاکنون در بادامستان‌های منطقه اکبرآباد بخش کوهسرخ انجام شده‌، گاهی مردم منطقه با انجام برخی کارها تسطیح سیستم سامانه‌های سنتی را که موجب ذخیره‌سازی رواناب‌هاست، بر هم زده‌اند و این اقدامات موجب خشکسالی بادامستان و رونق زغال‌فروشی‌ها شده است. 

«جواد طباطبایی» می‌افزاید: برخی کشاورزان منطقه با آبرسانی از طریق تانکر درختان را حفظ می‌کنند، در واقع اگر مالکان کارهای مشارکتی انجام دهند برای احیای بادامستان موفق‌ می‌شویم. 
عضو هیات علمی سیستم‌های سطوح آبگیر ایران با بیان این‌که بدون مطالعه جزئیات و جوانب مختلف نمی‌توان نسخه‌ای برای بادامستان پیچید، می‌گوید: با کند کردن سرعت رواناب‌های فصلی از طریق بندهای تاخیری می‌توان به تأمین نیاز آبی بادام‌زارهای زیرسطحی کمک کرد. 


بادامستان نیازمند اعتبارات خاص

مشاور مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با اشاره به انجام اقداماتی در خصوص بادامستان دیم کوهسرخ می‌گوید: به رغم این‌که همه اعتبارات بخش آبخیزداری و منابع طبیعی را در بخش کوهسرخ متمرکز کرده‌ایم، اما سطح بادامستان دیم کوهسرخ بسیار وسیع است و با چند میلیون اعتبار مشکلات قابل حل نیست. 
«محمود اعظمی» اضافه می‌کند: کشاورزان از هرجا توانسته‌اند نهال به منطقه آورده‌اند و یا بذر بادام را کشت کرده‌اند و اکنون مشکلاتی به وجود آمده است. 

وی توضیح می‌دهد: هنوز هم می‌توان از این درختان محافظت کرد و نیازی به اجرای روش‌های خیلی پیچیده نیست و با همان روش‌های سنتی می‌توان درختان بادام را حفظ کرد. 
مشاور مدیر کل جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: از سال 90 در حال پیگیری ردیف اعتباری برای بادامستان‌های منطقه هستیم و مصوبه استانداری را گرفتیم اما سازمان مدیریت موافقت نکرده است. 
اعظمی می‌افزاید: باید ردیف فنی اعتباری از اعتبارات صندوق توسعه بابت طرح به طور خاص گرفته شود و مسئولان شهرستان طرحی را تهیه کنند و به وزارتخانه ببرند تا بابت همین طرح از سازمان مدیریت در قالب اعتبارات فنی منابع خوبی بگیریم. 

وی با تاکید بر این‌که اگر بخواهیم بادامستان دیم کوهسرخ دوام داشته باشد باید ردیف اعتباری جداگانه داشته باشد، اظهار می‌کند: هرچند تاکنون اداره منابع طبیعی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری اقداماتی در این بادامستان‌ها انجام داده اما متولی بادامستان جهاد کشاورزی است.