باغداری
پیش‌نیازهای رونق بازار مرکبات مازندران
همشهری از ضرورت برنامه‌ریزی برای هدفمندسازی تولید و فروش مرکبات باغ‌های استان گزارش می‌دهد
شهرام سوادکوهی| ساری-خبرنگار:
فصل به بازار آمدن پرتقال و نارنگی و لیمو آغاز شده و بازارروزها و میوه‌فروشی‌ها حالا پر از انواع مرکباتی هستند که در مازندران تولید می‌شوند. البته این محصولات از حدود یک ماه پیش با رنگ سبز و به صورت نارس به بازار وارد شدند، اما حالا دیدن مرکبات رسیده و نارنجی و زردرنگ، خریداران را بیشتر به تهیه این میوه‌های پرخاصیت پاییزی ترغیب می‌کند. به‌ویژه اینکه با فراوان شدن مرکبات در بازار، قیمت آنها نیز در روالی طبیعی کاهش می‌یابد و امکان خرید برای اقشار بیشتری فراهم می‌شود.
در حال حاضر مرکبات با قیمت‌های مختلف، بسته به گونه و اندازه‌ای که دارند در بازار عرضه می‌شوند. صرف‌نظر از دستفروشانی که میوه‌های برداشت شده از باغ‌های خود را معمولا در کنار خیابان‌ها و ورودی بازارها عرضه می‌کنند، در میوه‌فروشی‌ها و بازارها می‌توان نارنگی را از کیلویی هزار تا 7 هزار تومان تهیه کرد. نارنگی‌های معمولی که با نام انشو در مازندران شناخته می‌شوند، قیمت کمتری نسبت به دیگر گونه‌های این میوه دارند و پس از آن، گونه یافا و پیچ قیمت‌های بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند.
وضعیت قیمت پرتقال هم تقریبا به همین شکل است. پرتقال‌های محلی معمولا با قیمتی پایین‌تر عرضه می‌شوند و تامسون که پرتعدادترین گونه کشت شده پرتقال در مازندران است، سهم عمده‌ای از بازار مرکبات استان را به خود اختصاص داده است. پرتقال در بازار مازندران از حدود 2 هزار تومان یافت می‌شود و بسته به اندازه و کیفیت و آبدار بودن، قیمت آن نوسان دارد.
نگاه ویژه به مرکبات مازندران
حجم بالای تولید مرکبات در مازندران و تأمین حدود 50 درصد مرکبات کشور در این استان سبب می‌شود که نگاه‌ها به مازندران در بخش مرکبات، ویژه و حساسیت مدیران استان برای کنترل بازار این میوه‌ها و بهره‌برداری از آن برای کسب درآمدهای صادراتی بالا باشد. کمیته ویژه مرکبات استان نیز بر اساس همین اهمیت و جایگاهی که مرکبات در اقتصاد کشاورزی مازندران و همچنین اشتغال این استان مولد ایفا می‌کنند، تشکیل شده است.
معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری تولید 2 میلیون و 500 هزار تنی مرکبات در مازندران را یک فرصت مهم برای اقتصاد استان می‌داند و معتقد است که استان با داشتن 28 پست اسکله در 3 بندر فعال، فرصت مناسبی برای صادرات مرکبات مازاد بر مصرف داخلی دارد.
«حسن خیریانپور» می‌گوید: امسال دولت برای صادرکنندگان حوزه کشاورزی بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان تسهیلات در نظر گرفته است که با توجه به این فرصت، باید در صادرات مرکبات بیشتر از گذشته فعالیت کرد. ضمن اینکه برای بازرگانی داخلی مرکبات در کمیته مرتبط تصمیماتی اتخاذ شد تا نهادهای مسئول پویاتر از گذشته فعالیت کنند.
سرپرست استانداری مازندران هم با اشاره به بالا بودن حجم تولید مرکبات در مازندران، معتقد است که با توجه به حجم بالای تولید مرکبات در مازندران، بازرگانی داخلی و خارجی قدرتمندتری باید در استان داشت که در این زمینه ایجاد یک اتاق عملیات ویژه برای برطرف کردن موانع صادراتی ضروری است.
«احمد حسین‌زادگان» اظهار می‌کند: در اتاق عملیات ویژه توسعه صادرات، مسائلی مانند تسهیل فرایندهای اداری، مسائل گمرکات، مشوق‌های صادراتی، بازاریابی در کشورهای هدف و قرنطینه با جدیت قابل پیگیری است. لازم است که افراد اثرگذار و کارآمد را برای گردهم آوردن توانمندی‌ها در زمینه صادرات مرکبات و کیوی تولیدی استان در قالب یک کنسرسیوم به همکاری جدی دعوت کرد.
گونه‌های جدید
کارشناسان حوزه صادرات بر این باورند که نیازسنجی و ذائقه‌شناسی در بازارهای هدف یکی از اصلی‌ترین نکات برای در اختیار گرفتن بازار یک منطقه است؛ موضوعی که در بخش میوه و مرکبات معمولا اشکال گوناگونی در جوامع مختلف دارد. یکی از نقدهایی که همواره به مرکبات مازندران برای عرضه به بازار خارجی وارد می‌شود، اندازه آن است. در این زمینه مسائلی مانند طعم و رنگ نیز می‌توانند دخیل باشند. بر همین اساس نیاز به اصلاح گونه‌های موجود و کشت گونه‌های جدید مرکبات در مازندران احساس می‌شود؛ موضوعی که از چند سال پیش تاکنون در دستور کار قرار گرفته و اقداماتی نیز در این زمینه انجام شده است.
معرفی گونه‌های جدید مرکبات از سوی مرکز تحقیقات مرکبات کشور یکی از این اقدامات است. این مرکز تاکنون بر اساس همین نیاز مشهود، برنامه‌های اصلاحی را در پژوهشکده‌های خود آغاز کرد که حاصل آن معرفی ارقام و پایه‌های جدید مرکبات است.
نارنگی‌های خرم، جهانگیر، اوکیدسو، کلوزلینا، مارسیول و نولز و پرتقال‌های نویهال و اسپرینگ ناول برخی از این نمونه‌ها هستند که پژوهش‌ها و مطالعات این مرکز نشان داده سازگاری مناسبی با اقلیم مازندران دارند. همچنین به دلیل ویژگی‌هایی مانند زودرس بودن، ماندگاری مناسب در انبار و طعم و اندازه مناسب و همچنین مقاومت بیشتر در مقابل سرمازدگی گونه‌های مناسب‌تری برای کشت در استان هستند.
مازندران 115 هزار هکتار باغ مرکبات دارد که در نزدیک به 25 هزار هکتار از این باغ‌ها نارنگی کشت می‌شود. بخش عمده باغ‌های مرکبات مازندران هم به کشت پرتقال تامسون اختصاص دارد که گونه‌ای ضعیف در مقابل سرمازدگی است.
تجربه تلخ سال‌های اخیر باغداران مازندرانی از سرمای زودرس و تأثیر منفی آن بر محصولات این باغ‌ها و ضربه‌ای که به بازار مرکبات مازندران وارد شد، ضرورت توجه به اصلاح گونه‌ها در فرایندی درازمدت و مدون را در باغ‌های مرکبات استان نشان می‌دهد.
سودجویان در انتظار فرصت
در سال‌های اخیر و پس از سرمای زودرس، بارها مشاهده شد که سودجویان بازار مرکبات با شگردهای مختلف برای پایین آوردن اعتبار مرکبات مازندران دست به کار شدند تا هم قیمت این محصولات را در بازار کاهش دهند و هم راه را برای واردات آنها به کشور هموار کنند.
این نکته نشان می‌دهد که مرکبات مازندران به همان اندازه که فرصت رشد و شکوفایی دارند، مخالفانی هم دارند که منتظر کوچک‌ترین فرصت برای ناقص یا ضعیف نشان دادن محصولات تولید شده استان هستند. شرایط اقلیمی امسال باب میل باغداران است و خوشبختانه مرکبات هم با قیمت مناسبی از باغداران، خریداری و هم با قیمت‌های قابل قبول در بازار عرضه می‌شوند. اما اگر چشم‌انداز مازندران برای مرکبات تولید شده استان، در اختیار گرفتن بازارهای خارجی و همچنین آسودگی خاطر از فرصت‌طلبی‌های سودجویان و واردکنندگان این محصولات و سرماهای احتمالی در فصل برداشت است، باید به فرایند اصلاح و مقاوم‌سازی گونه‌های مرکبات در باغ‌های مازندران سرعت بیشتری داده شود.
