هزاره‌ها، زیر فشار طالبان

محمدامین خرمی/ خبرنگار
12ساعت تجمع هزاره‌ها در مقابل ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان در کابل، با دستور رئیس‌جمهور برای رسیدگی به خواسته‌های معترضان و یک حمله انتحاری خونین به پایان رسید.

ظهر دیروز جمعیتی که از حوالی نیمه‌شب قبل در اعتراض به وضعیت امنیتی در شهرهای جاغوری، مالستان و ارزگان خاص در ولایت‌های غزنی و ارزگان در مقابل ارگ ریاست‌جمهوری تجمع کرده ‌بودند هدف یک حمله انتحاری قرار گرفتند که دست‌کم 6کشته و 20زخمی به جا گذاشت. تلویزیون طلوع افغانستان به نقل از وزارت داخله این کشور خبر داد که فرد مهاجم پس از آنکه شناسایی شد، چند قدم مانده به پست بازرسی پلیس خود را منفجر کرد. طبق اعلام پلیس کابل، این پست به‌صورت موقت و برای حفظ امنیت تجمع‌کنندگان برپا شده بود. تجمع‌کنندگان که بیشترشان از شیعیان هزاره ساکن دشت برچی در غرب کابل بودند، خواستار توجه دولت به وضعیت امنیتی مناطق هزاره‌‌نشین در ولایت‌های غزنی و ارزگان در مرکز افغانستان هستند.

دستور برای اعزام نیروی کمکی، آغاز حملات هوایی به پایگاه‌های طالبان و همچنین رسیدگی به وضعیت آوارگان و مردم زخمی در منطقه جزو مهم‌ترین درخواست‌های معترضان خطاب به رئیس‌جمهور افغانستان بوده است. تلویزیون بی‌بی‌سی گزارش داد که تجمع‌کنندگان پس از آنکه موفق شدند تلفنی با اشرف غنی مذاکره کنند، تصمیم به ترک محل داشتند که انفجار رخ داد.

براساس این گزارش، غنی در گفت‌وگو با معترضان اعلام کرده که شب قبل دستور حمله هوایی را صادر و محمد شریف یفتلی، رئیس ستاد ارتش ملی افغانستان را برای هدایت عملیات نظامی به منطقه اعزام کرده است. رئیس‌جمهور افغانستان گفت که تأخیر در اعزام نیرو به غزنی و ارزگان به‌دلیل وضعیت آب و هوا بوده نه به‌دلیل سهل‌انگاری دولت. غنی همچنین وعده داد که به وضعیت آوارگان و زخمی‌ها رسیدگی خواهد شد.


حملات طالبان به مناطق هزاره‌نشین
ماجرای اعتراض‌ها به دولت از حدود 3هفته قبل آغاز شد؛ زمانی که نیروهای طالبان با حمله به شهر هزاره‌نشین ارزگان خاص در ولایت ارزگان، بیش از 60نفر را کشتند و عده زیادی را زخمی کردند مردم این مناطق از ترس جانشان به شهرهای جاغوری و مالستان در ولایت مجاور یعنی ولایت غزنی پناه بردند. از هفته گذشته اما موج جدید حملات گسترده طالبان به این دو منطقه نیز آغاز شد و تعدادی از مردم و شمار زیادی از نیروهای نظامی در درگیری‌ها کشته و زخمی شدند.

مردم، تعلل دولت در اعزام نیرو برای مقابله با طالبان در این دو منطقه را ناشی از اختلافات سیاسی و تبعیض علیه قوم هزاره می‌دانند اما مقام‌های دولتی علاوه بر مشکلات آب‌وهوایی، حضور نیروهای ارتش در چندین منطقه درگیری دیگر را دلیل تأخیر در اعزام نیرو دانسته‌اند.

عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت اما کم‌کاری ارتش در اعزام نیروهای کمکی به منطقه را پذیرفته و گفته که تعلل مسئولان باعث بالا رفتن تلفات در میان مردم و نیروهای نظامی شده است. درگیری‌ها در جاغوری از هفته گذشته به‌شدت ادامه داشته و کنترل منطقه چندین بار میان نیروهای دولتی و نیروهای طالبان دست به‌دست شده است. ارتش نیروهای ویژه خود را برای به‌دست گرفتن کنترل این شهر به غزنی اعزام کرده اما مردم خواستار آغاز حملات هوایی به پایگاه‌های طالبان در غزنی و ارزگان هستند. گزارش تلویزیون طلوع به نقل از وزارت دفاع افغانستان از کشته شدن دست‌کم 20نیروی ویژه ارتش در درگیری‌های روزهای اخیر در جاغوری حکایت دارد. جمعه شب نیز مالستان هدف حمله قرار گرفت و طبق گزارش رسانه‌های محلی افغانستان این شهر در محاصره طالبان است و هر لحظه احتمال سقوط آن وجود دارد.


هزاره‌ها معترض به تبعیض
شهرهایی که طی هفته‌های اخیر هدف حمله طالبان قرار گرفته‌اند پیش از این جزو مناطق نسبتا امن افغانستان به شمار می‌رفتند. حمله گسترده و ناگهانی طالبان به ارزگان، مردم و اندک نیروهای دولتی مستقر در این منطقه را غافلگیر کرد. این حمله باعث آوارگی صدها خانواده هزاره شد؛ حمله‌ای که ابتدا با سکوت دولت و اعتراض در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد اما رفته‌رفته مقام‌های امنیتی را به واکنش واداشت.

هزاره‌ها خواستار حضور دائمی نیروهای ارتش در این مناطق و ایجاد واحد نظامی ثابت هستند تا از آنها در برابر حمله‌های دوباره طالبان حفاظت کنند؛ درخواستی که به گفته اشرف غنی در شرایط کنونی عملی نیست. مردم محلی در این مناطق در نبود نیروهای ارتش، گروه‌های شبه‌نظامی خود را راه‌اندازی کرده‌اند اما قدرت این گروه‌ها در برابر حملات طالبان که اغلب شبانه و پرشمار انجام می‌شود، اندک است.

مردم در شهرهای هزاره‌نشین به تبعیض‌های دولتی معترض هستند و توجه به این مناطق را جزو اولویت‌های دولت نمی‌دانند. هزاره‌ها که بیشتر در مناطق مرکزی افغانستان ساکن هستند، 2سال پیش در اعتراض به تغییر برنامه دولت برای ساخت خط انتقال برق 500کیلووات که از آسیای مرکزی به افغانستان و سپس پاکستان می‌رود، «جنبش روشنایی» را به راه انداختند. آن زمان دولت اعلام کرده بود با هدف صرفه‌جویی در ساخت این خط انتقال نیرو، مسیر کوتاه‌تر سالنگ در شمال کابل را انتخاب کرده است. هزاره‌ها اقدام دولت را باعث محروم کردن مناطق مرکزی از برق و آن را ناشی از تبعیض موجود در دولت می‌دانستند.

تجمع و تحصن اعتراضی هزاره‌ها در کابل، مشابه آنچه دیروز اتفاق افتاد، با یک حمله انتحاری به خون کشیده شد. در این حمله که از سوی نیروهای داعش انجام شد، بیش از 80نفر کشته و بیش از 230نفر زخمی شدند. این حمله به خونین‌ترین عملیات تروریستی در افغانستان تبدیل شد و دامنه حملات داعش را برای نخستین بار به پایتخت کشاند.

شیعیان هزاره پس از آن نیز بارها هدف حمله داعش قرار گرفتند. اکنون شیعیان هزاره هدف فشارها و حمله‌های طالبان نیز هستند. به‌نظر می‌رسد طالبان با هدف تحت کنترل قراردادن مناطق جنوب و مرکزی افغانستان، به‌دنبال پاکسازی این مناطق از حضور هزاره‌ها و یک‌دست کردن آنها و همچنین تصاحب زمین‌های حاصلخیز است.


   شیعیان هزاره افغانستان
هزاره‌ها یکی از اقوام فارسی‌زبان افغانستان هستند که بیشترشان مذهب شیعه دارند. هزاره‌ها پس از پشتون‌ها و تاجیک‌ها، سومین قوم بزرگ افغانستان را تشکیل می‌دهند. جمعیت 2میلیون و 900هزار نفری هزاره‌های افغانستان در مناطق مرکزی این کشور زندگی می‌کنند. این تعداد حدود 9درصد از جمعیت کل افغانستان است.