نروژ؛ کشور خودروهای پاک

سمیرا رحیمی

مفهوم سازگاری یک شهر بزرگ مانند پراگ -پایتخت جمهوری چک- با طبیعت را زمانی می‌توانید درک کنید که در حاشیه یکی از خیابان‌های اصلی آن قدم بزنید و حس کنید یک‌جای کار می‌لنگد. اگر کمی تمرکز کنید و پیاده‌روهایی که برای تردد همزمان دوچرخه‌سواران و عابران طراحی شده‌اند را نادیده بگیرید، متوجه خواهید شد که همه‌جا از پاکی برق می‌زند؛ نه از بوی دود اگزوز خبری است و نه از دوده و آلودگی. حتی اگر از میان صفی از خودروهای روشن در انتظار سبز شدن چراغ چهار‌راه عبور کنید، نه دود آزارتان می‌دهد و نه تنگی‌نفس. دلیل این تفاوت بزرگ میان شهر پاکی مانند پراگ با شهر تهران، صرف‌نظر از سرمایه‌گذاری دولت برای فرهنگسازی شهرنشینی برای شهروندان، تعداد بالای خودروهای برقی و وجود ناوگانی از اتوبوس‌های برقی به‌عنوان سامانه حمل‌ونقل عمومی در این شهر است که گوشه‌وکنار آن را پوشش داده. در حاشیه خیابان‌های این شهر، قدم به قدم سکو‌های کوتاهی به چشم می‌خورند که برای شارژ خودروهای برقی تعبیه شده‌اند و گاه و بیگاه، به‌ویژه در شب‌ها، خودروها در کنار آنها توقف می‌کنند تا باتری‌های خود را شارژ کنند. باوجود چنین شرایطی که شاید از نظر یک شهروند تهرانی کاملا ایده‌آل به‌نظر برسد، پراگ و کشور چک در میان کشورهای اروپایی و غیراروپایی در زمینه استفاده از خودروهای برقی و پاک جایگاه چندان ویژه‌ای ندارد؛ حتی در شرایطی که در راستای بهبود کیفیت هوا و سازگاری با محیط‌زیست و پایبندی به معاهده اقلیمی پاریس، کشورهای زیادی برای جایگزینی خودروهای بنزینی با برقی با یکدیگر رقابتی شدید دارند.

در رتبه‌بندی کلی تطبیق‌پذیری کشورهای جهان با محیط‌زیست که داده‌های آن توسط «مرکز سیاستگذاری و مقررات زیست‌محیطی ییل» فراهم می‌شود و شاخص‌هایی از قبیل ارزیابی سیاست‌ها، رسیدن به اهداف زیست‌محیطی و وضعیت کشورها در مقایسه با یکدیگر دارد، کشورهای فنلاند، ایسلند، سوئد، دانمارک، اسلونی، اسپانیا، پرتغال، استونی، مالت و فرانسه 10جایگاه برتر جهان را به‌خود اختصاص داده‌اند. و‌ در بخشی دیگر از همین رتبه‌بندی، ایران نیز جایگاه قابل‌توجهی به‌دست آورده ‌است؛ رتبه بیستم در میان آلوده‌ترین مناطق شهری جهان.

میزان تولید آلودگی‌های کربنی- که خودروهای بنزینی و دیزلی یکی از منابع مهم آن به شمار می‌روند- در کشورهای دانمارک، فنلاند، نیجریه و استونی از کمترین سطح در جهان برخوردار است، اما این لزوما به آن معنی نیست که تعداد خودروهای سوختی در این کشورها پایین‌تر است. درحقیقت، بالاترین تعداد خودروهای پاک به کشور نروژ تعلق دارد. به‌طور کلی آمار فروش خودروهای برقی در سال2017 به رکوردی جدید دست یافته‌است، بیش از3 میلیون دستگاه خودروی برقی در جهان تا پایان سال گذشته میلادی به فروش رسید که بیشترین سهم آن (سرانه مالکیت) به کشور نروژ تعلق دارد. از این تعداد، 23/1میلیون خودرو در چین تردد دارند، 760هزار دستگاه در ایالت‌های آمریکای شمالی، 820هزار دستگاه در اروپا و 300هزار دستگاه در دیگر کشورهای جهان. این خودروها شامل خودروهای برقی باتری‌دار و خودروهای برقی هیبریدی (درون‌سوز و برقی) هستند، درحالی‌که آمار استفاده از خودروهای کاملا برقی در جهان رو به رشد گذاشته  و از 58درصد در سال2013 به 62درصد در سال2017 رسیده‌ است. در نیمه اول سال2018 نیز یک میلیون دستگاه خودروی برقی در اروپا و در مجموع 4میلیون دستگاه خودروی برقی در سراسر جهان به‌فروش رسیده‌اند.

بررسی سرانه استفاده مالکیت خودروهای برقی در جهان و همچنین بازار فروش این خودروها، نروژ را در رتبه اول قرار می‌دهد و دلیل آن نیز کم‌هزینه بودن خودروهای برقی در این کشور و حذف هزینه‌هایی مانند مالیات یا عوارض تردد خودرو است. بیش از نیمی از خودروها در کشور نروژ را خودروهای برقی یا هیبریدی تشکیل داده‌اند و دولت نروژ نیز در تلاش است تا تردد خودروهای آلاینده درون‌سوز و سوختی را تا سال2025 به کلی متوقف سازد.

پس از نروژ کشورهای آلمان، بریتانیا، فرانسه، سوئد، هلند، بلژیک، اسپانیا، ایتالیا و سوئیس بیشترین سهم بازار خودروهای برقی را در اروپا در اختیار دارند. محبوب‌ترین خودروهای پاک در کشورهای اروپایی، نیسان لیف، رنو زوئی، بی‌ام‌و i3، گلف الکترونیک و تسلا مدل اس هستند.

چین از نظر گستردگی بازار خودروهای برقی، رتبه اول جهان را دارد. در این کشور که یکی از اصلی‌ترین آلاینده‌های سیاره زمین به شمار می‌رود، از سال2011 تا 2017 بالغ بر 7/1میلیون دستگاه خودروی برقی تولید داخل به فروش رسیده‌ است که خودروهای سنگین مانند اتوبوس‌های شهری را نیز شامل می‌شود. چین از سال2009 برنامه‌ای را با هدف تبدیل‌شدن به سردمدار تولید خودروهای برقی در جهان آغاز کرده که یکی از اهداف آن کاهش آلودگی‌های محیط‌زیست و کاهش تولید دی‌اکسید‌کربن است.

آمریکا از دیگر کشورهایی است که استفاده از خودروهای برقی در آن پرطرفدار است و ایالت کالیفرنیا با داشتن 427952خودروی برقی بیشترین آمار مالکیت این خودروها را دارد. پرطرفدارترین خودروهای برقی در این کشور نیز شورولت ولت، تسلا مدل اس و نیسان لیف هستند.

در میان کشورهای اروپایی، کشور کوچک و آرام استونی نخستین کشوری است که شبکه ملی شارژ باتری خودروهای برقی با پوشش در سراسر کشور را ایجاد کرده ‌است. 165 شارژر‌ پرسرعت در فواصل 40 تا 60 کیلومتری از یکدیگر در این کشور نصب شده‌اند. کشور هلند نیز دارای یکی از بزرگ‌ترین ناوگان‌های اتوبوس برقی در سیستم حمل‌ونقل عمومی در میان کشورهای اروپایی است. این ناوگان بیش از 100 اتوبوس تمام برقی دارد که قرار است تعداد آنها تا سال 2021 به بیش از 258دستگاه برسد. با این‌همه، چین در میان کشورهای جهان از نظر تعداد اتوبوس‌های برقی حرف اول را می‌زند. استان شنزن در این کشور 100درصد ناوگان اتوبوس‌های عمومی خود را به اتوبوس‌های برقی تبدیل کرده ‌است و درحال حاضر 16359 اتوبوس برقی در این شهر در ترددند. درواقع، 99درصد از 385هزار دستگاه اتوبوس برقی جهان، در شهرهای مختلف چین تردد دارند.