کشاورزی در کام دیو خشکسالی

راضیه زنگی‌آبادی| خبرنگار:

خشکسالی حدود 30 سال است کرمان را دربرگرفته است. طبق گفته‌های «صادق ضیاییان»، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور، «صددرصد مساحت استان کرمان دچار خشکسالی شده است. به طوری که در یک بازه 10 ساله شمال استان کرمان دچار خشکسالی شدید شده و شرق استان نیز به خشکسالی متوسط دچار است؛ یعنی 73 درصد مساحت استان کرمان دچار خشکسالی شدید و 27 درصد دچار خشکسالی متوسط است.» این در حالی است که با توجه به کاهش بارش‌ها و انباشت خشکسالی‌ها سطح زیر کشت را کاهش نداده‌ایم و از منابع آبی بیش از حد استفاده کرده‌ایم. به طوری که سال 96 در 30 سال اخیر از نظر خشکسالی بدترین سال بوده است. این روند بر فعالیت کشاورزان تاثیر منفی داشته است. به طوری که بسیاری از محصولات آن‌ها به‌ویژه پسته و گردو کاهش یافته است. 


تاثیرات خشکسالی بر شمال کرمان 

این طور که مشخص است در استان کرمان به غیر از منطقه جنوب، شهرهای رفسنجان، انار، شهر بابک و سیرجان درگیر خشکسالی و تغییر اقلیم هستند. علاوه بر گرمای بیش از حد،
 آب‌های زیرزمینی هم دچار کمبود شده‌اند. 
مدیر کل جهاد کشاورزی استان کرمان می‌گوید: به دلیل شرایط جوی و کاهش بارندگی که امسال نسبت به سال گذشته در استان داشتیم مراتع و عرصه‌های منابع طبیعی به شدت آسیب دیده‌اند و بیش از ۷۰ درصد علوفه مراتع کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این شیر دام عشایر استان به دلیل کمبود بارندگی و خشکسالی ۶۵ درصد، ۵۵ درصد گوشت و ۳۰ درصد زایش دام در استان کاهش یافته است؛ البته باید گفت به دلیل تغییرات جوی و گرم شدن هوا در اسفند سال گذشته و فروردین سال جاری به بیش از۸۰ درصد پسته استان خسارت وارد شده است و ۶۲ هزار تن محصول پسته استان از بین رفته است؛ گرچه در اردیبهشت‌ماه به دلیل خنکی هوا جوانه گل زایشی پسته سال 98 تا حدودی تشکیل شد، در اصل می‌توان گفت به دلیل گرمی هوا این اتفاق نیفتاده است. 

 «عباس سعیدی» می‌افزاید: به دلیل خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی‌ها در کنار طغیان آفت و بیماری‌ها در محصولات باعث شده ۲۰ درصد محصول گندم استان از بین برود؛ همچنین دمای زیر صفر ۲۹ تا ۳۱ فرودین سال جاری باعث شد بیش از ۵۰ درصد گردوی استان، یعنی چیزی نزدیک به بیش از 10 هزار هکتار از باغ‌های گردوی استان، خسارت ببیند. 


آثار خشکسالی در جنوب کرمان

کشاورزان با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند و مشخص است جنوب کرمان به دلیل این‌که بیشترین تعداد کشاورزان را دارد آسیب بیشتری در این زمینه دیده است. به طوری که امسال خشکسالی حدود 3500 میلیارد تومان خسارت روی دست کشاورزان گذاشته است. 
رئیس جهاد کشاورزی جنوب کرمان می‌گوید: خشکسالی یک سری تاثیرات بلندمدت و کوتاه‌مدت دارد. در کوتاه‌مدت آثارش روی سطح زیرکشت، کاهش عملکرد، کاهش کیفیت محصول به دلیل استرسی که به درختان وارد می‌شود و آثار روحی و روانی که روی جامعه کشاورزان و دامداران می‌گذارد، قابل مشاهده است؛ همچنین آثار بلندمدت آن هم این است که سرمایه‌گذاری کم می‌شود و منابع آب تحلیل می‌رود. از طرفی خشکسالی که زیاد می‌شود، دما هم بالا می‌رود و نیاز آبی گیاهان بیشتر می‌شود. 

همه این تغییرات روی اکوسیستم تاثیر می‌گذارد. جدا از همه مسائل با فرار سرمایه‌ها هم روبه‌رو هستیم و دیگر نمی‌توان روی صنایع گیاهی یا بخش دامداری وقت بگذاریم و انتظار مالی داشته باشیم. 
 «یعقوب موسوی» می‌افزاید: در چند سال گذشته خشکسالی‌ها دوره‌ای بود، اما به دلیل این‌که هرساله این اتفاق در حال تکرار شدن است دیگر نمی‌توان نامش را خشکسالی گذاشت، بلکه باید با این موضوع روبه‌رو شد و با آن زندگی کرد. وقتی از خشکسالی حرف می‌زنیم انتظار ترسالی را هم داریم که این مهم اصلاً وجود ندارد و نباید دیگر روی 250میلی‌متر باران سال‌های گذشته حساب باز کنیم، بلکه باید روی همان 80میلی‌متر محاسبه کنیم و با آن زندگی را وفق دهیم. این مختص بشر نیست حتی گیاهان هم خودشان را با طبیعت وفق می‌دهند. 


راهکارهای علمی را بیابیم

موسوی ادامه می‌دهد: در سازگاری با خشکسالی از عملکرد‌های علمی هم نباید بگذریم، به طور مثال در کشورهای حاشیه خلیج فارس تحقیقات شورورزی یعنی کشت در خاک‌های شور انجام می‌شود. بارور کردن ابرها را مد نظر قرار می‌دهند که البته این مورد به طبیعت آسیب می‌زند؛ البته راهکاری برای کمک و سازگاری با خشکسالی است. یکی از شیوه‌های گذران زندگی با وجود خشکسالی، کشت‌های بدون آب و هیدروپونیک است که در بسیاری از نقاط دنیا توانسته 20برابر عملکرد یک زمین زراعی را ایجاد کند. بدون این‌که 20برابر آب مصرف کند. بشر امروز توانسته با بسیاری از این روش‌ها خودش را با اتفاقات طبیعت سازگار کند. 

این مقام مسئول ادامه می‌دهد: بهترین تکنیکی که می‌تواند منابع آبی را ذخیره کند و در اصل ایده ایرانی‌ها هم بوده تکنیک قنات است؛ چون به‌اندازه آبی که هست استفاده می‌شود. بدترین تکنیک هم همین چاه‌های عمیقی است که خون زمین را می‌مکد و اگر قناتی هم خشک شده، دلیلش همین چاه‌هاست.