ظهور نشانه‌های رکود صنعتی

علی ابراهیمی/روزنامه‌نگار


تازه‌ترین آمار وزارت صنعت از وضعیت تولید 45محصول منتخب صنعتی و معدنی در 5‌ماه نخست امسال بیانگر حال و روز ناخوش تولید‌کنندگان و کاهش میزان تولید است. پیش از این کارشناسان بر مبنای آمار بانک مرکزی از ورود بخش صنعت به رکود خبر داده بودند. حالا آمارهای وزارت صنعت از کاهش 23محصول منتخب صنعتی، معدنی و صنایع معدنی حکایت دارد. سهم محصولات صنعتی از 45محصول منتخب 32محصول است که از این تعداد، میزان تولید 18محصول منتخب صنعتی در 5‌ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه پارسال کاهش داشته، تولید 8کالای صنعتی رشد کرده و بقیه با رشد کمتر از یک درصد روبه‌رو شده است. 
همچنین بررسی وضعیت تولید 13قلم کالای منتخب معدنی و صنایع معدنی بیانگر شرایط بهتر تولیدکنندگان این بخش نسبت به کالاهای منتخب صنعتی است؛ به‌نحوی که آمارهای تولید 4محصول منتخب معدنی و صنایع معدنی در دوره مذکور نسبت به‌مدت مشابه سال قبل نزولی بوده و 9قلم کالای منتخب دیگر این بخش رشد نسبی تولید را تجربه کرده است.

از رشد تورم تولید تا کاهش تولید 
آخرین گزارش مرکز آمار از شاخص بهای تولید‌کننده در ایران در 12‌ماه منتهی به مهر‌ماه سال97 نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته از نرخ 22.4درصدی تورم تولیدکننده حکایت دارد. این آمار نشان می‌دهد هزینه تمام‌شده تولید متاثر از برخی عوامل داخلی و خارجی طی مدت مذکور نسبت به‌مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. طبق گزارش مرکز آمار تورم حوزه تولیدکننده در 7‌ماه امسال 22.4درصد افزایش یافته است. این آمار نشان می‌دهد تورم ماهانه تولید در مهر‌ماه امسال به رقم بی‌سابقه 11.5درصد رسیده است. شاخص مورد اشاره در مهر‌ماه1397 نسبت به‌ماه مشابه سال قبل معادل 59درصد افزایش نشان می‌‌دهد. افزایش تورم تولیدکننده در دوره یک‌ساله منتهی به مهر‌ماه97 در شرایطی است که گزارش تولید محصولات منتخب صنعتی، معدنی و صنایع معدنی در دوره 5‌ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته نیز از سیر نزولی تولید اغلب این محصولات حکایت دارد.

سردمداران کاهش تولید محصولات صنعتی 
براساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت در 5‌ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال96 تعداد 482.7هزار دستگاه خودروی سواری تولید شده که 11.5درصد کاهش داشته است. همچنین وانت با تولید 23.9هزار دستگاه کاهش 10.8درصدی، کامیون کشنده با تولید 55.2.0هزار دستگاه با کاهش 2.3درصدی، کمباین با تولید 109دستگاه با کاهش 66.1درصدی و تراکتور با تولید 5907دستگاه، کاهش 8.6درصدی را نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد. 
لوازم خانگی از دیگر محصولات منتخب صنعتی است که کاهش تولید داشته؛ به نحوی که طی این مدت 892هزار دستگاه لوازم خانگی شامل (تلویزیون، یخچال و فریزر و ماشین لباسشویی) تولید شده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 22.1درصد کاهش داشته است. در این بخش تولید تلویزیون با 288.4هزار دستگاه و 24.7درصد کاهش تولید، انواع یخچال و فریزر با تولید 390.6هزار دستگاه و 12.8درصد کاهش، ماشین لباسشویی با تولید 213.0هزار دستگاه وکاهش 32.3درصدی، کولر آبی با تولید 474.1هزار دستگاه و کاهش تولید 15.2درصدی و الکتروموتور با تولید 3447.5هزار دستگاه و کاهش تولید 6.0درصدی بیشترین تأثیر را در کاهش تولید محصولات منتخب این بخش داشته است. همچنین تولید نئوپان با 224.1هزار مترمکعب با کاهش 21.2درصدی و سموم دفع آفات نباتی با تولید 14.3هزارتنی و کاهش 21.4درصدی مواجه شده و میزان تولید انواع سیگارت در کشور طی 5ماهه نخست امسال 16میلیارد نخ بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته 18.4درصد کاهش داشته است. در بخش کالاهای منتخب معدنی و صنایع معدنی نیز میزان تولید چینی بهداشتی به 29.2هزار تن با کاهش 33درصدی، شیشه جام به 382.5هزار تن و کاهش تولید 4.3درصدی، سیمان با تولید 23245.1هزار تن و کاهش 2.3درصدی، انواع کاغذ با تولید 300.8هزارتن و کاهش 4.22درصدی و محصولات فولادی با تولید 7828.8هزار تن و کاهش 0.5درصدی بیشترین تأثیر منفی را در آمار تولید محصولات این بخش داشته‌اند.

   سایه تنش‌های داخلی و خارجی بر تولید محصولات صنعتی

ابوالفضل روغنی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با همشهری سیر نزولی تولید کالاهای منتخب صنعتی، معدنی و صنایع معدنی در 5ماه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته را ناشی از شکل‌گیری 2 اتفاق بزرگ در اقتصاد کشور دانست و گفت: نوسان نرخ ارز و تأثیر هیجانات کاذب ناشی از آن بر تولید و عرضه کالا موجب شده تا طی نیمه نخست امسال بسیاری از تولیدکنندگان در بلاتکلیفی به سر برند؛ چراکه تولید‌کننده نمی‌دانست که فردا چه وضعیتی را شاهد خواهد بود و بر این اساس نمی‌توانست تصمیم منطقی و برنامه‌ریزی مناسبی برای تولید و عرضه کالا داشته باشد. ابوالفضل روغنی خاطرنشان کرد: شرایط مذکور موجب شد تا بسیاری از تولیدکنندگان تیراژ تولید محصولات خود را تا زمان بازگشت ثبات به اقتصاد کشور کاهش دهند. به گفته او، مسئله دیگر خروج ترامپ از برجام و خبرهای منفی مرتبط با دور دوم اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکا از 13آبان بود که موجب شکل‌گیری حالت خوف و رجا در واحدهای تولیدی آن هم در شرایطی شد که کشور به‌طور توامان با تورم و رکود مواجه است. همچنین برخی کشورهای خارجی و مسئولان از قبل به استقبال این تحریم‌ها رفته بودند و دولت با اتخاذ تصمیمات شتابزده و بخشنامه‌های متعدد در زمینه ممنوعیت یا مشروط واردات و صادرات بیشترین آسیب را به تولیدکنندگان محصولات صنعتی زده و هنوز هم نتوانسته‌ راهبرد روشنی را پیش روی تولید و صادرات این محصولات قرار دهد. روغنی افزود: از سوی دیگر سایه مسائل سیاسی موجب کاهش صادرات کالا به کشورهایی مانند عراق، افغانستان و حتی چین شده است؛ به‌نحوی که برخلاف تحریم‌های قبلی اکنون چینی‌ها تصمیم گرفته‌اند تا عملا به جرگه تحریم‌کنندگان صنایع ایران بپیوندند. به گفته رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران، چشم‌انداز تولید کالاهای منتخب صنعتی، معدنی و صنایع معدنی تا پایان امسال بستگی به نوع برنامه‌ریزی مسئولان دارد؛ چراکه این قدرت و توان در کشورمان وجود دارد تا با استفاده از تجربه دوره قبلی تحریم‌ها از این وضعیت عبور کنند. برای عبور از این شرایط باید دولت امکانات و فرصت‌های بیشتری را در اختیار بخش خصوصی قرار داده و از صدور بخشنامه‌های متناقض خودداری کند. روغنی کاهش تولید خودرو طی 5ماه نخست امسال را ناشی از قطع همکاری شرکت‌های خارجی با خودروسازان ایرانی دانست و افزود: علاوه بر آن رشد هزینه تمام‌شده تولید ناشی از افزایش قیمت مواداولیه تولید داخل، وارداتی و نرخ ارز به همراه افزایش بی‌رویه قیمت خودرو، موجب تشدید رکود و کاهش تولید شده است. او در مورد دلایل کاهش تولید لوازم خانگی نیز، گفت: در مورد لوازم خانگی نیز افزایش نرخ ارز و وابستگی تولید این اقلام به برخی قطعات وارداتی مانند کمپرسور و موتور یخچال یا برخی ورق‌های فولادی و کاهش قدرت مردم مؤثر بوده است. علاوه بر آن کمبود و افزایش قیمت برخی مواداولیه تولید داخل مانند فولاد، آلومینیوم و مواد پتروشیمی و... نیز در رشد هزینه تمام‌شده و کاهش تیراژ تولید محصولات منتخب لوازم خانگی مؤثر بوده است.