کلان
انتقاد روحانی از اقتصاددانان
همشهری سخنان دیروز حسن روحانی در دیدار با مدیران ارشد وزارت اقتصاد را کالبدشکافی می‌کند
«اقتصاد، کتاب نیست، بعضی‌ها فکر می‌کنند اقتصاد، کتاب است؛ فرمول‌هایی که در کتاب خواندند، رفتند امتحان دادند و نمره گرفتند، می‌شوند اقتصاددان؛ نه اقتصاد خیلی فراز و نشیب دارد.» این موضعگیری حسن روحانی در واکنش به انتقادهای اخیر برخی اقتصاددانان، نشان می‌دهد جهت‌گیری اقتصادی دولت حسن روحانی در حال تغییر است؛ به‌نظر تغییری از جنس تعهد حداکثری به نهادگرایی در اقتصاد و فاصله‌گرفتن از اقتصاد آزاد.
گفته حسن روحانی یک نقطه عطف در چالش بین نظریه‌پردازان اقتصادی دولت و اقتصاددانانی است که نظریات آنها در دولت شنیده نمی‌شود. انتقادهای دیروز روحانی در حالی فصل تازه‌ای در ادبیات رئیس‌جمهور را به تصویر می‌کشد که او چندی پیش نشستی با برخی چهره‌های اقتصادی انتخاب‌شده داشت و از آنها مشورت خواست و حالا به‌نظر تیم اقتصادی دولت بر سر دوراهی انتخاب روش‌های کارآمد و سیاست‌های کارشناسی‌تر برای برون‌رفت از مشکلات مانده است.
انتقاد از ساختار ناکارآمد بانک‌ها تا ظرفیت بازار سرمایه برای تامین نقدینگی، محور اصلی سخنان روحانی در نشست دیروز با مدیران ارشد وزارت اقتصاد بود؛ تا آنجا که او از وزیر جدید اقتصاد خواست تا اولویت نخست را به اصلاح نظام بانکی بدهد؛ درحالی‌که چندی پیش شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی، اختیارات ویژه‌ای به رئیس‌کل بانک مرکزی برای اصلاح نظام بانکی داده بود.
حالا باید دید فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی چه نسخه مشترکی برای اصلاح ساختار نظام پولی و بانکی کشور ارائه می‌دهند؟ نقطه ثقل انتقادهای رئیس‌جمهور بر سیاست‌های پولی متمرکز بود، آن‌هم در جمع مدیرانی که مسئولیت اصلی‌شان اصلاح نظام مالی کشور است و به‌نظر روحانی تصمیم دارد تا مسیر آینده اصلاح ساختار اقتصادی را از 2کانال بانک مرکزی و وزارت اقتصاد پیش ببرد و در این میان نقش محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه به‌عنوان نزدیک‌‌ترین چهره اقتصادی دولت به رئیس‌جمهور البته تعیین‌کننده است و آینده نشان خواهد داد که تولیت اقتصادی ایران به کدام سه ضلع اصلی سیاستگذاری اقتصادی می‌رسد؛ بانک مرکزی، وزارت اقتصاد یا سازمان برنامه و بودجه؟
انتظار روحانی از بورس
رئیس‌جمهور دیروز به تحولات اخیر بورس اشاره کرد و آن را به‌عنوان یک دستاورد دانست و گفت: در شرایطی هستیم که بورس و فرابورس ما امروز نقش بسیار خوب و سازنده‌ای داشته است. او با بیان اینکه بخشی از مسئولیت بانک‌ها را به‌تدریج باید به بازار سرمایه منتقل کنیم، به فروش اوراق بدهی دولت در بازار سرمایه اشاره و تأکید کرد: چندبار در دولت تأکید کردم که حتی یک روز تأخیر چه در سود اوراق و چه در بازپرداخت آن، جایز نیست و مردم باید دقیقا بدانند دولت پای قولی که به آنها داده، ایستاده است. روحانی رشد سهام در بورس را ناشی از تحریم‌ها دانست و گفت: تحریم هم به بازار سرمایه کمک کرده؛ به‌این معنا که باعث شده قیمت ارز بالا برود و خودبه‌خود به ارقام بازار سرمایه کمک کرده است.
این تحلیل رئیس‌جمهور البته جای نقد هم دارد؛ چراکه از یک‌سو او رشد سهام را ناشی از افزایش نرخ ارز به‌دلیل تحریم‌ها می‌داند و از سوی دیگر منتقد اعمال تحریم‌هاست. با این پیش‌فرض، این پیام به فعالان بازار سرمایه و دیگر بازارها داده می‌شود که دولت با افزایش نرخ ارز موافق است و دلیل آن را نه در داخل و ناشی از حرکت نقدینگی که ناشی از تحریم‌ها می‌داند. افزون بر اینکه رئیس‌جمهور با اشاره به محدودیت بانک‌ها در تامین منابع مالی، به تامین نقدینگی از بازار سرمایه چشم دوخته و تأکید دارد: بازار سرمایه مسئولیت سنگینی هم بر دوش دارد و می‌تواند در شرایط تحریم، نقش بسیار خوبی را ایفا کند زیرا به همان مقدار که ممکن است بانک‌ها دست و پایشان بسته شود، دست بازار سرمایه بازتر خواهد بود و باید فعال شود.
بانک‌ها مقصر و متهم شدند
انتقادها از رشد نقدینگی و پایه پولی در دولت فعلی هم باعث شد تا رئیس‌جمهور بانک‌ها را مقصر و متهم این اتفاق قلمداد کرده و درحالی‌که مسئولیت وزیر اقتصاد را اصلاح امور بانک‌ها اعلام کرد، گفت: ممکن بود در زمانی دولت نقدینگی ایجاد و استقراض کرده و پایه پولی را بالا ببرد اما الان که اینگونه نیست و ما که پایه پولی را بالا نمی‌بریم.
رئیس‌جمهور با بیان اینکه رشد نقدینگی در دولت یازدهم و دوازدهم، عمدتا مربوط به پایه پولی نبوده و به ضریب فزاینده مربوط می‌شود، گفت: آن جایی هم که این افزایش به پایه پولی مربوط می‌شود، دولت نیست که این پایه پولی را بالا می‌برد، عمدتا بانک‌ها هستند. بانک‌ها پایه پولی را بالا می‌برند؛ یعنی از یک طرف با یک دست به مردم خدمت می‌کنند، با یک دست دیگر فشار بر جامعه می‌آورند. روحانی گفت: وقتی آمار اضافه برداشت را ماهانه یک‌بار نگاه می‌کنم، بعضی از آنها تکان‌دهنده است. بانک‌های خصوصی که وضع‌شان خیلی بد است، بعضی از بانک‌های دولتی هم وضع‌شان خوب نیست، این وسط خصولتی هم که هستند.
رئیس‌جمهور گفت: این مشکل، جدی است. این هنر نیست که از منابع بانک مرکزی استفاده کنیم. چرا استفاده کنید؟ خود دولت از منابع بانک مرکزی استفاده می‌کند و به تولیدکننده می‌دهد. شما کاری نکردید، پس‌اندازی را از مردم گرفتید، چه مقدارش را استفاده کردید و چه کار کردید؟ چقدر از پول‌هایتان منجمد است؟ از آنها بگذریم، شرکت‌هایتان چه کار می‌کنند؟
معمای بی‌پاسخ 287هزار میلیارد تومانی
انتقادهای تند رئیس‌جمهور از بی‌انضباطی در بازار پول و اضافه برداشت بانک‌ها از منابع بانکی در حالی صورت می‌گیرد که او اشاره‌ای به میزان بدهی 287هزار میلیارد تومانی بخش دولتی به شبکه بانکی نمی‌کند. متهم‌کردن و مقصر جلوه‌دادن بانک‌ها از سوی رئیس‌جمهور، تا اندازه زیادی به انتقادهای رئیس‌جمهور سابق شباهت دارد که ریشه همه مشکلات را در نظام بانکی می‌دانست اما گذشت زمان نشان داد که بانک‌ها در باتلاق بدهی سنگین دولت و سیاست‌های تحمیلی از سوی دولت و مجلس سال‌هاست گرفتار مانده‌اند و چه‌بسا اگر دولت بتواند مطالبات بانک‌ها را پرداخت کند، دیگر نیازی به اضافه‌برداشت و چاپ پول نباشد.
شاید ریشه اختلاف در تیم اقتصادی دولت پس از استعفای عباس آخوندی از وزارت راه و شهرسازی به تقابل دیدگاه‌های اقتصادی درون دولت برمی‌گردد تا آنجا که هرچند دولت به مشکلات اقتصادی اشاره می‌کند اما نوع راهکار انتخاب‌شده به‌گونه‌ای است که به تسکین دردها به جای درمان بیماری‌های اقتصادی می‌انجامد و به قول وزیر مستعفی که اخیرا گفته «مرحوم والد قائل به ربط نبود» نشان می‌دهد نوع واکنش دولت به چالش‌ها و مشکلات با جهت‌گیری‌های اقتصادی چندان همخوانی ندارد.
اشاره‌ای دقیق و انتقادی بجا
انتقاد از تعداد شعب بانک‌ها به سکه رایج انتقاد سیاستمداران در سال‌های اخیر تبدیل شده بی‌آنکه پاسخ داده شود ریشه اصلی تولد شعبه‌های بانکی چیست، نظیر انتقاد از بنگاهداری بانک‌ها بدون اشاره به این موضوع که بخشی از بنگاهداری بانک‌ها به‌دلیل تسویه‌حساب بدهی‌های دولت به شبکه بانکی بوده است. البته روحانی دیروز اشاره‌ای دقیق و انتقادی بجا از یکی از دلایل رشد نقدینگی و ضعف نظارت بانک مرکزی داشت و گفت: الان نظارت بانک مرکزی بر بانک‌ها ضعیف است. وی با اشاره به بلای غیرمجازها بر اقتصاد ایران، اعلام کرد: 250هزار میلیارد تومان از نقدینگی امروز، مربوط به مؤسسات غیرمجاز است. این مؤسسات باعث شدند که از پایه پولی بیش از 30هزار میلیارد تومان پول پرداخت کنیم. شما ضریب فزاینده را نگاه کنید، 250هزار میلیارد تومان نقدینگی در بازار آمده است. چرا؟ چون یک عده متخلف، یک عده افرادی که به مردم خیانت کردند و معمولا این خائنین آدم‌هایی در دور و بر خودشان دارند و جمع می‌کنند.
وضعیت اقتصاد سخت‌تر شده؛ نه بدتر
روحانی با تأکید بر ضرورت مهار تورم و تقویت رشد اقتصادی اعلام کرد: البته می‌دانم شرایط امروز ما، شرایط آسانی نیست. اما معتقد نیستم که شرایط ما بدتر شده است، ممکن است از یک نظر وقتی می‌خواهد ماده اولیه و یا قطعه‌اش را از خارج بیاورد، سخت‌تر شده باشد، ولی از یک طرف بهتر شده است؛ بازار و تقاضا وجود دارد. رئیس‌جمهور به چالش ارزی اخیر هم اشاره و تأکید کرد: یک وقتی چند اقتصاددان بودند که سر قیمت ارز همیشه با ما چانه می‌زدند؛ مثلا ارز 3800تومان بود، می‌گفتند اگر این بشود 4200تومان، تمام ایران، گلستان می‌شود.
می‌گفتند اگر ارز بشود، 4200تومان صادرات ما 2برابر می‌شود. رئیس‌جمهور گفت: به هر حال ما برای آنها احترام قائلیم، خب اقتصاددان بودند. برای شما هم در وزارت اقتصاد احترام قائلیم. آنچه ایشان می‌گفتند که با ارز 4200تومانی محقق می‌شود و ارز بازار دوم، اگر محقق می‌شد الان دنیا گلستان می‌شد.
نقل قول های طلایی
امروز تنها ما از سیاست‌های آمریکا عصبانی نیستیم حتی شرکت‌ها و دولت‌های اروپایی هم عصبانی هستند.
ماجرای قتل فجیع در استانبول، آبروی آمریکا را در تاریخ و در دنیا برد.
این درست نیست که پس از یک انتخابات، 2.5 سال دنبال آن انتخابات بوده و همان رقابت را ادامه دهیم.
مگر می شود یک ملت بزرگ که در انتخابات گفت به عقب برنمی‌گردیم حالا به 40 سال پیش بازگشت کند.
چند نفر از مردم ایران می‌دانند ما سه بار در مصاف حقوقی جهانی در برابر آمریکا پیروز شدیم؟
در همین ایامی که نیویورک بودم، رهبران 4 کشور بزرگ، واسطه شده بودند که با رئیس جمهور فعلی آمریکا ملاقات کنم.
اگر کوچک‌ترین مشکلی باشد خبر اول همه بخش های مختلف شبکه های خبری می‌شود. اما این پیروزی‌های حقوقی چه؟
همه علم اقتصاد در دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر نیست. مقداری هم در بازار و فضای اقتصاد جهانی است.
بنگاه‌ها را سریع‌تر در بورس و فرابورس عرضه کنید نیروهای مسلح و هم نهادهای عمومی غیردولتی اموال و سهام‌شان را بفروشند.
خیلی غصه نخورید فلان سرمایه‌گذار اروپایی رفته و برنمی‌گردد، سرمایه‌گذار در جای دیگر داریم و کشورهای دیگر هستند. آنها را جذب کنید.
در همینه زمینه :