سلامت
رتبه نخست شمال کشور در ابتلا به سرطان مری
یک ناحیه چند صد کیلومتری در شمال کشور وجود دارد که میزان شیوع سرطان مری در آن بالاتر از سایر استان‌های کشور است
محمدحسین ملایی کندلوسی| ساری-خبرنگار:
چندین سال است که درصد شیوع مردم شمال کشور به برخی بیماری‌ها مانند چربی خون، دیابت، فشار خون و حتی انواع سرطان‌ها مورد توجه قرار دارد. بسیاری از پزشکان و پژوهشگران از آمار بالای ابتلای شمالی‌ها به برخی سرطان‌ها خبر میدهند. حتی مدتی اصطلاح سونامی سرطان برای شمال کشور مطرح شده بود. این آمارها و عبارت‌ها از سوی مسئولان تکذیب نشده، اما بارها اعلام شده که وضعیت به صورتی که به آن پرداخته می‌شود، سیاه و بحرانی نیست. در عین حال مخالفت‌هایی نیز با این اظهارنظرها وجود دارد.
پروفسور «ناصر پارسا» استاد و پژوهشگر ارشد ژنتیک مولکولی در مؤسسه ملی بهداشت آمریکا در حاشیه سفر به روستای گردشگری کندلوس به چند پرسش در این زمینه پاسخ داد. این سفر خیریه به همت و دعوت مرکز نیکوکاری «دلارام»، حامی مادی و معنوی درمان‌جویان مبتلا به سرطان برای ویزیت و مشاوره رایگان انجام شد. گفت‌وگوی همشهری با این پزشک و سرطان‌شناس برجسته ایرانی را بخوانید.
سرطان‌ها چقدر در ایران سبب مرگ و میر می‌شوند؟
طبق آمارها در ایران بیماری‌های قلبی نخستین عامل مرگ انسان‌ها هستند و سرطان‌ها در رتبه دوم قرار دارند. 270 نوع سرطان بر اساس پاتولوژی بافت‌های بدن انسان وجود دارد. سالانه حدود 110 هزار نفر به بیماری سرطان مبتلا شده و این آمار به تعداد بیماران مبتلا به سرطان سال‌های گذشته اضافه می‌شود. تعدادی درمان شده و تعدادی دیگر در حال درمان هستند. البته آمار دقیقی از تعداد بیماران سرطانی در هر استان وجود ندارد، ولی دفتر اداره سرطان وزارت بهداشت در حال بررسی و محاسبه برای به دست آوردن میزان دقیق بیماران سرطانی در هر استان است.
اینکه گفته می‌شود شیوع سرطان در شمال کشور بیشتر است، صحت دارد؟
در شمال کشور یک ناحیه چند صد کیلومتری وجود دارد که میزان شیوع سرطان مری در آن بالاتر از سایر استان‌های کشور است. در واقع رتبه اول ابتلا به سرطان مری را شمال کشور دارد. تیم‌های علمی و اساتید در این حوزه، فعالیت‌ها و پژوهش‌های فراوانی انجام دادند تا دریابند در سطح مولکولی، ژنتیک و نیز از نظر نوع تغذیه، ترشی‌ها، برنج داغ، چای داغ و بسیاری احتمالات دیگر چه اتفاقاتی در بدن انسان رخ می‌دهد که سلول‌های مری سرطانی می‌شوند، ولی هنوز به طور دقیق مشخص نشده علت سرطان مری چیست.
عوامل مشخصی برای ابتلا به سرطان در افراد شناسایی شده است؟
بیماری سرطان در بدن انسان تصادفی اتفاق می‌افتد و می‌تواند هر انسانی را مبتلا کند، 80 درصد سرطان‌ها در سنین بالای 60 سال اتفاق می‌افتد، زیرا هر چه عمر انسان بالاتر برود زمان بیشتری در معرض مواد شیمیایی یا فاکتورهایی که ایجاد سرطان می‌کند، قرار می‌گیرد. 10عامل اصلی موجب بروز سرطان در بدن انسان می‌شود. مصرف دخانیات مانند سیگار و قلیان نخستین عامل بروز سرطان در بدن انسان محسوب می‌شود که بی‌نهایت برای بافت‌های بدن مضر و خطرناک است. دخانیات حدود 16 نوع سرطان و 20 نوع بیماری تنفسی تولید می‌کند. تغییر یا اصلاح سبک زندگی برای پیشگیری از بروز سرطان‌ها بسیار مهم است که باید از آموزش و پرورش و مدارس، فرهنگ‌سازی و آموزش آغاز شود تا نوجوانان و جوانان به سمت مصرف دخانیات نروند.
سموم کشاورزی چقدر در این زمینه دخیل است؟
متأسفانه به میزان زیادی از کودها و آفت‌کش‌های شیمیایی در کشاورزی استفاده می‌شود. اصلاح ژنتیکی در حوزه کشاورزی بسیار مرسوم شده است. به طور مثال گوجه فرنگی اگر ارگانیک باشد باید وقتی آن را در دستان خود فشار می‌‌دهیم و له می‌کنیم آب داخل آن حدود یک متر به بیرون پرتاب شود، ولی گوجه‌ای که الان مورد استفاده قرار می‌گیرد چیزی شبیه به پلاستیک است و خاصیت ارگانیکی ندارد. چرا باید چنین تغییرات ژنتیکی در کشاورزی ایجاد شود تا محصولات کشاورزی، مرکبات و میوه به مدت 6 تا یک سال در انبار دوام بیاورند و خراب نشوند، در حالی که کیفیتشان با محصول ارگانیک بسیار فرق دارد؟
وقتی در زادگاهم-بروجرد- مدرسه می‌رفتم و زمستان فرا می‌رسید، پرتقال به بازار می‌‌آمد. آن زمان پرتقال تنکابن بسیار معروف بود و زمانی که آن را پوست می‌کندیم بو و عطر آن تا شعاع حدود 4 متر در محیط اطرافش پخش می‌شد. ولی الان پرتقال، سیب، هلو، گلابی و... با چنین کیفیت و عطری به ندرت پیدا می‌شود. این به دلیل تغییر در ترکیبات سبزی و میوه است.
اگر از آفت‌کش‌ها بیش از حد نیاز در کشاورزی استفاده شود و آن سموم در مغز میوه‌ها نفوذ کند و با آب هم از بین نرود، زمانی که در سفره‌های غذایی قرار بگیرند، در حقیقت کل خانواده را در معرض آسیب ناشی از مواد شیمیایی قرار میدهند. در طبیعت 100هزار ماده شیمیایی وجود دارد که 700 نوع آن سرطان‌زاست. ما هر روز در معرض این مواد قرار داریم، ولی چون میزان آنها کم است، نمی‌تواند زیاد آسیب بزند.
با این حساب امکان ابتلا برای همه وجود دارد؟
بدن ما انسان‌ها چون در معرض همه مواد شیمیایی موجود در طبیعت وجود دارد، میتوان گفت که مطمئناً از هر سه نفر، در بدن یک نفر سلول سرطانی وجود دارد و خودش نمی‌داند. اما چون سیستم ایمنی بدن انسان بسیار قوی است، آن سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد. برای همین با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد. هر چه سن انسان بالاتر برود، سیستم دفاعی بدن ضعیف‌تر می‌شود. 100تریلیون سلول در بدن انسان وجود دارد که با رسیدن به دوران کهولت، این سلول‌ها به مرور از کار می‌افتند و جثه کوچک‌تر شده و متابولیسم غذایی ضعیف‌تر می‌شود.
استرس‌های زندگی هم باید مدیریت شود. هر چند به طور مستقیم موجب سرطان نمی‌شوند، ولی با تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌توانند مسیری برای تولید سرطان در بافت‌های مختلف بدن باشند. مواد غذایی که نیاز به پخت و پز و سرخ‌کردن دارند، باید درست و با روغن‌های مناسب تهیه شوند و موادغذایی سوخته مانند گوجه‌سوخته، ته‌دیگ، نان و برنج سوخته و غذاهای مشابه را نباید مصرف کرد. ورزش یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین شیوه‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها به‌ویژه سرطان است. ورزش کردن برای افراد در سنین مختلف هیچ محدودیتی ندارد و روزانه حتماً باید حتی در حد قدم زدن هم که باشد ورزش کرد.
میتوان درباره سرطان به روزی فکر کرد که این بیماری به مرگ منتهی نشود؟
اول اینکه سرطان پایان زندگی نیست، چون بسیاری از افراد درمان می‌شوند و به زندگی عادی خود باز می‌گردند. امروز 50 درصد سرطان‌ها با پیشرفت دانش و داروها کاملاً درمان می‌شوند. با توجه به سرعت پیشرفت‌های دانش پزشکی در سطح سلول‌های مولکولی، میتوان امیدوار بود که تا 10 سال آینده حدود 80درصد بیمار‌های سرطانی درمان شوند.