خیابان مولوی و نشانه‌هایی از تاریخ تهران

تاریخ خیابان‌کشی‌های تهران به دوران پهلوی برمی‌گردد. اما اسناد تاریخی و نقشه‌های جغرافیایی به ما می‌گویند که خیابان مولوی در زمان ناصرالدین شاه قاجار شکل گرفت. ماجرای خیابان مولوی را «عبدالله انوار» تهران‌شناس و فهرست‌نویس این‌طور برایمان تعریف می‌کند: «ناصرالدین شاه تصمیم گرفت بر وسعت تهران بیفزاید. آن هم بر این قرار که 1500قدم از خیابان سپه کنونی به شمال رفت و از این فاصله تا میدان سپه خندق شمالی تهران حفر شد. یعنی در محل کنونی خیابان انقلاب. از حد جنوبی هم هزار قدم رفت و کلنگ حفر خندق جنوبی را در خیابان شوش به زمین زد. خیابان مولوی قبل از خندق جنوبی حد جنوبی تهران و برج و باروهای شاه طهماسبی روی آن ساخته شده بود. به این‌ترتیب خیابان مولوی قبل از گسترش تهران در دوره ناصری وجود خارجی نداشت.» خیابان مولوی در اسناد آن روز و در نقشه حاج عبدالغفارخان نجم‌الدوله، خیابان اسمال بزاز نام داشت؛ اسماعیل بزاز کسی بود که در دکان بزازی خود امرار معاش می‌کرد. خیابان مولوی نامی است که در دوران پهلوی روی این خیابان گذاشتند. میدان محمدیه هم همان روزها در خیابان مولوی ساخته شد. استاد انوار در ادامه معرفی تاریخچه خیابان مولوی می‌گوید: «آنچه از این خیابان از نظر تاریخی ارزش دارد کوچه باغ ایلچی است. در برخی اسناد هم این کوچه به نام کوچه ارامنه آمده است. کوچه باغ ایلچی به بهانه گسترش کوچه از بین رفته. خانه ایلچی که نشانه یک رویداد تاریخی و شورش مردمی در برابر بی‌لیاقتی حاکمان در مواجهه با خارجیان بود را سال‌های پیش از بیرون خانه دیده بودم. کلیسای طاطاووس هم نخستین کلیسای مسیحی تهران در این خیابان است و قدیمی‌تر از این کلیسا در تهران نداریم.» خیابان مولوی خیابان بسیاری از نخستین‌ها در تهران است و با خود برگ‌هایی از تاریخ را دارد.