فناوری
بومی‌سازی‌های بی‌نتیجه اما میلیاردی
طی روزهای اخیر از ساخت گوگل مپس و گوگل ارث داخلی صحبت شده است. پروژه‌های بومی‌سازی پلتفرم‌های فناوری در کشور با هزینه چندین میلیارد تومانی اما سابقه درخشانی ندارند
اشکان خسروپور/ خبرنگار
بومی‌سازی در نگاه اول یک واژه زیبا و جذاب به‌نظر می‌رسد که قرار است کشور را خودکفا بار بیاورد و کاری کند، روی پای خودمان بایستیم. هنگام تعامل با دنیای واقعی و در نگاه متخصصان فناوری اما این ایده تا به حال موفق عمل نکرده است. کارشناسان می‌گویند، فهم اشتباه از چنین پروژه‌هایی در کنار نبود نگاه متخصص و آمارهای نادرست از دلایلی است که پروژه‌های بومی را در میان ایده‌های فراموش شده جای داده‌اند. از جویشگر بومی تا ایمیل ملی ایده‌هایی است با یک نگاه قدیمی که مدت‌هاست از صحنه رقابت حذف شده‌اند. «گوگل مپ و گوگل ارث ایرانی»، ایده‌ای است که اخیرا از سوی سازمان نقشه‌برداری کشوری در رسانه‌ها مطرح شده است. چرا بومی‌سازی پروژه‌های فناورانه در کشور جواب نداده است؟
مثل بومی‌سازی «پراید»
بومی‌سازی به‌معنای اجرای یک برنامه جدید برای افراد در محله یا با فرهنگی خاص است. اما در بیشتر ایده‌هایی که تا امروز بومی‌سازی شده‌اند، حرفی از تطابق با یک فرهنگ جدید به میان نمی‌آید و فقط بحث کپی از یک نمونه خارجی موفق مطرح است. حمیده حبیبی، از فعالان استارتاپی در حوزه فین‌تک به همشهری می‌گوید: «فرض کنیم بخواهیم نمونه ملی کیک‌استارتر را که یک سایت جمع‌سپاری مالی برای ایده‌های خلاقانه است در داخل کشور پیاده کنیم. این ایده جواب نمی‌دهد چون آنها با کاربران جهانی طرف هستند و ما صرفا روی ایران تمرکز کرده‌ایم. طبیعی است که تعداد ایده‌های خلاقانه‌مان به هیچ عنوان در حد قابل‌قبولی زیاد نیست یا در بعضی موارد، سرمایه‌گذار خرد برای آن وجود ندارد.»
او در عین حال می‌گوید: «نمی‌شود بگوییم که یک طرح کاملا بومی است؛ درست مثل بومی‌سازی خودروهایمان، در این مورد هم بخشی از قطعات و ملزومات را از جای دیگری وارد می‌کنیم و در نهایت، در بسیاری موارد نمی‌توانیم خدمات آن را – چون خارجی است- ارائه کنیم. نتیجه این است که برنامه‌مان از پایه شکست می‌خورد.»
دلایل غیرشفاف، غیرعلمی و بدون استدلال درست، به گفته برخی از کارشناسان باعث می‌شود یک ایده ناقص به نتیجه برسد که در نهایت، کاربر را اغنا نمی‌کند. در نتیجه، او ترجیح می‌دهد با سختی دسترسی، استفاده از فیلترشکن و... کنار بیاید اما از نمونه خارجی استفاده کند. حورا وکیلی، فعال استارتاپی به همشهری می‌گوید: «به‌نظر می‌رسد چون کشور ما در ارتباط با جهان فناوری دچار مشکل است، تمایل به ساختن چنین برنامه‌هایی وجود دارد. درصورتی که اگر ارتباط ما با شرکت‌های خارجی بهتر بود، می‌توانستیم راحت‌تر از سرویس‌های آنها استفاده کنیم و نیازی به طرح بومی نبود.»
نگاه کوتاه‌مدت برای طرح‌های بزرگ
حمیده حبیبی در این‌باره پیشنهاد می‌کند: «نباید به دلایل کلان حکومتی و بدون توجه به جنبه‌های حرفه‌ای یک پروژه، سراغ اجرایی کردن چنین ایده‌هایی برویم. اگر یک شورای تخصصی حق داشته باشد درباره این مسائل نظر تخصصی ارائه کند، شرایط بهتر می‌شود.» او نگاه اشتباه و کوتاه‌مدت دولتی را نیز مورد انتقاد قرار می‌دهد: «بعضی از مسئولان ترجیح می‌دهند، بودجه‌شان را برای طرح‌هایی هزینه کنند که برای عموم قابل‌فهم باشد و در کوتاه‌مدت نتیجه بدهد. در نتیجه چنین برنامه‌هایی بیشتر طرفدار دارد.»
حورا وکیلی، فعال استارتاپی در این‌باره می‌گوید: «به خاطر شرایط اقتصادی نامناسب، برخی از افراد ایده‌هایی را ارائه می‌کنند تا بودجه‌ای به‌دست بیاورند و آن را در زمینه‌ای دیگر هزینه کنند که سودآوری بیشتری دارد.»
بومی‌سازی ناموفق به روایت آمار
آمارهای رسمی نشان می‌دهد، پروژه‌های بومی آنچنان که در اهداف اولیه‌شان تعیین شده، موفق نبوده‌اند. جویشگرها یا موتورهای جست‌وجوی بومی یکی از نمونه‌های ناموفق هستند. درحالی‌که پیش‌تر، مرکز ملی فضای مجازی ادعا کرده بود موتور جست‌وجوی ایرانی می‌تواند روزانه به 2میلیون کاربر خدمات ارائه کند و بعد از گوگل، دومین سایت جست‌وجوی پرطرفدار ایرانی‌هاست؛ با این حال بررسی سایت‌های آماری خارجی نشان می‌دهد، 95درصد کاربران ایرانی از گوگل برای جست‌وجو استفاده می‌کنند و در نتیجه، سهم موتورهای جست‌وجوی ایرانی کمتر از آن است که ادعا می‌شود. از طرفی، تعداد مخاطب‌های روزانه این سایت‌ها کمتر از 27هزار نفر است. رتبه‌بندی یکی از جویشگرهای ایرانی در «الکسا» نشان می‌دهد که این سایت رتبه 1468 دارد. الکسا سایت‌ها را براساس میزان استفاده کاربران، تعداد بازدیدها، رشد بازدیدها و... رتبه‌بندی می‌کند؛ برهمین اساس، رتبه جویشگرهای بومی چندان مطلوب نیست. محمدرضا اصنافی، کارشناس فضای مجازی به همشهری می‌گوید: «ما از بازار جست‌وجوی اینترنتی سهمی نداریم؛ چون سرویس‌هایمان مناسب نیست و همه نیازها را دربرنمی‌گیرد. در نهایت، هوش مصنوعی و الگوریتم‌های جست‌وجو که با سرچ کاربران قوی‌تر می‌شوند و وابسته به جست‌وجوی بیشتر هستند، قوی عمل نمی‌کنند. همه اینها مثل یک زنجیره به هم پیوسته است که باید در کنار هم رشد کند.» به گفته او، روندی که در برخی مواقع کاربران اداره‌های دولتی را وادار می‌کند از نمونه‌های بومی استفاده کنند، در نهایت جواب نمی‌دهد چون سهم بازار در اختیار دیگران است. به جز این، ملزم کردن افراد به استفاده بی‌چون و چرا از امکانات لزوما جواب نمی‌دهد.
