فناوری
جای خالی تلویزیون اینترنتی برای # نود
پخش نشدن برنامه نود موجی از اعتراضات را به مدیران صداوسیما در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال داشت و بار دیگر جای خالی استفاده از پلتفرم‌های جدید جهانی را پررنگ کرد
پخش نشدن برنامه پرطرفدار نود با تصمیم مدیران صداوسیما باعث شد تا موجی از اعتراضات، شبکه‌های اجتماعی را با هشتگ‌های مختلف ازجمله برنامه_نود و نود فرا بگیرد. این ماجرا باعث شد تا بار دیگر جای خالی تلویزیون‌های اینترنتی فراگیر و بستر اینترنت پرسرعت احساس شود و خیلی‌ها به این فکر کنند که چرا برخلاف بقیه کشورها نتوانسته‌ایم از فناوری در این رابطه استفاده کنیم.
به گزارش همشهری، براساس آمار جهانی ۵۸درصد حجم دانلود و مصرف ترافیک اینترنت جهان مربوط به ویدئو است. در این میان نتفلیکس به‌عنوان محبوب‌ترین سرویس استریم ویدئو بیش از ۱۵درصد از پهنای باند کل اینترنت جهانی را به‌خود اختصاص داده است. این مسئله به خوبی نشان می‌دهد که چطور سرویس‌های پخش تصویر بر پلتفرم اینترنت در کشورهای مختلف جهان در این سال‌ها گسترش پیدا کرده‌اند و فراگیر شده‌اند. در ایران با وجود اینکه چند شرکت به‌عنوان تلویزیون اینترنتی مشغول به فعالیت هستند اما هنوز هیچ‌کدام نتوانسته‌اند به فراگیری برسند.
تلویزیون اینترنتی یا «تلویزیون پروتکل اینترنت» مخاطبان را قادر می‌کند با خریداری و اتصال یک ست تاپ باکس به دستگاه تلویزیون خود و پرداخت حق اشتراک ماهانه، از خدماتی مانند دسترسی به آرشیو فیلم‌ها و سریال‌ها، موسیقی، پخش زنده، خرید اینترنتی، بازی آنلاین، بانک آنلاین و ... بهره‌مند شوند. با پیشرفته شدن تلویزیون‌ها و گسترش مدل‌هایی که مستقیما به اینترنت وصل می‌شوند (مشهور به اسمارت) عملا این امکان فراهم شده که حتی با نصب اپلیکیشن‌های تلویزیون‌های اینترنتی بدون نیاز به دستگاهی جداگانه کاربران مانند شبکه‌های سنتی تلویزیون‌های اینترنتی را هم مشاهده کنند.
مخاطب بالقوه ۷۲میلیون نفری
براساس جدیدترین آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در ایران اکنون ۷۲میلیون و ۹۴۱هزار کاربر اینترنت پرسرعت یا پهن‌باند وجود دارد که می‌توانند درصورت تخصیص ترافیک مناسب از تلویزیون اینترنتی فراگیر در کشور استفاده کنند. هرچند در داخل کشور تلویزیون‌های اینترنتی خیلی تازه‌کار هستند اما راهاندازی اپ‌های ویدئومحور نشان می‌دهد بازار کشور، پتانسیل بالایی برای این خدمات جدید دارد.
آخرین آمار جهانی نشان می‌دهد که به‌صورت میانگین کاربران جهان در سال۲۰۱۸ روزانه ۱۵۷دقیقـــه از اینترنت استفاده می‌کنند. این در حالی است که میزان متوسط استفاده از تلویزیون در جهان به‌صورت روزانه ۱۶۴دقیقه تخمین زده شده است. در سال۲۰۰۹ اما این رقم ۱۸۸دقیقه استفاده روزانه تلویزیون و ۴۹دقیقه استفاده از اینترنت بوده است. بخش مهمی از این ماجرا به‌خاطر کشیده شدن پای همه‌‌چیز و حتی سرگرمی به فضای آنلاین و خارج شدن ماجرا از انحصار است. بنا بر پژوهشی که نتایج آن را شبکه CNCB آمریکا منتشر کرده، درنظرسنجی‌ای که از 26هزار بیننده عمده تلویزیون در 26کشور جهان در سال2017 انجام شده، فقط 23درصد آنها از تلویزیون‌های معمولی استفاده می‌کردند. در بین شهروندانی که در آمریکا زندگی می‌کنند، این آمار فقط حدود 25درصد است. براساس گزارش بیزنس اینسایدر در سال۲۰۱۹ میانگین استفاده مردم جهان از اینترنت از تلویزیون پیشی خواهد گرفت و در سال۲۰۲۰ به‌طور کامل تلویزیون از قافله عقب خواهد ماند.
انحصار همیشگی؟
شبکه‌های تلویزیونی اینترنتی در 2دسته IPTV یا تلویزیون تعاملی با استفاده از ست تاپ باکس و VOD برنامه ویدئویی درخواستی ضبط شده جای می‌‌گیرند. شرکت‌های IPTV مجوز خود را مستقیما از صداوسیما دریافت می‌کنند و این سازمان هم به‌طورمستقیم و کامل بر محتوای آنها نظارت دارد. شرکت‌های VOD هم پیش از این مجوزشان را از وزارت ارشاد دریافت می‌کردند ولی با شکل‌گیری «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی» از سوی صداوسیما این سازمان به‌دنبال آن است که این شرکت‌ها را مجبور کند تا از صداوسیما هم مجوز دریافت کرده و طبق اصول، چارچوب‌ها و مقررات این سازمان عمل کنند. رئیس انجمن صنفی IPTV و VOD درباره نظارت صداوسیما روی این شبکه‌ها چندی پیش گفته بود: «این سازمان به‌طور مستقیم روی محتوایی که روی سامانه‌های IPTV قرار می‌گیرد، نظارت دارد و محتوا درصورت تأیید آنها بارگذاری می‌شود. این نظارت شامل برنامه‌های لایو هم می‌شود؛ در واقع صداوسیما همان نظارتی که بر محتوای خود دارد بر شرکت‌های IPTV هم دارد. این قضیه و تلاش برای انحصار صداوسیما در این رابطه آن قدر جدی است که چندی پیش معاون دادستان در زمانی که هنوز معاون فضای مجازی دادستان کل کشور بود اعلام کرد که اینستاگرام برخلاف قانون اساسی، صوت و تصویر فراگیر را از انحصار سازمان صداوسیما خارج کرده است. براساس آخرین آمار اعلام شده اینستاگرام بیشتر از ۲۴میلیون کاربر ایرانی دارد و کشورمان از لحاظ میزان کاربران در این شبکه اجتماعی در در رده هفتم میان کشورهای مختلف جهان است.
مشکل اینترنت پرسرعت ارزان
توسعه پیدا نکردن فناوری‌‌های جدید برای اینترنت ثابت در کنار مشکلات و بلاتکلیفی مجوز، چالش اصلی تلویزیون اینترنتی در کشور است. برخلاف همه کشورهای دیگر جهان بیشتر مشترکان اینترنت در ایران از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند. درحالی‌که هر چند وقت یک‌بار طرح جدید قیمت‌گذاری اینترنت مطرح می‌شود اکثر کاربران ثابت همچنان مجبور به استفاده از کابل‌های مسی هستند و به سرویس‌های VDSL یا فیبرنوری دسترسی ندارند. در کنار این، درنظر گرفتن حجم دانلود در سرویس‌های اینترنتی و نداشتن سرویس‌های اینترنت نامحدود عملا تلویزیون‌های اینترنتی را دچار مشکل کرده است. در این میان برخی از این پلتفرم‌ها تلاش کرده‌اند با آی‌اس‌پی‌ها برای معاف شدن از دانلود ترافیک کاربران به توافق برسند اما عملا موفقیت گسترده‌ای وجود نداشته است. در دنیا مصرف ترافیک اینترنت ثابت ۴۰برابر اینترنت موبایل است. اینترنت همراه هر چند در همه کشورها فراگیر است اما هیچ‌وقت به‌خاطر قیمت گران و حجمی بودن آن در هیچ کشوری به‌عنوان اینترنت اصلی و مصرفی کاربران مورد استفاده دائم قرار نمی‌گیرد.
مشکلات تفسیر قانون اساسی
چندی پیش وزیر ارتباطات نحوه ورود صداوسیما به این عرصه را بازدارنده رشد تولید محتوا در شبکه ملی اطلاعات دانسته بود. محمدجواد آذری‌جهرمی تأکید کرده که باید مصادیق صوت و تصویر فراگیر و نیز مصادیق انحصار با دقت مشخص و شفاف باشد تا موانعی برای فعالان بخش خصوصی ایجاد نشود.
صداوسیما براساس نظریه تفسیری شورای نگهبان بر اصل44 معتقد است که انحصار صوت و تصویر باید در اختیار این سازمان باشد. در نظریه تفسیری شورای نگهبان آمده است: «مطابق نص صریح اصل 44 قانون اساسی در نظام جمهوری اسلامی ایران، رادیو و تلویزیون دولتی است و تأسیس و راهاندازی شبکه‌های خصوصی رادیویی و تلویزیونی به هر نحو مغایر این اصل است. بدین جهت انتشار و پخش برنامه‌های صوتی و تصویری از طریق سیستم‌های فنی قابل انتشار فراگیر (همانند ماهواره، فرستنده، فیبرنوری و...) برای مردم در قالب امواج رادیویی و کابلی غیر از سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران خلاف اصل مذکور است.»
