زمین لرزان «فراغی»

شهر «فراغی» استان گلستان سال 91 ایجاد شد. ماجرا از این قرار بود که 12 روستای بخش پیشکمر شهرستان کلاله این استان با سیلاب‌های بزرگی که در دهه 80 در منطقه رخ داد و خسارت‌های مالی و جانی بی‌شماری بر جای گذاشت، درفهرست روستاهای در معرض خطر قرار گرفتند. به همین دلیل با تدوین طرحی با عنوان کوچ، اهالی روستا به شهر جدید فراغی که در نزدیکی روستاهایشان ایجاد شده بود، کوچ کردند.

شهر فراغی طبق آمار سال 90 بیش از 8 هزار نفر جمعیت داشت و در سال 92 به طور رسمی صاحب شهردار شد. حالا 6 سال از کوچ اهالی 12روستای کلاله به شهر جدید فراغی می‌گذرد، اما نه‌تنها این شهر امکاناتی در اختیار ساکنان نگذاشت، بلکه هر بار پس از بارندگی چهره جدیدی از خود به نمایش می‌گذارد؛ رانشی که ترک‌های بسیاری بر در و دیوار 130 خانه می‌اندازد. به گفته کارشناسان و مسئولان، این شهر روی لایه آهکی بنا شده است و به همین دلیل زمین آن هر از گاهی دچار نشست می‌شود و ترک‌های عمیقی روی زمین یا دیوارها به جای می‌گذارد. تاکنون پیگیری‌های زیادی برای رفع مشکلات این شهر صورت گرفته است، اما اهالی همچنان با هراس و دلهره به زندگی خود ادامه می‌دهند. 
    
نباید کوچ می‌کردیم 
در و دیوار شهر ترک برداشته است. بسیاری از خانه‌ها در زمین فرو رفته‌اند و پله‌های ورودی‌شان محو شده است. خرابی‌ها کم و زیاد دارد، اما در هر خانه به چشم می‌خورد. صدای ترک خوردن دیوار آن‌قدر محسوس به گوش می‌رسد که اهالی شب‌ها خواب ندارند. یک باران هم که بزند،‌ کار تمام است؛ آب است که به خانه‌های مردم سرازیر می‌شود و ترک‌ها را سست‌تر می‌کند. 
«محمد» یکی از اهالی این شهر است که به‌همراه بسیاری دیگر از همسایه‌هایش از چند سال پیش روانه فراغی شده. با این‌که خیلی از هم‌ولایتی‌هایش در روستا مانده‌اند،‌ آنها به امید زندگی بهتر روانه این شهر شدند. حالا نه‌تنها شرایط بهتری ندارند، بلکه خانه‌ و زندگی‌شان هم سست است: «شب‌ها از ترس خواب نداریم، نکند یک وقت سقف‌ها روی سرمان آوار شود. هروقت باران می‌آید هم وضعمان بدتر است. خانه و زندگی‌مان را نگاه کن. بعد از هر باران به خاطر نشست زمین خانه همه را آب می‌گیرد.»

زن همسایه که بعد از بارندگی اخیر سرگرم خالی‌ کردن آب از حیاط فرورفته‌اش است، همین حرف‌ها را تایید می‌کند و می‌گوید: «کف خانه‌ام ترک برداشته است. تمام سنگ‌های نمای خانه به خاطر ترک دیوارها ریخته. نباید به اینجا می‌آمدیم.» ملیحه ساکن یکی دیگر از این خانه‌هاست. می‌گوید: «همسایه کناری ما خانه‌اش را برای همیشه ترک کرد. برخی همسایه‌ها هم دوباره به روستاها برگشتند، اما ما راه چاره‌ای نداریم. همه چیز را فروختیم و باهزار امید به این خانه آمدیم.»  ملیحه میلگردی شکسته را از زمین برمی‌دارد. آن را در گودال زمین فرو می‌کند. میلگرد که بیش از 3 متر ارتفاع دارد، به طور کامل در روزن‌های زمین گود افتاده فرو می‌رود. ملیحه می‌گوید: «خانه‌های ما برچنین زمین‌هایی ساخته شده است. انگار روی سطحی از سنگ‌های ریز و لغزنده قدم بزنید.»
بقیه اهالی هم همین گلایه‌ها را دارند و زندگی با هراس فصل مشترک حرف‌هایشان است. کمبود امکانات، فراهم نبودن زیرساخت‌ها، بلاتکلیفی میان شهر و روستا و بیکاری مشکلات دیگری است که اهالی می‌گویند با وجود پرداخت عوارض و مالیات و هزینه‌های یک زندگی شهری متحمل شده‌اند. 

اعتبار نیست 
در نتیجه همین گلایه‌ها و اعتراض‌ها هم بود که اسفند سال 95 معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در سفری به گلستان از شهر فراغی بازدید کرد و 10 میلیارد ریال برای مطالعه اساسی با هدف جلوگیری از تخریب واحدهای مسکونی شهر فراغی اختصاص داد. حالا مسئولان استان می‌گویند این مطالعه‌ها انجام شده،‌ اما اعتباری برای رفع مشکلات وجود ندارد. 

مدیریت بحران استان گلستان همان زمان و درجریان این بازدید اعلام کرد: «برای ایجاد یک شهر و انتقال مردم یک منطقه به منطقه دیگر، مطالعات ساختاری یک الزام ضروری است، اما این شهر چنین پیوست مطالعاتی ندارد. بر اساس نقشه‌های پهنه‌بندی خطر بلایای طبیعی، گلستان یکی از استان‌های پرخطر در زمین لغزش و زلزله است که همه طرح‌های توسعه مناطق شهری و روستایی باید منطبق با این نقشه‌ها باشد، اما شهر فراغی به دلیل تصمیم‌های غیرکارشناسی، بدون مطالعات زمین‌شناسی است که باید پیش از وقوع فاجعه انسانی، برای آن چاره‌ای اساسی اندیشید.» 

ما بیشتر از رسانه‌ها پیگیریم 
فرماندار کلاله با تاکید بر اهمیت موضوع مشکل پیش آمده برای برخی از اهالی فراغی به همشهری می‌گوید: «ما بیشتر از رسانه‌ها پیگیر رفع این مشکل هستیم، اما هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم.» محمد حمیدی با بیان این‌که تامین اعتبار برای رفع مشکلات رانش زمین درشهر فراغی از عهده استان خارج است، می‌افزاید: «متاسفانه سال گذشته اعتباری هم تصویب شده بود که اختصاص پیدا نکرد. تا زمانی هم که اعتبار نباشد، نمی‌توانیم کاری بکنیم.»

البته اهالی هم از پیگیری فرمانداری کلاله برای رفع مشکلشان راضی‌ هستند، اما گلایه آنها همراهی نکردن مسئولان استانی است. آنها معتقدند تا زمانی که مسئولان رده‌بالای استان همکاری و پیگیری لازم را برای تامین اعتبار نکنند، گرهی از مشکلاتشان باز نمی‌شود و زندگی با ترس ادامه دارد.

فراغی چگونه فراغی شد؟
نهم و بیستم مرداد سال 84، 2 سیلاب در 2 مسیر مسکونی از توابع شهرستان‌های همجوار کلاله و مراوه‌تپه جاری شد. این سیل‌ها علاوه بر تخریب منازل مسکونی، تاسیسات کشاورزی، دامپروری و وارد آوردن خسارات دیگر، جمعی از اهالی روستاهای منطقه را قربانی کرد. مسئولان و کارشناسان مسیرهای یاد شده را برای اسکان دوباره اهالی خطرناک تشخیص دادند و محل‌های جدیدی را برای جابه‌جایی روستاها جانمایی کردند. یکی از این محل‌ها که برای مدتی به سایت پیشکمر معروف شده بود، مرتع و بخشی از زمین‌های کشاورزی روستای پیشکمر بود. قرار شد در این محل 10 روستای سیل‌زده اسکان یابند.

در نهایت اهالی روستاهای مذکور با تسهیلات بانکی و کمک بلاعوض دولت، تحت نظر کارشناسان تصمیم به ساخت واحدهای مسکونی در این سایت گرفتند. با پیگیری استانداری و وزارت کشور، بهمن 91 با تصویب هیات دولت سایت پیشکمر ارتقا یافت و شهر جدیدی با عنوان فراغی تاسیس شد. تا 5 سال بعد از اسکان اهالی مشکلی پیش نیامده بود، اما از سال 91 به بعد تعدادی از واحدها ترک برداشتند و در چند ماه اخیر با نشست زمین، این ترک‌ها عمیق و خطرناک شده‌اند. 130 واحد در مسیر نشست زمین قرار دارند.