آیا افزایش قیمت حامل‌های انرژی در ایران می‌تواند موجب اصلاح الگوی مصرف شود؟
مصرف بدون بهره‌وری
مصرف آب، گاز و سایر انواع سوخت در ایران باوجود هشدارهای فراوان هنوز کاهش نیافته و بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است
مائده امینی
«ایرانی‌ها 2برابر میانگین جهانی سوخت مصرف می‌کنند»، «مصرف گاز ایران به اندازه مصرف گاز اتحادیه اروپاست»، «در مصرف آب نسبت به میانگین جهانی رکورد زده ایم»؛ گوش همه ما ازاین هشدارها و عدد و رقم‌های عجیب پر شده است اما در نهایت نه چیزی اصلاح می‌شود و نه از رکورد‌زدن دست برمی‌داریم. واقعیت این است که میزان مصرف انرژی هر کشور، نماگر مهمی برای ارزیابی سطح بهره‌وری اقتصاد و صنعت آن کشور است اما پای ایران در این حوزه هم لنگ می‌زند. کشوری که با وجود برخورداری از بزرگ‌‌ترین ذخایر هیدروکربوری در جهان، در وضعیت بحرانی مصرف انرژی قرار دارد. سرانه مصرف نهایی انرژی ایران در سال1394 معادل 67/14بشکه نفت خام بوده که 71/1 برابر متوسط سرانه مصرف نهایی جهانی و 78/0 برابر کشورهای سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) است. فرقی نمی‌کند درباره مصرف انرژی در کدام بخش صحبت کنیم. این شاخص در بخش‌های کشاورزی، خانگی، عمومی و تجاری، حمل‌ونقل و صنعت هم به‌ترتیب 3/9، 3/7، 1/1و 5/1برابر متوسط جهانی است.
گاز؛ یکی از پرمصرف‌ترین حامل‌های انرژی در ایران
مصرف گاز ایران به اندازه مصرف گاز اتحادیه اروپاست. این حقیقتی بود که بیش از یک‌سال پیش نصرت‌الله سیفی-مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت- به آن اشاره و تأکید کرد که بخش عمده‌ای از گاز کشور در بخش خانگی سوزانده می‌شود. او بر این باور بود که اگر قرار باشد نرخ گاز براساس قانون هدفمندی یارانه‌ها افزایش یابد، قیمت هر مترمکعب آن باید از ۷۰تومان به ۱۸۷۰تومان افزایش یابد. هم‌اکنون برای گاز طبیعی ۸۴درصد، بنزین ۷۷درصد و گازوئیل ۸۱درصد یارانه توسط دولت پرداخت می‌شود.
آب مایه حیات ما نیست!
انگار که آب مایه حیات ما نباشد، هر طور که دل‌مان می‌خواهد و زورمان می‌رسد از آب استفاده می‌کنیم! در دنیا به یک چاه آب مانند چاه نفت نگاه می‌کنند اما ایران در زمره کشورهای با قیمت پایین خدمات آب و فاضلاب قرار‌دارد و دل کسی برای آب نمی‌سوزد. براساس آخرین آمار، مصرف روزانه آب در ایران، 190 لیتر برای هر نفر است که 40 لیتر بیشتر از میانگین مصرف جهانی است.
مصرف سوخت در ایران؛ دوبرابر میانگین جهانی
ایران دارای سومین ذخایر نفت و نخستین ذخایر گاز در جهان است. این منابع زیاد باعث شده مصرف انرژی و شاخص‌های مصرف انرژی در کشور وضعیت مناسبی نداشته باشد. انگار همه بر این باورند که چاه‌های نفت لایزال هستند. مصرف سوخت در ایران ۲برابر متوسط جهانی است و این در حالی است که از مرحله تولید تا مصرف انرژی تلفات زیادی وجود دارد. درواقع متوسط مصرف سوخت کشور 5/8درصد است اما متوسط جهانی آن را منابع آماری 4درصد اعلام کرده‌اند.
در مصرف برق ریخت و پاش نمی‌کنیم
اما سرانه مصرف برق در ایران و کشورهای مختلف چگونه است؟ این‌بار کارنامه ایرانی‌ها وضعیت مناسب‌تری را دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که سرانه مصرف برق ایرانی‌ها کمتر از میانگین جهانی است. میزان مصرف برق هر ایرانی حدود 9/2 مگاوات در ساعت است. این در حالی است که قطری‌ها با 17، کانادایی‌ها با 15 و کویتی‌ها با 14مگاوات مصرف برق در ساعت در صدر کشورهای مصرف‌کننده برق قرار دارند.