حباب در محاسبه

روز گذشته دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در اظهارنظری عجیب رشد شاخص‌های بورس را حباب‌گونه ارزیابی کرد و به سرمایه‌گذاری در بورس به‌صورت تلویحی هشدار داد. محسن رضایی حتی پا را از این هم فراتر گذاشت و گفت: رشد ارزش بازار سهام در زمانی که تولید در رکود قرار گرفته باید بااحتیاط بیشتری بررسی شود و اگر با افزایش حبابی قیمت سهام در برخی صنایع یا گروه‌ها به خسارت سرمایه‌گذاران در سال آینده منجر شود، روند رکوردشکنی‌ها در بورس مطلوب نیست. در دل این اظهارنظر نوعی تحلیل سهل‌انگارانه دیده می‌شود؛ چنان که برخی‌ها در تمام دوره‌ها، رشد بورس را واقعی تلقی نکرده‌اند و هربار که بازار سهام رشد کرده آن را حباب دانسته‌اند درحالی‌که هم‌اکنون تنها بخش اقتصادی قابل اتکا در اقتصاد ایران، بورس است که توانسته در برابر ناکارآیی سایر بخش‌های اقتصادی، هزاران میلیارد تومان از نقدینگی را که می‌توانست صرف سفته‌بازی در بازار طلا و ارز شود، جذب کند. شاید بهتر باشد از آقای رضایی بپرسیم که اگر بورس در ایران تاسیس نشده بود اکنون قیمت دلار و سکه چند بود؟ آیا در فقدان بورس، نقدینگی 1600هزار میلیارد تومان مانند گله ملخ‌های مهاجر به سمت بازار‌های طلا و ارز هجوم نمی‌برد‌؟

باید پرسید چرا قیمت 50تومانی یا 100تومانی سهام شرکت‌ها نباید رشد کند. هم‌اکنون سهام بسیاری از شرکت‌های بورس کمتر از ارزش ذاتی‌شان دادوستد می‌شود؛ به‌طور مثال تعداد زیادی سهام در بورس وجود دارد که قیمت آنها حتی از 100تومان هم کمتر است، آیا می‌توان رشد بورس را در چنین شرایطی حباب‌گونه دانست؟ آنچه موجب رشد بورس می‌شود مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی ازجمله رشد قیمت دلار، تورم، مباحثی نظیر ارزش جایگزینی و رشد قیمت مواد خام در سطح جهانی است. اینکه در یک تحلیل سهل‌انگارانه رشد بازار سهام را فقط به رشد اقتصادی گره بزنیم نه دردی را از اقتصاد دوا می‌کند و نه بازار سهام به آن اهمیتی می‌دهد. باید در نظر داشت قیمت سهام شرکت‌ها هم مانند سایر کالاها در زمانی که تورم رشد می‌کند گران‌تر می‌شود و بعد از آن در دوره‌های زمانی طولانی‌تر مطابق با نظریه ادوار تجاری خود را اصلاح خواهد کرد. طبیعتا سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که در بورس حضور دارند خود به خوبی به فراز و نشیب‌های حاضر در بورس آگاهی دارند و این چیزی نیست جز همان قاعده‌ای که در کل اقتصاد حاکم است؛ در هیچ اقتصادی روند توسعه خطی و بدون انقطاع به سمت رشد نیست. اقتصاد هم طبق نظریه ادوار تجاری دوره‌های فراز و فرود دارد. پس بهتر است دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در شرایطی که بورس در حال تجمیع و تزریق منابع به سمت تولید است و به به‌عنوان مولد تولید عمل می‌کند به سیاست‌های قدیمی انتقاد کند که در طول چند دهه گذشته زمینه بروز تلاطم‌های اقتصادی شدیدی را به‌وجود آورده است.